Antoni Albertrandi

Antoni Zygmunt Aleksander Albertrandi
Data i miejsce urodzenia	1732 lub 1733 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	1795 ; Nowe koło Świecia
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	klasycyzm
	Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Zygmunt Aleksander Albertrandi, inna forma nazwiska: Albertrandy^[1] (ur. 1732 lub 1733 w Warszawie, zm. 1795 w Nowem koło Świecia) – malarz klasycystyczny, teoretyk malarstwa i poeta. Brat stryjeczny Jana Chrzciciela Albertrandiego.

Życiorys

Urodził się po roku 1730 w Warszawie, jako syn Franciszka. Pobierał nauki malowania, początkowo u Szymona Czechowicza, następnie studiował malarstwo poza granicami Polski. Działał na dworze królewskim Stanisława Augusta, jako współpracownik Marcella Bacciarellego w Malarni Królewskiej w Warszawie. W tym okresie udzielał lekcji prywatnych, m.in. Józefie Amelii z Mniszchów Potockiej. Był autorem projektu założenia akademii sztuk pięknych w Warszawie. W 1776 został mianowany nadwornym malarzem królewskim i nobilitowany wraz z bratem stryjecznym Janem Chrzcicielem^[2]. Malował portrety, rysunki do sztychów, winiety do druków (oficyna drukarska M. Grölla) oraz obrazy o tematyce religijnej (św. Karol Boromeusz) i mitologicznej. Większość jego prac malarskich nie zachowała się. Ożenił się z Marianną Kowalską, z którą miał jedyną córkę Franciszkę (ożenioną z Wojciechem Laskarysem, synem Teodora, generała wojsk litewskich Rzeczypospolitej)^[3]. Zmarł w roku 1795 w Nowem (Neuenburg) koło Świecia i tam też został pochowany (kościół bernardynów). Według innych źródeł (K.W. Wójcicki) Albertrandi dożył 70 lat i zmarł w Warszawie w okresie Księstwa Warszawskiego.

Twórczość

Znane są jego dzieło teoretyczno-krytyczne pt. Bieg teoretyczny malarstwa (Warszawa 1787) oraz utwór liryczny poświęcony własnej twórczości plastycznej Wiersz o malarstwie. Pieśni V (Warszawa 1790). Były to strofy ukazujące w formie poetyckiej metodyczny szkic o sztuce tworzenia, twórcy i tworzywa w malarstwie. Wyjaśnił w formie literackiej podstawową wiedzę na temat podejścia do obserwacji ciała ludzkiego, ruchu, i metodzie rysowania^[4]. Dołączono doń ponadto: Krótki wykład osteologii, myologii tudzież i proporcji ciała ludzkiego wraz z przydatkiem powierzchownych odmian twarzy w każdej namiętności, samym tylko malarzom i snycerzom służący. Prowadzona przezeń korespondencja, w formie rękopisów, zachowała się w Archiwum Głównym Akt Dawnych (Archiwum H. Skimborowicza, teka XXII).

Przypisy

↑ Zasady pisowni i gramatyki języka polskiego z XVIII i XIX w. głosce i przypisywały znak y. Stąd wiele rozbieżności dotyczących pisowni nazwiska malarza. Może być ono odczytywane tylko i wyłącznie jako Albertrandi, jednak nie ma pewności, czy zapisywać to nazwisko z końcowym y, czy i. Obydwie formy są poprawne.
↑ Adam Boniecki: Herbarz polski t. I, Kraków 1899.
↑ A. Boniecki, op. cit.
↑ W zasadzie Albertrandy wzorował się na wierszowanej wersji tekstu, jaki napisał i opublikował Claude Henri Watelet: L’Art de peindre. Poème avec des reflexion sur les differentes parties de la peinture (1760), Amsterdam 1761. Istnieje pogląd sugerujący wykorzystanie tego wzoru przez Albertrandiego, Tomasz Kedziora: Książka w twórczości malarzy i architektów europejskich w XVIII i XIX w., Warszawa 2005.

Literatura uzupełniająca

Zygmunt Batowski, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 44–45. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.
T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 559.
S. Ciampi: Notizie di medici, maestri di musica e cantori, pittori, architetti ed altri artisti Italiani in Polonia e Polacchi in Italia, Lucca 1830, s. 87
J.U. Niemcewicz: Pamiętniki czasów moich (powst. 1823-1837), wersję II wyd. K. Niemcewicz, Paryż 1848, s. 351; wersję I wyd. J. Dihm, t. 2 (Warszawa) 1957 „Biblioteka Pamiętnikarzy Polskich i Obcych”
E. Rastawiecki: Słownik malarzów polskich t. 1, Warszawa 1850, s. 5–6, 242, 332; t. 2, Warszawa 1851, s. 117
K.W. Wójcicki: Cmentarz Powązkowski p. Warszawą t. 3, Warszawa 1858
L. Dembowski: Moje wspomnienia t. 1 (powst. przed rokiem 1878), Petersburg 1898, s. 226
J. Fankidejski: Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej, Pelplin 1880, s. 264
W. Tatarkiewicz: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, „Przegląd Historyczny”, t. 19 (1915), s. 339
W. Smoleński: Mieszczaństwo warszawskie w końcu w. XVIII, Warszawa 1917, s. 53
T. Mańkowski: O poglądach na sztukę w czasach Stanisława Augusta, „Prace Sekcji Historii Sztuki i Kultury Towarzystwa Naukowego we Lwowie” 1929, s. 54–59
T. Mańkowski: Galeria Stanisława Augusta, Lwów 1932.

[1] Zasady pisowni i gramatyki języka polskiego z XVIII i XIX w. głosce i przypisywały znak y. Stąd wiele rozbieżności dotyczących pisowni nazwiska malarza. Może być ono odczytywane tylko i wyłącznie jako Albertrandi, jednak nie ma pewności, czy zapisywać to nazwisko z końcowym y, czy i. Obydwie formy są poprawne.

[2] Adam Boniecki: Herbarz polski t. I, Kraków 1899.

[3] A. Boniecki, op. cit.

[4] W zasadzie Albertrandy wzorował się na wierszowanej wersji tekstu, jaki napisał i opublikował Claude Henri Watelet: L’Art de peindre. Poème avec des reflexion sur les differentes parties de la peinture (1760), Amsterdam 1761. Istnieje pogląd sugerujący wykorzystanie tego wzoru przez Albertrandiego, Tomasz Kedziora: Książka w twórczości malarzy i architektów europejskich w XVIII i XIX w., Warszawa 2005.

[1]

[2]

[3]

[4]