Biały terror (Tajwan)
 Przerażająca Inspekcja autorstwa tajwańskiego grafika Huang Rong-cana. Opisuje ona wrogie środowisko na Tajwanie krótko po incydencie z 28 lutego, który zapoczątkował okres Białego Terroru. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data |
1947–1987 |
| Liczba zabitych |
Co najmniej 3 000 do 4 000 egzekucji, nie licząc incydentu 228 (18 000 do 28 000 zabitych) lub egzekucji pozasądowych. Co najmniej 140 000 uwięzionych. |
| Typ ataku |
Zabójstwo polityczne, masowe morderstwo, represje polityczne, państwo policyjne |
| Sprawca |
Rząd Republiki Chińskiej (Tajwan) pod przewodnictwem Kuomintangu |
| Motyw |
Konsolidacja władzy nad Tajwanem po wycofaniu się z Chin kontynentalnych |
Biały Terror był politycznym represjonowaniem tajwańskich cywilów pod rządami Kuomintangu[1]. Powszechnie uważa się, że okres Białego Terroru rozpoczął się wraz z ogłoszeniem stanu wojennego na Tajwanie w dniu 19 maja 1949 r., co było możliwe dzięki Tymczasowym Przepisom przeciwko Rebelii Komunistycznej z 1948 r., a zakończył się w dniu 21 września 1992 r. wraz z uchyleniem art. 100 kodeksu karnego, umożliwiającego ściganie działalności "antypaństwowej". Przepisy tymczasowe zostały uchylone rok wcześniej, 22 kwietnia 1991 roku, a stan wojenny został zniesiony 15 lipca 1987 roku[2][3].
Okres Białego Terroru zasadniczo nie obejmuje incydentu z 28 lutego 1947 r., w którym KMT zabił co najmniej 18 000 tajwańskich cywilów w odpowiedzi na powstanie ludowe, a także dokonał doraźnej egzekucji wielu lokalnych elit politycznych i intelektualnych. Oba te wydarzenia są często omawiane w tandemie, ponieważ był to katalizator, który zmotywował KMT do rozpoczęcia Białego Terroru[4][5]. Stan wojenny został ogłoszony i zniesiony dwukrotnie podczas incydentu z 28 lutego.
Okres czasu[edytuj | edytuj kod]
Powszechnie uważa się, że Biały Terror rozpoczął się wraz z ogłoszeniem stanu wojennego w dniu 19 maja 1949 roku. Jako datę jego zakończenia niektóre źródła podają zniesienie stanu wojennego w dniu 15 lipca 1987r.[6], podczas gdy inne powołują się na uchylenie art. 100 kodeksu karnego w dniu 21 września 1992 r., który zezwalał na prześladowanie ludzi za działalność "antypaństwową"[7]. W momencie jego zniesienia stan wojenny oficjalnie trwał prawie cztery dekady, co było najdłuższym okresem stanu wojennego na świecie. Obecnie jest on drugim najdłuższym, po 48-letnim okresie stanu wojennego w Syrii, który trwał od 1963 do 2011[8] roku.
Kuomitang w większości uwięził tajwańską elitę intelektualną i społeczną w obawie, że mogliby sprzeciwić się rządom KMT lub sympatyzować z komunizmem i separatyzmem[9]. Na przykład Formosan League for Reemancipation (台灣再解放聯盟) była tajwańską grupą niepodległościową założoną w 1947 roku, którą KMT uważał za znajdującą się pod kontrolą komunistów, co doprowadziło do aresztowania jej członków w 1950 roku. World United Formosans for Independence (臺灣獨立建國聯盟) była prześladowana z podobnych powodów. Jednak inne oskarżenia nie miały tak jasnego uzasadnienia, jak w 1968 r., kiedy Bo Yang został uwięziony za dobór słów w tłumaczeniu komiksu Popeye. Wiele innych ofiar Białego Terroru było Chińczykami z Chin kontynentalnych, z których wielu zawdzięczało swoją ewakuację na Tajwan KMT.[10]
Wiele ofiar Białego Terroru, takich jak Bo Yang i Li Ao, zaczęło promować demokratyzację Tajwanu i reformy Kuomintangu. W 1969 roku przyszły prezydent Lee Teng-hui został zatrzymany i przesłuchiwany przez ponad tydzień przez Dowództwo Garnizonu Tajwanu, które zażądało informacji o jego "działalności komunistycznej" i powiedziało mu: "Zabicie cię w tej chwili jest tak łatwe, jak zmiażdżenie mrówki". Trzy lata później został zaproszony do gabinetu Chiang Ching-kuo[11].
