Arctous
_-_Eidfjord,_Norway_2021-07-25_(03).jpg) Mącznica alpejska | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Arctous |
| Nazwa systematyczna | |
| Arctous Niedenzu Bot. Jahrb. Syst. 11: 144. 18 Jun 1889[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
A. alpina (Linnaeus) Niedenzu[3] | |
Arctous – rodzaj roślin należących do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje trzy gatunki. Rośliny te występują w strefie okołobiegunowej półkuli północnej oraz na obszarach górskich dalej na południu w strefie umiarkowanej. Zasięg obejmuje północną część Ameryki Północnej (na południu po Wyoming i New Hampshire), północną Europę oraz góry dalej na południu (Pireneje, Alpy, Karpaty, góry półwyspu bałkańskiego) oraz północną Azję sięgając po południowe Chiny[4]. W Polsce brak dziko rosnących przedstawicieli rodzaju[5]. Mącznica alpejska Arctous alpina uprawiana jest w ogrodach skalnych[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Pokrój
- Niskie, płożące i silnie rozgałęzione krzewinki, osiągające od kilku do ok. 20, rzadko 40 cm wysokości. Pędy są nagie, z korą brązową, łuszczącą się papierzasto[7][8].
- Liście
- Sezonowe[8], jesienią przebarwiające się na intensywnie czerwony kolor[6], zachowujące się na pędach przez zimę[8][7]. Blaszki nieco skórzaste, jajowate i owalne, karbowano-piłkowane[8]. U A. microphylla osiągają zwykle tylko do 6 mm długości (rzadko do 17 mm), u pozostałych dwóch gatunków osiągają 2–5 cm długości[7].
- Kwiaty
- Obupłciowe, zebrane w liczbie od 2 do 7 w kwiatostany groniaste. Działki kielicha w liczbie 5, są jajowate, wolne i trwałe. Płatki w liczbie 5 są zrośnięte w urnowatą koronę[8], tylko na szczycie z krótkimi wolnymi łatkami[7]. Korona jest biała, kremowa, żółta lub zielona. Pręcików jest 10, są schowane w koronie, nitki ich są u nasady spłaszczone i owłosione, pylniki są czerwone, otwierają się dwoma szczytowymi porami. Zalążnia jest 4–10-komorowa[8], z pojedynczymi zalążkami w komorach[7], zwieńczona główkowatym znamieniem[8].
- Owoce
- Kuliste, soczyste, nagie, czerwone do czarnofioletowych pestkowce[8], u A. microphylla o średnicy do ok. 0,5 cm, u pozostałych gatunków do ok. 1 cm[7]. Zawierają 4–5 pestek[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Jeden z sześciu rodzajów z podrodziny Arbutoideae Niedenzu w obrębie rodziny wrzosowatych (Ericaceae) z rzędu wrzosowców (Ericales), czasem wraz z pozostałymi łączony w jeden szeroko ujmowany rodzaj mącznica Arctostaphylos[2] (wówczas jako sekcja Arctoae A. Gray, Syn. Fl. N. Amer. 2: 27. Mai 1878)[3].
- Wykaz gatunków[4]
- Arctous alpina (L.) Nied. – mącznica alpejska[9][10]
- Arctous microphylla C.Y.Wu
- Arctous rubra (Rehder & E.H.Wilson) Nakai
Uprawa[edytuj | edytuj kod]
Uprawiana jest zwykle mącznica alpejska A. alpina. Rozmnaża się ją siejąc nasiona, ew. z sadzonek wiosną lub latem. Wymaga stanowisk słonecznych, gleby kwaśnej, przepuszczalnej i kamienistej[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-01-12] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-01-12] (ang.).
- ↑ a b c Arctous Niedenzu, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2024-01-12].
- ↑ a b Arctous Nied., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-12].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3 popr. i uzup, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 505, ISBN 978-83-01-13434-1.
- ↑ a b c d e f Arctous Niedenzu, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-12].
- ↑ a b c d e f g h i Gordon C. Tucker, Arctous Niedenzu, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-12].
- ↑ Wolfgang Lippert, Rośliny alpejskie, Warszawa: "Muza", 1995, s. 214, ISBN 978-83-7079-392-0.
- ↑ Mącznica alpejska [online], atlas-roslin.pl [dostęp 2024-01-12].