Ludwik Solski
| ||
![]() Ludwik Solski (przed 1905) | ||
Imię i nazwisko | Ludwik Napoleon Sosnowski | |
Data i miejsce urodzenia | 20 stycznia 1855 Gdów | |
Data i miejsce śmierci | 19 grudnia 1954 Kraków | |
Zawód | aktor, reżyser | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Ludwik Solski, właśc. Ludwik Napoleon Sosnowski (ur. 20 stycznia 1855 w Gdowie, zm. 19 grudnia 1954 w Krakowie) – polski aktor, reżyser, dyrektor teatru. Jeden z najwybitniejszych polskich aktorów w historii[1].
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Rodzina Sosnowskich pieczętowała się herbem Nałęcz. Ludwik Solski (Ludwik Napoleon Sosnowski) pochodził z długowiecznej rodziny. Ojciec Ludwika, Franciszek Sosnowski (1812–1902) był uczestnikiem powstania listopadowego. Dziadek, rotmistrz kawalerii za czasów insurekcji kościuszkowskiej, dożył 112 lat. Matka Ludwika, Stanisława Wojciechowska (1826–1863), pochodziła z rodu pieczętującego się herbem Lubicz, była prawnuczką barona Michała Mateusza Lewartowskiego (1747–1805). Ludwik Napoleon Sosnowski miał przyrodniego brata Kazimierza Ignacego, polonistę, pedagoga i krajoznawcę polskiego. Trzykrotnie żonaty. Druga żona, Irena Solska, była córką znanej polskiej malarki Bronisławy Poświkowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Debiutował w Krakowie w 1876, następne lata spędził w teatrzykach wędrownych. Do Krakowa powrócił w 1883 i pozostał do 1900. Przez kolejne 4 lata występował w Teatrze Wielkim we Lwowie. W latach 1905–1913 był dyrektorem Teatru Miejskiego w Krakowie (który od 1909 nosi imię Juliusza Słowackiego). Od 1918 do 1939 roku pracował (w tym reżyserował) w różnych teatrach Polski. Od 1944 ponownie przebywał w Krakowie.
Ludwik Solski był jednym z pionierów w realizacji repertuaru rosyjskiego na polskich scenach: Tołstoja, Czechowa, Gorkiego oraz adaptacji z Dostojewskiego[2].
Publiczność zapamiętała go szczególnie jako Starego Wiarusa w Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego.
Honorowy dyrektor Teatru Miejskiego we Lwowie (od 1935)[3] i w Łodzi. Tytuł ten został mu nadany przez władze Łodzi w styczniu 1937 roku[4].
W trakcie bombardowania Warszawy we wrześniu 1939 zniszczeniu uległo całe mieszkanie Solskiego w kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 31; w mieszkaniu znajdowały się liczne dzieła sztuki, w tym obrazy Józefa Mehoffera, Juliana Fałata i Piotra Stachiewicza oraz 12 obrazów Stanisława Wyspiańskiego[5][6].
Po upadku powstania warszawskiego Ludwik Solski miał być ewakuowany wraz ze Szpitalem Dzieciątka Jezus, gdzie przebywał. Zygmunt Augustyński, przedwojenny dziennikarz i jeden z głównych działaczy RGO, umożliwił mu wcześniejszy wyjazd ze szpitalem położonym przy ul. Mokotowskiej 55. Drogę na ul. Mokotowską artysta przebył wraz z żoną i służącą pieszo w towarzystwie Augustyńskiego, który dzięki biegłej znajomości niemieckiego miał ich ochronić przed natarczywością patroli niemieckich. Po dotarciu na miejsce, 89-letni Solski wdrapał się na samochód ciężarowy po zaimprowizowanych schodach, zwracając się do Augustyńskiego[7]:
„Panie Zygmuncie, to była najtrudniejsza rola w moim życiu”.
