Austrobaileyaceae
 Austrobaileya scandens | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd |
Austrobaileyanae |
| Rząd | |
| Rodzina |
Austrobaileyaceae |
| Nazwa systematyczna | |
| Austrobaileyaceae (Croizat) Croizat Cact. Succ. J. (Los Angeles) 15: 64. Mai 1943, nom. cons. | |
Austrobaileyaceae – monotypowa rodzina roślin z jednym rodzajem Austrobaileya i jednym gatunkiem – A. scandens[3][4] (niegdyś wyróżniano także A. maculata, ale współcześnie nazwa ta jest synonimem A. scandens). Są to liany występujące w północno-wschodniej części stanu Queensland w Australii w lasach deszczowych na rzędnych do 1100 m n.p.m. Roślina ta nie ma znanego zastosowania ekonomicznego[4][5]. Kwiaty wydzielają woń psującej się ryby wabiąc w ten sposób muchówki dokonujące zapylenia[5].
Nazwa Austrobaileya utworzona została z dwóch słów – łacińskiego australis oznaczającego południowy i od nazwiska dwóch botaników: brytyjsko-australijskiego Fredericka Mansona Baileya i amerykańskiego Irvinga Widmera Baileya[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Zimozielone pnącze[6] osiągające kilkanaście metrów długości[5]. Główny, drewniejący pęd luźno się wije, natomiast wyrastające z niego boczne, ulistnione pędy rosną prosto[6][7].
- Liście
- Naprzeciwległe, pojedyncze[5], zimozielone, skórzaste, ogonkowe (ogonek krótki, tęgi i wygięty[6]), całobrzegie, użyłkowane pierzasto. Przylistki drobne, odpadające[4] lub według innych autorów ich brak[7]. W blaszkach znajdują się kulistawe gruczoły z olejkami eterycznymi[5][7].
- Kwiaty
- Pojedyncze w kątach liści lub wyrastające szczytowo. Duże – o średnicy ok. 5 cm[5], zwisające, szeroko rozpostartych listków okwiatu jest zwykle ok. 12 (od 9 do 14[4] lub do 24[5][7]. Zewnętrzne listki okwiatu są okazałe, zielonkawe i rozpostarte, bliższe wnętrza mają coraz mniejsze rozmiary i są wzniesione, barwy kremowej z ciemnoczerwonymi lub ciemnopurpurowymi plamami[5]. Pręcików płodnych o spłaszczonych nitkach jest 6–11, bliżej wnętrza kwiatu znajduje się poza tym 9–16 prątniczków[5]. Słupkowie górne, składa się z ok. 9 (od 6 do 13) wolnych owocolistków o długości ok. 6 mm[4][5], ułożonych spiralnie[6]. Każdy owocolistek zwieńczony jest dwudzielną szyjką o zbiegających, brodawkowatych znamionach[7]. Wewnątrz każdego z owocolistków znajduje się 6–8, rzadko do 10[7] lub 8–14 zalążków[6]. Zalążki okazałe, anatropowe (odwrócone), ułożone naprzemiennie w dwóch równoległych szeregach na powierzchni doosiowej zalążni[7].
- Owoce
- Mięsiste, elipsoidalne lub gruszkowatego kształtu jagody o długości 5–7 cm i barwie żółtopomarańczowej. Zawierają okazałe, białawe nasiona podobne do nasion kasztanów[5] (ze skórzastą łupiną). Zarodek w nich jest bardzo drobny, za to obfite jest bielmo[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzina wyewoluowała ponad 100 milionów lat temu, ale dotąd nie jest znana z materiału kopalnego. Pyłek tych roślin jest jednak bardzo podobny do tego, który z wczesnej kredy opisany został jako Clavatipollenites[5].
Rośliny te początkowo (C.T. White 1933) były zaliczane do magnoliowców Magnoliales i tak też klasyfikowane były jeszcze w systemie Cronquista (1981). John Hutchinson w 1973 zaliczył Austrobaileyaceae do wawrzynowców Laurales, uznając za blisko spokrewnione z poleńcowatymi Monimiaceae. W systemie Thorne'a z 1996 pośredni charakter Austrobaileyaceae między Magnoliales i Laurales spowodował zaliczenie obu tych grup do jednego rzędu. W rewizji systemu z 1999 Robert Thorne umieścił jednak Austrobaileyaceae obok poleńcowatych i zieleńcowatych w podrzędzie Chloranthineae, który w 2003 roku podniósł do rangi rzędu. W systemie Dahlgrena rodzina ta zaliczona została do Annonales – pierwszego rzędu w obrębie Magnolianae, a w systemie Takhtajana w podobnym kontekście podniesiona została do rangi własnego rzędu Austrobaileyales. W systemie APG I (1998) i APG II (2003) rodzina była łączona w jedną nieformalną grupę wraz z Trimeniaceae, Schisandraceae i Illiciaceae[4], która od systemu APG III (2009) wyróżniana jest w randze rzędu (Illiciaceae nie są wyróżniane w randze odrębnej rodziny – rodzaj badian Illicium włączony został do Schisandraceae)[8].
- Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system System APG IV z 2016)
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
- ↑ Austrobaileya. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-04-23].
- ↑ a b c d e f Gurcharan Singh: Plant Systematics. Enfield: Science Publishers, 2004, s. 310-311. ISBN 1-57808-351-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 92. ISBN 978-1842466346.
- ↑ a b c d e Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 47-48. ISBN 0-231-03880-1.
- ↑ a b c d e f g Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 21. ISBN 978-1-4020-9608-2.
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
