Ziemia krawarska

miejscowości zawsze lub często zaliczane do ziemi krawarskiej
     Wyidealizowane granice ziemi krawarskiej
     Miejscowości niemieckie (1900)
     Miejscowości czeskie

Ziemia krawarska (czes. Kravařsko lub Moravské Kravařsko, niem. Kuhländchen) – kraina historyczna na pograniczu Moraw i Śląska Opawskiego w kraju morawsko-śląskim, w Czechach, w subregionie Nadodrze (cz. Poodří – Moravské Kravařsko)^[1].

Obszar[edytuj | edytuj kod]

Oś regionu stanowi rzeka Odra wypływająca tu z północnego zachodu z Gór Odrzańskich i skręcająca prostopadle na terenie Bramy Morawskiej w kierunku północno-wschodnim. Rdzeń regionu tworzy ponad dwadzieścia miejscowości w trójkącie miast Fulnek, Odry i Nowy Jiczyn^[2]. Często do regionu zaliczano też na północy miasto Bílovec (Wagstadt) i okoliczne miejscowości, jak dzisiejsze miasto Studénka, a na południu niektóre niemieckie miejscowości na północ od Hranic. W drugiej połowie XIX wieku po zniesieniu poddaństwa i rozwoju ruchów narodowościowych definicja regionu poszerzyła się głównie o pozostałe niemieckojęzyczne miejscowości stanowiące tu skraj półwyspu otoczonego przez miejscowości czeskie (laskie), jak np. najdalej na południowym wschodzie położoną Ženklavę. Zaliczono też do niej niektóre już wówczas w większości czeskie miejscowości jak Štramberk i Stary Jiczyn. W ten sposób powiększony obszar tworzyło około 100 miejscowości które można wpisać w czworokąt o wierzchołkach: zamek Wigstein koło Vítkova (Wigstadtl), miasto Klimkovice (Königsberg), Ženklava i Bělotín^[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ziemia krawarska na mapie etnograficznej Cesarstwa Austriackiego z 1855 autorstwa Karla Freiherra von Czörnig

Nazwa regionu pochodzi od szlacheckiego rodu Panów z Kravař, którzy utworzyli tutaj na początku XIV wieku rozległe dominium, które pozostawało w ich władaniu do 1434. Wówczas okolice Fulneka należały do księstwa opawskiego (od 1269) a pozostała część do Margrabstwa Moraw. Niemiecka nazwa (Kuhländchen) zdaje się być niepoprawnym przekładem tej nazwy. Teren ten tworzył później otoczony przez etnos czeski półwysep osadnictwa niemieckiego, utworzony w dobie kolonizacji w XIII i XIV wieku, a w wieku następnym ustabilizowany.

Obszar ten był w dużej mierze jeszcze w XII wieku zalesiony, istniał jednak szlak prowadzący z Hranic przez Stary Jiczyn i Příbor w kierunku Krakowa. Wzdłuż niego znajdowały się najstarsze osady. Proces kolonizacji rozpoczął się w XIII wieku, zwłaszcza po najeździe mongolskim w latach 40. tego wieku. Głównymi jego organizatorami byli Lichtenburgowie w okolicach Fulneka, jak również Arnold von Hückeswagen i biskup ołomuniecki Bruno ze Schauenburga. W 1293 r. założono miasto i gród Fulnek oraz miejscowości Jerlovice (Gerlaci), Jílovec (Gilowecz), Děrné (Thyerna), Kujavy (Clementis villa), Stachovice (Stachinwalde), Suchdol (Cuchental), natomiast w 1294 założono Butovice (Botenwald). Panowie z Kravař dołączali do procesu kolonizacyjnego i przed 1320 założyli miasto Bílovec (Wagstadt). Od 1480 r. Fulnek, podlegający księstwu opawskiemu, należy do Moraw. Znaczne spustoszenie nastąpiło podczas wojny trzydziestoletniej, co przyczyniło się również do zmiany sytuacji językowej w regionie.

Kazimierz Ostaszewski-Barański tak charakteryzował tę ziemię i jej mieszkańców na początku zeszłego wieku: „Kraina Kravarska jest częścią ziemi lasskiej (Lašsko), czyli lackiej, a ludność tu mieszkająca nazywa się Lasi. [...] Narzecze lackie różni się od sąsiedniego wołoskiego znacznie; przede wszystkim akcentują oni słowa jak my, na przedostatniej głosce, nie znają długich samogłosek i miękczą twarde czeskie ne, de, te w nie, die, tie”^[3].

W 1930 ziemię zamieszkiwało ok. 100 000 Niemców sudeckich, których w większości wysiedlono w latach 1945–1947 na podstawie dekretów Beneša. Z regionu tego pochodzili m.in. Gregor Mendel urodzony w Hynčicach (niem. Heinzendorf bei Odrau) i Sigmund Freud urodzony w Příborze.