Strach przed dyskusją na temat Białego Terroru i Incydentu z 28 lutego stopniowo zmniejszał się wraz ze zniesieniem stanu wojennego po masakrze w Lieyu w 1987 r[12], czego kulminacją było ustanowienie oficjalnego publicznego pomnika i przeprosiny prezydenta Lee Teng-hui w 1995 r. W 2008 roku prezydent Ma Ying-jeou wygłosił przemówienie upamiętniające Biały Terror w Tajpej. Ma przeprosił ofiary i członków ich rodzin w imieniu rządu i wyraził nadzieję, że Tajwan nigdy więcej nie doświadczy podobnej tragedii[13].
Ofiary[edytuj | edytuj kod]
Około 140 000 Tajwańczyków zostało w tym okresie uwięzionych i poddanych surowemu traktowaniu, a wielu z nich pośrednio zmarło lub cierpiało z powodu różnych problemów zdrowotnych. Około 3000 do 4000 zostało bezpośrednio straconych za ich rzeczywisty lub domniemany sprzeciw wobec rządu Chiang Kai-sheka z KMT. Większość ofiar Białego Terroru stanowili mężczyźni, jednak wiele kobiet było torturowanych i/lub straconych[14][15].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rubinstein, Murray A. (2007). Taiwan: A New History. Armonk, N.Y.: M. E. Sharpe. p. 302. ISBN 978-0-7656-1495-7
- ↑ White Terror Period - National Human Rights Museum [online], web.archive.org, 8 stycznia 2022 [dostęp 2023-08-27] [zarchiwizowane z adresu 2022-01-08].
- ↑ Taiwan: Amendment of Article 100 of the Criminal Code [online], Amnesty International, 31 marca 1992 [dostęp 2023-08-27] (ang.).
- ↑ 嘉義的228故事：濫殺槍決，血染機場、火車站 - 報導者 The Reporter [online], www.twreporter.org [dostęp 2023-08-27] (chiń.).
- ↑ Taiwan Kuomintang: Revisiting the White Terror years, „BBC News”, 13 marca 2016 [dostęp 2023-08-27] (ang.).
- ↑ http://www.tisanet.org/quarterly/4-4-8.pdf
- ↑ White Terror Period [online], www.nhrm.gov.tw [dostęp 2023-08-27] (ang.).
- ↑ Syria to end 48 years of martial law, „ABC News”, 27 marca 2011 [dostęp 2023-08-27] (ang.).
- ↑ White Terror exhibit unveils part of the truth - Taipei Times [online], www.taipeitimes.com, 20 maja 2005 [dostęp 2023-08-27].
- ↑ The Graveyard At The Center Of Taiwan's White Terror Period - 報導者 The Reporter [online], www.twreporter.org [dostęp 2023-08-27] (chiń.).
- ↑ SHIH-SHAN HENRY TSAI, LEE TENG-HUI AND TAIWAN'S QUEST FOR IDENTITY, NEW YORK PALGRAVE MACMILLAN, 2005, ISBN 978-1-4039-7056-5 [dostęp 2023-08-27].
- ↑ 郝柏村, 八年參謀總長日記, 天下遠見文化出版股份有限公司, 2000, ISBN 978-957-621-638-1 [dostęp 2023-08-27] (chiń.).
- ↑ President Ma attends white terror memorial - The China Post [online], web.archive.org, 3 lutego 2017 [dostęp 2023-08-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-03].
- ↑ Taiwan in Time: The women claimed by the White Terror - Taipei Times [online], www.taipeitimes.com, 18 lipca 2021 [dostęp 2023-08-27].
- ↑ Ping-Hsing Ku Elder Abuse- Taiwan Elder Abuse, 顧炳星 Ping-Hsing Ku [online], 顧炳星 Ping-Hsing Ku [dostęp 2023-08-27] (ang.).