Ludwik Solski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ludwik Solski
Ilustracja
Imię i nazwisko

Ludwik Napoleon Sosnowski

Data i miejsce urodzenia

20 stycznia 1855
Gdów

Data i miejsce śmierci

19 grudnia 1954
Kraków

Zawód

aktor, reżyser

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) Order Budowniczych Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Złoty Wawrzyn Akademicki Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)
Multimedia w Wikimedia Commons
Ludwik Solski jako Stary wiarus w „Warszawiance” (rysunek Stanisława Wyspiańskiego, 1904)

Ludwik Solski, właśc. Ludwik Napoleon Sosnowski (ur. 20 stycznia 1855 w Gdowie, zm. 19 grudnia 1954 w Krakowie) – polski aktor, reżyser, dyrektor teatru; jeden z najwybitniejszych aktorów w historii teatru w Polsce[1].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Rodzina Sosnowskich pieczętowała się herbem Nałęcz. Ludwik Solski (Ludwik Napoleon Sosnowski) pochodził z długowiecznej rodziny. Ojciec Ludwika, Franciszek Sosnowski (1812–1902) był uczestnikiem powstania listopadowego. Dziadek, rotmistrz kawalerii za czasów insurekcji kościuszkowskiej, dożył 112 lat. Matka Ludwika, Stanisława Wojciechowska (1826–1863), pochodziła z rodu pieczętującego się herbem Lubicz, była prawnuczką barona Michała Mateusza Lewartowskiego (1747–1805). Ludwik Napoleon Sosnowski miał przyrodniego brata Kazimierza Ignacego, polonistę, pedagoga i krajoznawcę polskiego. Trzykrotnie żonaty. Druga żona, Irena Solska, była córką malarki Bronisławy Poświkowej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Debiutował w Krakowie w 1876, następne lata spędził w teatrzykach wędrownych. Do Krakowa powrócił w 1883 i pozostał do 1900. Przez kolejne 4 lata występował w Teatrze Wielkim we Lwowie. W latach 1905–1913 był dyrektorem Teatru Miejskiego w Krakowie (który od 1909 nosi imię Juliusza Słowackiego). Od 1918 do 1939 roku pracował (w tym reżyserował) w różnych teatrach Polski. Od 1944 ponownie przebywał w Krakowie.

Ludwik Solski był jednym z pionierów w realizacji repertuaru rosyjskiego na polskich scenach: Tołstoja, Czechowa, Gorkiego oraz adaptacji z Dostojewskiego[2].

Publiczność zapamiętała go szczególnie z niemej roli Starego Wiarusa w Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego (premiera: 12 stycznia 1898, Teatr Miejski w Krakowie). W krótkiej scenie, do dworku na przedmieściu Warszawy, w którym zebrani byli generałowie: Józef Chłopicki, Jan Zygmunt Skrzynecki, Ludwik Michał Pac i Jan Nepomucen Umiński, przybywa ordynans gen. Franciszka Żymirskiego. Ten stary żołnierz, ranny, oblepiony błotem i krwią dociera tu wprost z pola bitwy o Olszynkę Grochowską. W milczeniu podchodzi do generała, przekazuje mu raport i skrwawioną wstęgę, po czym salutuje i odchodzi. Ta krótka scena wywarła na publiczności przejmujące wrażenie[3]. Rola Starego Wiarusa w wykonaniu Solskiego była uznawana za ikonę polskiego teatru[4].

Solski był honorowym dyrektorem Teatru Miejskiego we Lwowie (od 1935)[5] i w Łodzi. Tytuł ten został mu nadany przez władze Łodzi w styczniu 1937 roku[6].

W trakcie bombardowania Warszawy we wrześniu 1939 zniszczeniu uległo całe mieszkanie Solskiego w kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 31; w mieszkaniu znajdowały się liczne dzieła sztuki, w tym obrazy Józefa Mehoffera, Juliana Fałata i Piotra Stachiewicza oraz 12 obrazów Stanisława Wyspiańskiego[7][8].

Po upadku powstania warszawskiego Ludwik Solski miał być ewakuowany wraz ze Szpitalem Dzieciątka Jezus, gdzie przebywał. Zygmunt Augustyński, przedwojenny dziennikarz i jeden z głównych działaczy RGO, umożliwił mu wcześniejszy wyjazd ze szpitalem położonym przy ul. Mokotowskiej 55. Drogę na ul. Mokotowską artysta przebył pieszo wraz z żoną i służącą, w towarzystwie Augustyńskiego, który dzięki znajomości niemieckiego miał ich ochronić przed natarczywością patroli niemieckich. Po dotarciu na miejsce, 89-letni Solski, wdrapawszy się na samochód ciężarowy po zaimprowizowanych schodach, zwrócił się do Augustyńskiego[9]:

„Panie Zygmuncie, to była najtrudniejsza rola w moim życiu”.

