622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta

622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta

Autor	Stanisław Ignacy Witkiewicz
Typ utworu	powieść autobiograficzna
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Warszawa
Język	polski
Data wydania	1972
Wydawca	Państwowy Instytut Wydawniczy
poprzednia Jedyne wyjście następna brak

622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta – powieść autobiograficzna Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) wydana pośmiertnie w 1972 w Warszawie przez Państwowy Instytut Wydawniczy ze wstępem i pod redakcją Anny Micińskiej.

Powstanie powieści

Wiadomo, że swoją pierwszą powieść Witkacy zaczął tworzyć latem 1910 roku. W styczniu 1911 w liście do Heleny Czerwijowskiej pisał, że ma zamiar wydać powieść pod pseudonimem Tomasz Błuzden, dedykować ją bratu i pani Borkowskiej. W lutym 1911 zarzucił pomysł wydania książki, o czym napisał w liście do Romana Jaworskiego, stwierdzając, że powieść „nie nadaje się do druku”. Witkacy otrzymał propozycję opublikowania dzieła w „Krytyce” Feldmana, ale ojciec pisarza odradzał mu to (m.in. w liście z lipca 1911). Jeszcze w 1919 roku Witkacy sporządził korektę powieści (wtedy powstała przedmowa podpisana pseudonimem Genezyp Kapen). W końcu, w 1926 roku, we wstępie do Pożegnania jesieni, autor napisał, że pierwsza powieść z powodów niezależnych od niego nie może być wydana. Przyjaciele pisarza wspominali, że Witkacy lubił czytać na głos fragmenty debiutanckiej powieści z rękopisu przy różnych okazjach. Rękopis ten (283 strony) przetrwał wojnę i trafił do Biblioteki im. Ossolińskich we Wrocławiu, gdzie przechowywany jest do dziś (sygn, 12452/II).
Rodzina Witkacego przyjaźniła się z Tadeuszem Micińskim a ich wzajemna twórczość często przenikała się. Nie inaczej było z 622 upadkami Bunga, które to zawierają sporo parafraz, cytatów, czy przytoczonych całych scen z Nietoty. Księgi tajemnej Tatr Micińskiego.

Opis fabuły

Powieść opatrzona jest Przedmową; składa się z trzech części i ośmiu rozdziałów oraz Zakończenia:

• Część I: Życie i dialektyka
  • Rozdział 1: Rozmowy istotne
  • Rozdział 2: Historia nieznacznego upadku
  • Rozdział 3: Bal w pałacu Birnam i jego skutki
• Część II. Demoniczna kobieta
  • Rozdział 1: Pani Akne
  • Rozdział 2: Wielka Miłość (przez wielkie W i wielkie M)
  • Rozdział 3. Marmelada
• Część trzecia: Za późno!
  • Rozdział 1: W poszukiwaniu maski
  • Rozdział 2: Maska, która spada za późno

Akcja powieści rozgrywa się w „podgórskiej okolicy”, bohater odbywa też dwie podróże, nad Adriatyk i do Paryża. Fabuła zaczyna się jesienią i kończy dwa lata później o tej samej porze roku.

Głównymi postaciami są:

• Bungo, młody artysta malarz
• Akne Montecalfi, artystka operowa
• książę Edgar Nevermore
• baron Brummel de Buffadero-Bluff
• Tymbeusz
• Mag Childeryk

Interpretacje

Najpełniejsze omówienie powieści przedstawiła Anna Micińska. Krewna przyjaciela Witkacego obrała młodzieńczą powieść za temat swojej pracy magisterskiej, obronionej w 1960 roku. Jej staraniem zredagowane wydanie powieści ukazało się w końcu drukiem w 1972 roku.

Według Micińskiej, powieść daje się odczytać przez pryzmat biografii i sumę doświadczeń jej autora. Tym samym dzieło Witkacego jest powieścią „autobiograficzną, autotematyczną i (...) z kluczem”. Micińska podjęła próbę znalezienia pierwowzorów postaci w kręgu rodziny, przyjaciół i znajomych pisarza. Analizując poprawki rękopisu dokonała też kilku spostrzeżeń na temat ewolucji pierwotnego zamysłu powieści i warsztatu literackiego Witkacego.

Według podanego przez Micińską klucza, pierwowzorów postaci z 622 upadków szukać należy w następujących osobach:

• Bungo – alter ego autora,
• Akne Montecalfi – Irena Solska,
• baron Brummel – Leon Chwistek,
• Dolores – Emilia Anna Chwistek, siostra Leona,
• książę Nevermore – Bronisław Malinowski,
• Mag Childeryk – Tadeusz Miciński,
• Syx Abat Tyngier – Tadeusz Langier
• Bałwanow – Karol Szuster,
• Fenixana, żona Bałwanowa – Felicja Ciszewska, żona Szustera,
• Tymbeusz – Tadeusz Szymberski,
• Marta i Idzio de Monfort – Eugenia i Władysław Borkowscy,
• Teodor Buhaj – Tadeusz Nalepiński,
• księżniczka Keskeszydze – Helena Czerwijowska,
• Andżelika – Helena Czerwijowska,
• Eulalia Gagulin – Barbara Czerwijowska (ps. Barbara Zan),
• Dolfi Montecalfi – mąż Ireny Solskiej, Ludwik Solski,
• Stanisław Ignacy Zdyb – Stanisław Zdyb, Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Kontrowersje wokół pierwszego wydania

Do pierwszego wydania z roku 1972 okładkę oraz strony tytułowe zaprojektowała znana z nonkonformizmu rysowniczka Alicja Wahl. Ilustracje wywołały takie oburzenie cenzury, że po premierze na Międzynarodowych Targach Książki w Warszawie, gdzie sprzedanych zostało zaledwie 50 egzemplarzy cały nakład został wycofany. Książki wróciły do księgarń po paromiesięcznej przerwie z usuniętą stroną przed tytułową. Dziś egzemplarze z frontispisem Wahlówny są wielką rzadkością antykwaryczną.

Bibliografia

• St.I. Witkiewicz: 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta, Wstępem poprzedziła i opracowała Anna Micińska, PIW, Warszawa 1978.

Linki zewnętrzne

• Rękopis powieści w trzech częściach w zasobach Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej
• Słuchowisko radiowe „622 upadki Bunga” na stronie NINATEKA.PL