W marcu 1954 został uhonorowany doktoratem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Na scenie występował do końca – ostatni raz 5 czerwca 1954 jako Dyndalski w Zemście Aleksandra Fredry. Został pochowany na Skałce. Pośmiertnie, w 1955 i 1956 opublikowano dwa tomy jego Wspomnień[8].
Jego imię otrzymały Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie (do września 2017) oraz Tarnowski Teatr.
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Ludwik Solski wystąpił też w czterech filmach:
- 1927 Ziemia obiecana jako potentat bawełniany Hermann Bucholc
- 1930 Dusze w niewoli jako Stary Lachowicz
- 1930 Tajemnica lekarza jako stary doktor Stanley
- 1939 Geniusz sceny jako Chudogęba / Sędzia Dogbery / Harpagon / Judasz / Jowialski / Horsztyński / Fryderyk / Gospodarz / Mickiewicz / Łatka / Ojciec / Profesor Słupiński / Stary Wiarus
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1954)
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (28 grudnia 1945)[9]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (18 kwietnia 1951)[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (13 kwietnia 1935)[11]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[12]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 25 września 1933[13], 13 listopada 1953[14])
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (pośmiertnie, 21 grudnia 1954)[15]
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[16]
- Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1908)[17]
- Honorowa odznaka „Wilka” (1935)[18]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ludwik Solski w serwisie Culture.pl
- ↑ S.W. Balicki, W. Borysow, W. Frołow, Na scenach polskich i radzieckich, Warszawa 1977.
- ↑ „Solski dyrektorem honorowym teatru lwowskiego” BWL , Gazeta Lwowska, 24 października 1935 .
- ↑ „Łódź w Ilustracji”, 31 I 1937, nr 4, s. 3 (w gronie aktorów Teatru Miejskiego w Łodzi i przedstawicieli władz miasta, z okazji nadania mu tytułu honorowego dyrektora Teatru Miejskiego w Łodzi).
- ↑ Kurjer Poranny, nr 271, 5 października 1939, s. 2; Internetowa Baza Filmu Polskiego, http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/21894.
- ↑ Artyści, ofiary wojny. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 265, s. 2, 5 października 1939.
- ↑ Wojna i okupacja. W Radzie Głównej Opiekuńczej i Delegaturze Rządu RP., [w:] Kazimierz Przybysz , Z gazetą przez życie: Zygmunt Augustyński 1890–1959, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, s. 71–72, ISBN 978-83-7901-192-6, OCLC 1111753426 [dostęp 2020-01-01] .
- ↑ Ludwik Solski: Wspomnienia 1893–1954 (pol.). Teatralny.pl. [dostęp 2015-03-22].
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 46 „w uznaniu wybitnej i długoletniej działalności na polu sztuki scenicznej”.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 38, poz. 457 „w związku z jubileuszem 75-lecia pracy artystycznej, za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej”.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 87, poz. 117 „za wybitne zasługi na polu sztuki scenicznej”.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 237, poz. 258 „za działalność artystyczną na polu pracy scenicznej i reżyserskiej”.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 10, poz. 110.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 203.
- ↑ Zjazd b. ułanów lwowskich ochotników z lat 1918-1920. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 174B, s. 7, 17 listopada 1935.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Solski w bazie IMDb (ang.)
- Ludwik Solski w bazie Filmweb
- Ludwik Solski w bazie filmpolski.pl
- Ludwik Solski w bazie e-teatr.pl
- Legendy polskiego teatru
- Informacje o rodzinie
- Informacje o matce
- Rodzina
- Biografia
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ludwika Solskiego wspomina Tadeusz Łomnicki
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Honorowi obywatele Krakowa
- Ludzie urodzeni w Gdowie
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (1944–1989)
- Odznaczeni Złotym Wawrzynem Akademickim
- Pochowani w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie
- Polacy odznaczeni Orderem Franciszka Józefa
- Polscy aktorzy teatralni
- Polscy reżyserzy teatralni
- Urodzeni w 1855
- Zmarli w 1954