W marcu 1954 został uhonorowany doktoratem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Na scenie występował do końca – ostatni raz 5 czerwca 1954 jako Dyndalski w Zemście Aleksandra Fredry. Został pochowany 22 grudnia 1954 w Krypcie Zasłużonych na Skałce. W pogrzebie uczestniczyły tysiące osób. Władze państwowe reprezentowali zastępca przewodniczącego Rady Państwa Stefan Ignar, wicepremier Stanisław Łapot oraz minister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski, który przemówił w imieniu Rady Państwa i Rady Ministrów.[10].

Pośmiertnie, w 1955 i 1956 opublikowano dwa tomy jego Wspomnień[11].

Jego imię otrzymały Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie (od 1955 do września 2017) oraz teatr w Tarnowie.

  • Irena i Ludwik Solscy przed Teatrem Słowackiego (1916)

    Irena i Ludwik Solscy przed Teatrem Słowackiego (1916)

  • Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka, 1925 r.

    Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka, 1925 r.

  • Ludwik Solski (po lewej) z Aleksandrem Zelwerowiczem w siedzibie Polskiego Radia

    Ludwik Solski (po lewej) z Aleksandrem Zelwerowiczem w siedzibie Polskiego Radia

  • Ludwik Solski jako Mickiewicz w sztuce „Legion”

    Ludwik Solski jako Mickiewicz w sztuce „Legion”

  • Ludwik Solski (jako lichwiarz Łatka) i Stanisława Angel-Engelówna w sztuce „Dożywocie”.

    Ludwik Solski (jako lichwiarz Łatka) i Stanisława Angel-Engelówna w sztuce „Dożywocie”.

  • Ludwik Solski jako Dyndalski i Jerzy Leszczyński w sztuce „Zemsta”

    Ludwik Solski jako Dyndalski i Jerzy Leszczyński w sztuce „Zemsta”

  • Ludwik Solski jako Lechowicz w sztuce „Dusze w niewoli”

    Ludwik Solski jako Lechowicz w sztuce „Dusze w niewoli”

  • Ludwik Solski jako profesor Słapiński w sztuce „U mety”

    Ludwik Solski jako profesor Słapiński w sztuce „U mety”

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Ludwik Solski wystąpił też w czterech filmach:

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ludwik Solski w serwisie Culture.pl
  2. ↑ S.W. Balicki, W. Borysow, W. Frołow, Na scenach polskich i radzieckich, Warszawa 1977.
  3. ↑ Antoni Beaupre: Antoni Beaupre o „Warszawiance" („Czas" 1898 nr 273). W: Zaduszki Wyspiański. Kraków: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2007-11-28, s. 6.
  4. ↑ AM: 1954-12-19. [w:] Historical timeline [on-line]. Muzeum Historii Polski. [dostęp 2022-12-25]. (pol.).
  5. ↑ „Solski dyrektorem honorowym teatru lwowskiego” BWL, Gazeta Lwowska, 24 października 1935.
  6. ↑ „Łódź w Ilustracji”, 31 I 1937, nr 4, s. 3 (w gronie aktorów Teatru Miejskiego w Łodzi i przedstawicieli władz miasta, z okazji nadania mu tytułu honorowego dyrektora Teatru Miejskiego w Łodzi).
  7. ↑ Kurjer Poranny, nr 271, 5 października 1939, s. 2; Internetowa Baza Filmu Polskiego, http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/21894.
  8. ↑ Artyści, ofiary wojny. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 265, s. 2, 5 października 1939. 
  9. ↑ Wojna i okupacja. W Radzie Głównej Opiekuńczej i Delegaturze Rządu RP., [w:] Kazimierz Przybysz, Z gazetą przez życie: Zygmunt Augustyński 1890–1959, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, s. 71–72, ISBN 978-83-7901-192-6, OCLC 1111753426 [dostęp 2020-01-01].
  10. ↑ "Trybuna Robotnicza", nr 304 (3410), 23 grudnia 1954, s. 2
  11. ↑ Ludwik Solski: Wspomnienia 1893–1954. Teatralny.pl. [dostęp 2015-03-22]. (pol.).
  12. ↑ Dobrosław Kobielski, Józef Zięba: Kronika lat 1944–1986 [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 25. ISBN 83-03-01684-9.
  13. ↑ M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 46 „w uznaniu wybitnej i długoletniej działalności na polu sztuki scenicznej”.
  14. ↑ M.P. z 1951 r. nr 38, poz. 457 „w związku z jubileuszem 75-lecia pracy artystycznej, za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej”.
  15. ↑ M.P. z 1935 r. nr 87, poz. 117 „za wybitne zasługi na polu sztuki scenicznej”.
  16. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29.
  17. ↑ M.P. z 1933 r. nr 237, poz. 258 „za działalność artystyczną na polu pracy scenicznej i reżyserskiej”.
  18. ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
  19. ↑ M.P. z 1955 r. nr 10, poz. 110.
  20. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.
  21. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 203.
  22. ↑ Zjazd b. ułanów lwowskich ochotników z lat 1918-1920. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 174B, s. 7, 17 listopada 1935. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwik_Solski&oldid=69130457”