Adam Stanisław Sapieha

Adam Stanisław Sapieha
	; Lis
Rodzina	Sapiehowie herbu Lis
Data i miejsce urodzenia	4 grudnia 1828 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	21 lipca 1903 ; Bad Reichenhall
Ojciec	Leon Ludwik Sapieha
Matka	Jadwiga Klementyna
Żona	Jadwiga Sanguszko
Dzieci	Władysław Leon; Maria Jadwiga; Leon Paweł Adam; Helena Maria Jadwiga; Paweł Jan Piotr Leon; Jan Piotr; kard. Adam Stefan
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 9 paź 2017, była oparta na tej wersji.

Adam Stanisław Sapieha książę herbu Lis (ur. 4 grudnia 1828 w Warszawie, zm. 21 lipca 1903 w Bad Reichenhall) – polski działacz społeczny i polityk, w latach 1861, 1868–1872 i 1883–1895 poseł na Sejm Krajowy, w latach 1875–1899 prezes Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego; kawaler Orderu Złotego Runa.

Życiorys

Był synem arystokratów Leona i Jadwigi z Zamoyskich (córki Stanisława Kostki). Wczesne dzieciństwo spędził z matką w Paryżu. Od 1832 mieszkał w Galicji. W 1847 ukończył gimnazjum we Lwowie. Rozpoczął studia w Londynie, ale przerwał je wraz z wybuchem Wiosny Ludów, podczas której wrócił do ojca. Po wygaśnięciu rewolucji osiadł w Krasiczynie. W 1852 ożenił się z Jadwigą z Sanguszków, z którą miał dziewięcioro dzieci. Jednocześnie przez wiele lat miał romans z siostrą żony, Heleną Sanguszko.

Został członkiem pierwszej rady nadzorczej Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie od 1860 do 1864^[1] od 1860.

Zaangażował się w uwieńczone sukcesem starania o autonomię Galicji. W 1861 został wybrany do Sejmu Krajowego z kurii wielkiej własności. W 1863 r. stał na czele Komitetu Obywatelskiego Galicji Wschodniej i odegrał poważną rolę w zmontowaniu wyprawy Antoniego Jeziorańskiego w Lubelskie. Podczas powstania styczniowego zaangażował się w propagowanie sprawy polskiej na Zachodzie. Aresztowany przez Austriaków, zbiegł wkrótce z więzienia we Lwowie za granicę, gdzie w 1864 r. pełnił funkcję Komisarza Rządu Narodowego na Francję i Anglię.

W 1865 uzyskał amnestię od cesarza Franciszka Józefa i mógł wrócić do rodzinnego majątku. W 1868 ponownie wszedł do Sejmu Krajowego podczas wyborów uzupełniających. Prezentował program niepodległościowy w opozycji do ugodowego programu federacyjnego. W 1870 po raz kolejny odnowił swój mandat poselski. W 1872 wycofał się na pięć lat z czynnej polityki, na rzecz pracy organicznej. W latach 1877-1878 wystąpił jeszcze raz w sprawach konspiracji niepodległosciowej związanej z wojną rosyjsko turecką, w ramach Konfederacji Narodu Polskiego i tzw. Rządu Narodowego.

Po śmierci ojca w 1879 odziedziczył jego miejsce w Izbie Panów w Wiedniu. W 1883 wrócił także do Sejmu Krajowego. Wśród ziemian miał opinię „radykała”, a dla demokratów pozostawał „magnatem”.

Był naczelnikiem rady zawiadowczej Krajowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem^[2]

Otrzymał honorowe obywatelstwa miast: Lwowa (4 października 1894), Przemyśla (11 października 1894), Sanoka (29 listopada 1894, za zasługi, trudy, zabiegi i pracę dla kraju i ojczyzny)^[3], Jarosławia (29 listopada 1894, w uznaniu zasług położonych dla kraju, a szczególnie przez urządzenie wystawy krajowej)^[4]^[5], Jasła^[6].

Zmarł 21 lipca 1903 w Bad Reichenhall w Bawarii.

Twarz księcia Adama Stanisława nosi książę Witold na obrazie Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem

22 kwietnia 1852 poślubił Jadwigę ks. Sanguszko-Kowelska (1830-1918). Ich potomkami byli:

Władysław Leon Sapieha (1853-1920) - ożenił się z Elżbietą Konstancja hr. Potulicką, prapradziadek Matyldy, królowej Belgów
Maria Jadwiga Sapieha (1855-1929) - żona Stanisława hr. Żółtowskiego
Leon Paweł Sapieha (1856-1893) - ożenił się z Teresą Elżbietą z ks. Sanguszków-Kowelską
Helena Maria Sapieha (1857-1947) - żona Edwarda Adama hr. Stadnickiego
Paweł Jan Sapieha (1860-1934) - ożenił się z Matyldą Paulą Eleonorą z Windisch-Graetzów
Jan Piotr Sapieha (1865-1954) - ożenił się z Alicją Probyn
Adam Stefan Sapieha (1867-1951) - kardynał krakowski

Galeria

Adam Stanisław Sapieha jako książę Witold (fragment obrazu Bitwa pod Grunwaldem), Jan Matejko.
Grobowiec Adama Sapiehy w Krasiczynie.
Adam Sapieha z żoną Jadwigą.

↑ 50-lecie Krakowskiego „Tow. Wzaj. Ubezpieczeń”. Pierwszy Zarząd. „Kurier Kolejowy i Asekuracyjny”, s. 3, Nr 11 (568) z 1 czerwca 1911.
↑ Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem 1875–1900. Lwów: 190, s. 135.
↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 55-56. ISBN 83-909787-8-4.
↑ Kronika. „Kuryer Rzeszowski”, s. 2, Nr 10 z 9 grudnia 1894.
↑ Kronika. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 276 z 4 grudnia 1894.
↑ Honorowi Obywatele Miasta. jaslo.pl, 2014-07-04. [dostęp 2016-07-10].

Bibliografia

Leon Gustaw Dziubiński: Poczet prezydentów, wiceprezydentów i obywateli honorowych miasta Lwowa. Lwów: 1896, s. 22-23.

[1] 50-lecie Krakowskiego „Tow. Wzaj. Ubezpieczeń”. Pierwszy Zarząd. „Kurier Kolejowy i Asekuracyjny”, s. 3, Nr 11 (568) z 1 czerwca 1911.

[2] Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem 1875–1900. Lwów: 190, s. 135.

[3] Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 55-56. ISBN 83-909787-8-4.

[4] Kronika. „Kuryer Rzeszowski”, s. 2, Nr 10 z 9 grudnia 1894.

[5] Kronika. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 276 z 4 grudnia 1894.

[6] Honorowi Obywatele Miasta. jaslo.pl, 2014-07-04. [dostęp 2016-07-10].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]