Przejdź do zawartości

Aphanisticus emarginatus

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aphanisticus emarginatus
(Olivier, 1790)
Ilustracja
Rycina aut. G.G. Jakobsona
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

bogatkowate

Podrodzina

Agrilinae

Plemię

Aphanisticini

Podplemię

Aphanisticina

Rodzaj

Aphanisticus

Gatunek

Aphanisticus emarginatus

Synonimy
  • Buprestis emarginatus Olivier, 1790
  • Aphanisticus siculus Marseul, 1866
  • Aphanisticus coriaceus Rey, 1891
  • Aphanisticus angustatus Ragusa, 1893
  • Aphanisticus aetnensis Abeille de Perrin, 1897

Aphanisticus emarginatusgatunek chrząszcza z rodziny bogatkowatych i podrodziny Agrilinae. Zamieszkuje Europę, Zakaukazie i Afrykę Północną. Larwy przechodzą rozwój w sitach i ponikłach.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1790 roku przez Guillaume’a-Antoine’a Oliviera pod nazwą Buprestis emarginatus[1]. Przez dłuższy czas bywał traktowany jako odmiana Aphanisticus elongatus[2].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 2,5 do 3,8 mm, smuklejszym niż u A. pusillus, ale tęższym niż u A. elongatus, od 3,8 do 4,2 raza dłuższym niż szerokim. Ubarwienie ma lśniąco czarne, czasem ze słabym połyskiem brązowym. Głowa ma bardzo silnie wykształconą pośrodkową bruzdę czołową, płytszą jednak niż u A. distinctus, nie dochodzącą do samego brzegu przedplecza, zaokrągloną na bocznych brzegach. Małe oczy umieszczone są na przedniej powierzchni. Skronie są mocniej uwypuklone niż u A. distinctus. Czułki zwieńczone są czteroczłonowymi, ząbkowanymi buławkami. Przedplecze jest szersze niż dłuższe, wyraźniej niż u A. elongatus sercowate, najszersze w przedniej ⅓. Na powierzchni ma wyraźne poprzeczne bruzdy i garbki, a przed podstawą wgłębienie połączone z bruzdą środkową. Rowki boczne ma szersze niż u A. elongatus. Pokrywy na powierzchni mają podłużne szeregi punktów[3].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Owad ten zasiedla mokradła, pobrzeża stawów, skarpy rowów i inne stanowiska wilgotne[2]. Postacie dorosłe zimują w glebie, ściółce i pod kamieniami[2]. Stają się aktywne wczesną wiosną[3]. W okresie wczesnowiosennym bywają znajdywane w napływkach popowodziowych. Na roślinach znajdywane są od kwietnia[2]. Rozwój larw ma miejsce od maja do początku lipca[4]. Osobniki dorosłe nowego pokolenia obserwuje się od lipca[2][3] do września[3].

Jest wąskim polifagiem. Roślinami żywicielskimi larwponikło błotne, sit członowaty, sit ostrokwiatowy, sit rozpierzchły, sit skupiony, sit ściśniony i sit tępokwiatowy. Jaja składane są w uszkach, rzadziej w pochwach liściowych lub na łodygach[4]. Każde jajo zabezpieczane jest wydzieliną, tworzącą skórzastą czapeczkę[2] o lśniąco czarnej barwie[4]. Larwa jest endofagiem. Początkowo drąży wąski, spiralny chodnik położony płytko, pod oskórkiem. Później chodnik jest prosty, biegnie ku podstawie rośliny i osiąga około 1 mm szerokości. W miejscach, w których larwa linieje, chodnik wchodzi głębiej w tkankę rośliny. W końcowym odcinku korytarz odgina się ku górze i tam rozszerza w komorę, w której następuje przepoczwarczenie[2][4]. Cały chodnik osiąga od 35 do 50 cm długości. Wypełniony jest odchodami, początkowo drobnoziarnistymi, dalej coraz grubszymi[4].

Rozprzestrzenienie i zagrożenie

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek palearktyczny, znany z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Czech, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Grecji, europejskich części Rosji i Turcji[5], Zakaukazia[2] oraz Afryki Północnej[2][5].

W Polsce znany jest z nielicznych, głównie XIX-wiecznych doniesień[2]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek o niedostatecznie rozpoznanym statusie (DD)[6]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek krytycznie zagrożony wymarciem (CR)[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. A.G. Olivier: Entomologie, ou histoire naturelle des insectes, avec leurs caractères génériques et spécifiques, leur description, leur synonymie, et leur figure enluminée. Coléoptères. Tome 2, genera 9-34 (32. Bupreste). Paris: Baudouin, 1790.
  2. a b c d e f g h i j B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Część XXIII, zeszyt 10. Chrząszcze – Coleoptera. Buprestoidea, Elateroidea i Cantharoidea.. Warszawa: 1985.
  3. a b c d Karl Wilhelm Harde: Familie Buprestidae (Prachtkäfer). W: Die Käfer Mitteleuropeas Band 6: Diversicornia. Heinz Freude, Karl Wilhelm Harde, Gustav Adolf Loshe (red.). Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1979, s. 203–247.
  4. a b c d e Willem N. Ellis: Aphanisticus emarginatus (Olivier, 1790). [w:] Plant Parasites of Europe. Leafminers, galls and fungi [on-line]. bladmineerders.nl, 2001-2023. [dostęp 2023-10-20].
  5. a b Aphanisticus emarginatus (Olivier, 1790). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-10-20].
  6. Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
  7. Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.