Alnitak
| ζ Orionis | |||||||||||||||||||
 Pas Oriona - Alnitak jest gwiazdą położoną u dołu z lewej | |||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
05h 40m 45,527s[1] | ||||||||||||||||||
| Deklinacja |
−01° 56′ 33,26″[1] | ||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||
| Typ widmowy |
O9,7 Ib + B0 III[1] | ||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Alnitak (Zeta Orionis, ζ Ori) – jedna z jaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona (obserwowana wielkość gwiazdowa: +1,79m). Odległa od Słońca o około 1260 lat świetlnych.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Alnitak wywodzi się z języka arabskiego. Słowo النطاق an-niṭāq oznacza „pas” (Oriona)[4][5][6]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alnitak dla określenia tej gwiazdy[7].
Charakterystyka obserwacyjna
[edytuj | edytuj kod]
Jest to wschodnia gwiazda pasa Oriona. Na ziemskim niebie sąsiaduje z mgławicami Płomień i IC 434, w pobliżu słynnej Mgławicy Koński Łeb[8].
Charakterystyka fizyczna
[edytuj | edytuj kod]
Alnitak jest gwiazdą potrójną, w skład której wchodzą dwa bardzo bliskie składniki (ζ Ori Aa i Ab) oraz jeden obiegający tę parę w większej odległości (ζ Ori B). Różne metody pomiaru dają różne wartości odległości tego systemu gwiezdnego, co ma wpływ na wyznaczone parametry gwiazd, jednak wynik otrzymany dzięki fotometrii – około 387 pc (1260 lat świetlnych) – jest spójny z przynależnością systemu do asocjacji Orion OB1. Podane niżej parametry fizyczne zakładają taką odległość[2].
Zeta Orionis Aa
[edytuj | edytuj kod]Zeta Orionis Aa, czyli właściwy Alnitak[7], to błękitny nadolbrzym, najjaśniejsza gwiazda typu widmowego O (O9,5 Iab[2]) na ziemskim niebie[4]. Ma obserwowaną wielkość gwiazdową 2,1m i wielkość absolutną −6,0m[2]. Gwiazda ma temperaturę około 30 000 K[2], przez co promieniuje głównie w ultrafiolecie[4]. Jej jasność w zakresie widzialnym jest 10 tysięcy razy większa niż jasność Słońca, ale po uwzględnieniu emisji nadfioletowej okazuje się być łącznie 100 000 razy większa[4]. Pomiary ruchu orbitalnego składników Aa i Ab pozwalają określić masę pierwszego na 33 ± 10 mas Słońca, jego promień to 20,0 ± 3,2 promienia Słońca. Prędkość jego rotacji to 110 ± 10 km/s, co 7 dni wykonuje pełny obrót wokół osi ustawionej pod kątem 40° względem kierunku obserwacji z Ziemi. Gwiazda ma kilka milionów lat (modele ewolucji gwiazd, na podstawie których określa się wiek, są zależne od metaliczności)[2]. Mając tak dużą masę eksploduje jako supernowa[4].
Zeta Orionis Ab
[edytuj | edytuj kod]Składnik ten został odkryty dzięki interferometrii w 2000 roku. Wraz z jaśniejszą towarzyszką okrąża wspólny środek masy w czasie 7,3 roku. Jest to podolbrzym, gwiazda typu widmowego B1. Ma wielkość obserwowaną 4,3m i wielkość absolutną −3,9m. Masa tej gwiazdy to 14 ± 3 M☉, a promień 7,3 ± 1,0 R☉[2].
Zeta Orionis B
[edytuj | edytuj kod]Składnik ten został odkryty przez śląskiego astronoma Georga Kunowskiego w 1819 roku[5]. Jest to gwiazda o wielkości 3,70 ± 0,01m, oddalona od jaśniejszej pary o 2,40 sekundy kątowej (pomiar z 2013 roku)[9][10]. Niewielka zmiana położenia i odległości od ζ Ori A w ciągu ponad stulecia wskazuje na ruch orbitalny. Jest to błękitny olbrzym, należy do typu widmowego B0 III. Jego wielkość obserwowana to 4,0m, zaś absolutna to −4,1m. Jest to gwiazda zmienna typu Beta Cephei, która obraca się wokół osi z prędkością 350 km/s[2].
Zeta Orionis C
[edytuj | edytuj kod]Optyczny składnik Zeta Orionis C jest gwiazdą o wielkości 9,54 ± 0,03m[11], oddaloną o 58,10″ od składnika A (pomiar z 2013 r.) i 59,8″ od składnika B (w 2002 r.)[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona
- Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- Lista największych gwiazd
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Alnitak w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h C.A. Hummel, et al.. Dynamical mass of the O-type supergiant in ζ Orionis A. „Astronomy & Astrophysics”. 554, s. A52, 2013. DOI: 10.1051/0004-6361/201321434.
- ↑ Anderson E., Francis C: HIP 26727. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2017-12-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e Jim Kaler: Alnitak. STARS. [dostęp 2017-12-18]. (ang.).
- ↑ a b Orion, the Giant, Hunter, and Warrior. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 314. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ Orion, the hunter. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
- ↑ a b Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-11].
- ↑ Mgławica Płomień w podczerwieni w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
- ↑ zet Ori B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b Mason et al.: WDS J05407-0157AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ zet Ori C w bazie SIMBAD (ang.)