Artasów
50°00′38″N 24°07′48″E/50,010556 24,130000| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Populacja (2015[1]) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
80361 |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |
| 50°00′38″N 24°07′48″E/50,010556 24,130000
| |
Artasów (ukr. Артасів), dawniej Ortasów[2] – wieś na Ukrainie, w rejonie żółkiewskim obwodu lwowskiego. Wieś liczy około 630 mieszkańców.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historia osadnictwa terenu Artasowa sięga czasów przedchrześcijańskich. Na jednym z lokalnych wzgórz, nazywanych dawniej Struka lub Strywanka, czczono boga wiatrów Stryboha. Od początków istnienia chrześcijaństwa na tych ziemiach i w czasach rządów książąt ruskich wsią władali lokalni bojarowie. W 1349, podczas rozruchów na ziemiach ruskich, Hrycko z Artasowa sprzeciwiał się zajęciu Rusi przez Kazimierza Wielkiego. W konsekwencji stracił majątek i życie[2]. Po zajęciu wsi przez starostów ruskich Artasów był dzierżawą należącą do zarządu mierzwickiego i starostwa gliniańskiego w ziemi lwowskiej, województwa ruskiego. Powierzchnia Artasowa była w czasach pierwotnych znacznie większa, ale ze względu na brak dbałości ze strony kolejnych dzierżawców, napady tatarskie (1438, 1444, 1524, 1575, 1020, 1675, 1605 i 1600) zmniejszyła się do 1433 morgów w 1871. Znaczną ilość gruntów przywłaszczyli sobie właściciele sąsiednich majątków[2].
Artasów był na podstawie królewskich przywilejów oddawany różnym osobom w dożywotnią dzierżawę. W 1776, po I rozbiorze Polski, majątek artasowski nabył jej dzierżawca Feliks Uruski, a po jego śmierci 1812 Artasów odziedziczył jego syn Jan Uruski. W 1826 Jan odsprzedał Nikodemowi Prawdzic Smarzewskiemu, a tej odstąpił wieś Franciszkowi Julianowi Smarzewskiemu. Po śmierci Franciszka w 1856, majątek – w udziałach po ½ części – odziedziczyli: Marcellina z Burakowskich Pietrzycka oraz Julia, Aleksander, Franciszek, Józefa i Tekla Smarzewscy. W 1860 całość udziałów odkupił od nich Marceli Kęplicz. Po zniesieniu pańszczyzny w 1861 uzyskał on odszkodowanie w wysokości 13.272 złr. 5 kr[2]. W 1890 Artasów należał do dóbr tabularnych Deodata Krzysztofowicza[3], a w 1905 do dóbr tabularnych Jana Krzysztofowicza[4].
Cerkiew pod wezwaniem św. Paraskiewy (dawniej parafia greckokatolicka) została zbudowana kosztem gminy i dworu w 1770 w miejscu wcześniejszej. Należała do dziekanii kulikowskiej. Księgi metrykalne były prowadzone od 1785. Od 1865 zaprowadzona była szkółka parafialna[2].
W 1869 we wsi było 98 domów (w tym dwór, probostwo, szkoła oraz dwie karczmy dworskie). Mieszkało w nich 101 rodzin – łącznie 522 mieszkańców. W tym 30 osób wiernych obrządku łacińskiego, 481 greckokatolickiego i 11 żydów. Wśród mieszkańców 69 osób było właścicielami gruntów, było 6 chałupników, 2 rzemieślników, 4 czeladników, 136 parobków, 44 służących i 33 najemników. We wsi mieszkało 227 kobiet i dzieci. Mieszkańcy zajmowali się głównie uprawą roli. Ze względu na małą ilość pastwisk chów bydła był stosunkowo mały. Mieszkańcy posługiwali się językiem ruskim[2].
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie żółkiewskim województwa lwowskiego. W latach 1939–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 6 Polaków[5].
Urodzeni
[edytuj | edytuj kod]- Anna Krzysztofowicz (1925-2006) – polska Ormianka, zoolog, profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego, społecznik[6]
- Jan Uruski.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ https://gromada.info/gromada/kulykiv/#5337
- ↑ a b c d e f Artasów. W: Antoni Schneider: Encyklopedya do krajoznawstwa Galicyi pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym, orograficznym, geognostycznym, etnograficznym, handlowym, przemysłowym, sfragistycznym, etc., etc.. T. I. Lwów: Zakład narodowy imienia Ossolińskich, 1871, s. 403.
- ↑ Tadeusz Piłat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 2.
- ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem, Kraków, 1905, s. 2.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1139, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Tadeusz Isakowicz-Zaleski, Personalnik subiektywny, Kraków, s. 166–167, ISBN 978-83-62971-10-7.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Artasów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 50.