Adam Wawrosz
Adam Wawrosz (ur. 24 grudnia 1913 w Końskiej, zm. 18 grudnia 1971) – polski poeta, pisarz oraz działacz narodowy mieszkający na Zaolziu.
Życiorys
Urodził się we wsi Końska w rodzinie krawca jako najmłodsze z dziewięciorga dzieci. Ojciec zginął podczas I wojny światowej, a matce pozostało do wychowania siedmioro dzieci (dwoje z nich zmarło w bardzo młodym wieku). Małego Adama matka posłała do dziadków mieszkających w Tyrze. Dzięki nim chłopiec poznał ludową kulturę Beskidów. Początkowo uczęszczał do polskiej szkoły podstawowej, lecz pod naciskiem gajowego, który zatrudniał jego dziadka, chłopca oddano do szkoły czeskojęzycznej[1]. Kiedy po jej ukończeniu wrócił do swojego rodzeństwa, bracia przypomnieli mu zmarłego ojca i włożyli do rąk polską książkę. Czytając ją zrozumiał, że został okłamany.
Po powrocie do domu wzorem ojca zrobił kurs krawiecki w miejscowości Sucha Górna, jednak krawcem nie został. Skończył kurs reżyserski oraz kurs lalkarstwa w Starych Trokach na Wileńszczyźnie i zajął się teatrem kukiełkowym oraz twórczością kabaretową.
Po wybuchu II wojny światowej Wawrosz zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego i walczył w Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Polesie” generała Kleeberga. Brał udział w Bitwie pod Kockiem we wrześniu 1939. Po klęsce kampanii wrześniowej uwięziony przez Niemców i wywieziony do obozu koncentracyjnego. Przyczyną wysłania go tam stał się wiersz o Hitlerze napisany jeszcze przed wojną:
Był więźniem Gross-Born, Sachsenhausen oraz Dachau. Po zakończeniu wojny pracował w hucie w Trzyńcu. Był aktywnym członkiem Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego (PZKO) w Czechosłowacji. W latach 1958–1962 stał na czele dyrekcji artystycznej lalkowego teatru "Bajka" przy ZG PZKO, a następnie prowadził polską rubrykę "Hutnika Trzynieckiego". Wawrosz publikował także w "Głosie Ludu", "Zwrocie", "Kalendarzu Śląskim" i innych pismach.
Wawrosz pisał w literackim języku polskim oraz w śląskiej gwarze cieszyńskiej. Teksty pisane w gwarze były podstawą jego twórczości – traktowały o codziennym życiu w regionie, o jego kulturze i tradycjach. Po polsku opisał swoje wspomnienia z obozu koncentracyjnego. Wawrosz pisał zarówno poezję jak i prozę, a także dramaty dla amatorskiego teatru.
Dzieła
- Niezapominajki (1954, 1968) – zbiór wierszy
- Na śćmiywku (1959) – proza
- Z naszej nolepy (1969) – proza
- Z Adamowej dzichty (1977) – pośmiertna kompilacja poetyckiego i prozatorskiego dorobku pisarza
- ↑ Były to czasy rywalizacji Polski i Czechosłowacji o Śląsk Cieszyński, kiedy w czeskich szkołach na Zaolziu uczono niechęci do polskości.
Bibliografia
- Martyna Radłowska-Obrusnik, Otylia Toboła: Leksykon PZKO. Czeski Cieszyn: Zarząd Główny PZKO, 1997.
- Sikora, Władysław (2008-05-27). "O Adamie Wawroszu". Głos Ludu: s. 3.
- Sikora, Władysław (1993). Pisarze Zaolzia. Czeski Cieszyn: Wydawnictwo Olza przy Radzie Polaków. OCLC 233485106.
- ÚSTAV SLAVISTIKY FILOZOFICKÉ FAKULTY MASARYKOVY UNIVERZITY Roman Raszka ZAOLZIE W HISTORII,MOWIE I KULTURZE Bakalářská práce Brno 2005