Łuskwiak karbowany
_Jacobsson_%26_E._Larss_535961.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łuskwiak karbowany |
| Nazwa systematyczna | |
| Hemistropharia albocrenulata (Peck) Jacobsson & E. Larss. Mycotaxon 102: 238 (2007) | |
_Jacobsson_%26_E._Larss_159615.jpg)
Łuskwiak karbowany (Hemistropharia albocrenulata (Peck) Jacobsson & E. Larss.) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hemistropharia, Tubariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1873 roku Charles Horton Peck, nadając mu nazwę Agaricus albocrenulatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2007 r. E. Larssen[1].
Ma 11 synonimów. Niektóre z nich:
- Dryophila albocrenulata (Peck) Malençon & Bertault 1970
- Hemipholiota albocrenulata (Peck) Romagn. 1980
- Pholiota albocrenulata (Peck) Sacc. 1887
- Stropharia albocrenulata (Peck) Kreisel 1964[2].
W 1983 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda podali polską nazwę pierścieniak karbowany, w 2003 r. W. Wojewoda zarekomendował nazwę łuskwiak karbowany[3]. Obydwie są niespójne z aktualną nazwą naukową[1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 2,5–12 cm, u młodych osobników wypukły do szerokostożkowego, potem rozszerzający się do tępo garbkowanego lub prawie płaskiego. Brzeg nieprążkowany i często z resztkami osłony. Powierzchnia kleista do lepkiej, po wyschnięciu błyszcząca, pomarańczowa do głęboko żelazistej i nawet ciemnowinnobrązowa z brązowymi, włóknistymi łuskami będącymi pozostałością osłony. Łuski te po wyschnięciu bledną[4].
Przyrośnięte do zbiegających lub wyciętych ząbkiem, czasami zaokrąglone, gęste, bardzo szerokie, początkowo białawe, potem przechodzące w szarawe i rdzawo-umbrowe. Ostrza ząbkowane i oprószone białymi grudkami[4].
Wysokość 3–15 cm, grubość 0,5–1,5 cm, mniej więcej cylindryczny, włóknisty, początkowo pełny, potem pusty, przy podstawie ciemnobrązowy, w górnej części szarawy, pokryty z brązowymi łuskami aż do pierścienia, wierzchołek oprószony[4].
Gruby, blady, bez wyraźnego zapachu i smaku[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 4-zarodnikowe, 30–36 × 7–9 μm, wąsko maczugowate, w KOH szkliste, w odczynniku Melzera bladożółtawe. Pleurocystyd brak. Cheilocystydy liczne, 43–75 × 4–9 μm, cylindryczne z pogiętymi, czasami główkowatymi szypułkami, cienkościenne, gładkie z jednorodną zawartością. Kaulocystydy podobne, ale o długości do 100 μm lub więcej, z zawartością w KOH żółtawą i jednorodną. Zarodniki 10–18 × 5,5–8,5 μm, gładkie, o ścianach grubości 1–1,5 μm (w stanie dojrzałym), w widoku z przodu prawie wrzecionowate, z profilu mniej więcej nierównoboczne, w KOH ciemno cynamonowe. Trama blaszek zbudowana z niemal równoległych, bardzo wydłużonych i szerokich (5–12 μm), cienkościennych, gładkich i szklistych w KOH strzępek. Subhymenium zbudowane z wąskich, szklistych, cienkościennych strzępek w galaretowatej substancji. Skórka kapelusza ma grubość do 200 μm i zbudowana jest ze szklistych do żółtawych, wąskich, galaretowatych i splątanych strzępek. Wszystkie strzępki nieamyloidalne. Sprzążki obecne[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 7 stanowisk w Polsce[3], nowsze stanowiska podano także w późniejszym piśmiennictwie naukowym[6]. Wiele aktualnych stanowisk podaje internetowy atlas grzybów[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[8].
Saprotrof występujący w lasach liściastych i mieszanych. Rozwija się na martwym drewnie, zwłaszcza jodły, buka i topoli[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2023-03-04] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-03-04] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Alexander H. Smith, L.R. Hesler, The North American species of Pholiota, Hafner Publishing Company, 1968.
- ↑ Występowanie Hemistropharia albocrenulata na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-03-04] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-03-04].
- ↑ Aktualne stanowiska łuskwiaka karbowanego w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-03-04] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.