Biopsja gruczołu krokowego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Biopsja gruczołu krokowego (biopsja prostaty, biopsja stercza) – zabieg diagnostyczny będący inwazyjną metodą pobrania materiału biologicznego z przypuszczalnie zmienionych chorobowo tkanek, który następnie jest oceniany przez lekarza patomorfologa[1].

W diagnostyce raka prostaty wykonywana jest biopsja grubo igłowa (igła 18G). Zwykle pod kontrolą USG pobierane jest za pomocą specjalnego pistoletu biopsyjnego 8-14 wycinków (bioptatów) z różnych części gruczołu krokowego.

Wskazania do wykonania biopsji[edytuj | edytuj kod]

Konieczność wykonania biopsji gruczołu krokowego (prostaty) zależy od poziomu swoistego antygenu sterczowego (PSA) i / lub podejrzanego wyniku badania per rectum (DRE) i / lub zmian uwidocznionych w badaniach obrazowych. Należy brać też pod uwagę wiek pacjenta i choroby współistniejące[2]. Samo ograniczone podwyższenie PSA nie powinno powodować natychmiastowej biopsji. Poziom PSA należy zweryfikować po kilku tygodniach, w tym samym laboratorium, przy użyciu tego samego testu w standardowych warunkach, tj. nie po wytrysku i manipulacji przy prostacie oraz bez objawów infekcji dróg moczowych[3]. Nie należy podejmować empirycznego stosowania antybiotyków u bezobjawowego pacjenta w celu obniżenia PSA[4].

Biopsja gruczołu krokowego pod kontrolą USG jest obecnie standardem[1]. Biopsję wykonuje się z dostępu przez odbytniczego lub przez kroczowego. Wskaźniki wykrywalności raka wykonane bez wcześniejszego obrazowania za pomocą MRI są porównywalne w obu metodach[5], jednak niektóre dowody sugerują zmniejszone ryzyko zakażenia przy dostępie przez kroczowym. Można także rozważyć dezynfekcję odbytnicy jodopowidonem[6]. Przez cewkowa resekcja gruczołu krokowego nie powinna być wykorzystywana jako narzędzie do wykrywania raka[7].

Rodzaje biopsji[edytuj | edytuj kod]

Biopsja systematyczna (SB)[edytuj | edytuj kod]

Biopsja gruczołu krokowego jest w większości przypadków tzw. biopsją systematyczną (systematic biopsy – SB), czyli „ślepym” poszukiwaniem ognisk rozrostu złośliwego w nadziei, że trafi się w guz[1]. Takie postępowanie może prowadzić do błędów.

Przeoczenie raka istotnego klinicznie[edytuj | edytuj kod]

SB umożliwia ocenę mniej niż 1% tkanki prostaty[8]. Istnieje wiele schematów jej przeprowadzania. Współczesne rekomendacje zalecają biopsję 10-12 rdzeniową kierowaną bocznie, w obwodowe obszary gruczołu krokowego[9]. Liczba wyników fałszywie ujemnych wciąż jednak pozostaje wysoka. Ocenia się, że pierwotna biopsja nawet w schemacie rozszerzonym pomija około 21-47% ognisk raka[10]. Oznacza to, że jeden na 2 do 5 mężczyzn z ujemnym wynikiem biopsji w rzeczywistości ma raka, który pozostał pomiędzy miejscami pobrań.

Wykrywanie raków nieistotnych klinicznie[edytuj | edytuj kod]

Ocenia się, że około 30% raków rozpoznanych w biopsji systematycznej to guzy nieistotne klinicznie. Nie stanowią one realnego zagrożenia dla zdrowia chorego. Jednak stwierdzenie schorzenia onkologicznego potencjalnie prowadzi do zbędnego, kosztochłonnego i związanego z istotnymi powikłaniami leczenia radykalnego[11].

Biopsja celowana (TB)[edytuj | edytuj kod]

Rozwiązaniem powyższych ograniczeń jest identyfikacja ognisk istotnego klinicznie raka gruczołu krokowego w badaniach obrazowych. Umożliwia to zastąpienie SB biopsją celowaną (targeted biopsy – TB).

Ultrasonografia przez odbytnicza[edytuj | edytuj kod]

Ultrasonografia przezodbytnicza (transrectal ultra sound – TRUS) jest najczęściej stosowaną metodą wizualizacji gruczołu krokowego. Charakteryzuje się jednak niską czułością (30-51%) w wykrywaniu raka gruczołu krokowego[12], gdyż może on przybierać w badaniu TRUS różne rodzaje echogeniczności[2], a około dwóch trzecich wszystkich zmian hipoechogenicznych stanowią zmiany niemające charakteru złośliwego. W związku z powyższym swoistość TRUS jest przedstawiana w szerokim, jednak niezadowalającym zakresie (27-79%)[13]. Kolejne udoskonalenia ultrasonografii, takie jak ultrasonografia trójwymiarowa, ocena unaczynienia za pomocą technik dopplerowskich, sono-elastografia, użycie ultrasonograficznych środków kontrastujących czy histoscaning, były intensywnie badane w nadziei na poprawę wizualizacji ognisk raka stercza. Autorzy przedstawiali zmienne opinie co do ich przydatności, jednak żadna z tych technik obecnie nie umożliwia uzyskania dokładności porównywalnej do SB[14].

Tomografia komputerowa (CT)[edytuj | edytuj kod]

Tomografia komputerowa (computed tomography – CT) gruczołu krokowego wykazuje ograniczoną wartość w wykrywaniu, lokalizacji i ocenie zaawansowania miejscowego raka gruczołu krokowego. Wynika to ze zbyt niskiej rozdzielczości kontrastowej tkanek miękkich miednicy. CT pozostaje więc metodą do oceny zaawansowania odległego - zajęcia węzłów chłonnych lub przerzutów narządowych[2][15].

Rezonans magnetyczny[edytuj | edytuj kod]

Rezonans magnetyczny (magnetic resonance imaging – MRI) jest używany do nieinwazyjnej oceny gruczołu krokowego od lat 80. ubiegłego wieku. Początkowo ocena ta była oparta na morfologicznych obrazach T1 i T2 zależnych. Miały one ograniczone znaczenie w różnicowaniu zmian złośliwych i niezłośliwych[16]. W ostatnim czasie w diagnostyce z użyciem MRI doszło do wielu usprawnień technologicznych związanych z oceną fizjologii badanych tkanek. Doprowadziło to do powstania tzw. wieloparametrycznego rezonansu magnetycznego (multiparametric magnetic resonance imaging – mp MRI)[17].

Biopsja pod bezpośrednim nadzorem MRI[edytuj | edytuj kod]

Biopsja gruczołu krokowego pod bezpośrednią kontrolą rezonansu magnetycznego (magnetic resonance guided biopsy – MRGB) jest technicznie skomplikowana. Wymaga ponownego wykonania sekwencji T2W w trakcie zabiegu, aparatu z otwartą gantry, nieferromagnetycznych aparatów biopsyjnych. Zwykle pobiera się tylko rdzenie celowane, bez wkłuć systematycznych. Koszty związane z jej przeprowadzeniem powodują, że jest dostępna w nielicznych ośrodkach[18].

Biopsja fuzyjna[edytuj | edytuj kod]

Fuzja obrazów MRI i TRUS[edytuj | edytuj kod]

Sposobem przezwyciężenia trudności jakie stwarza biopsja pod bezpośrednią kontrolą MRI jest przeniesienie informacji uzyskanych w badaniu MRI do badania TRUS w czasie rzeczywistym. Wyróżnia się tu tzw. fuzję w pamięci oraz fuzję za pomocą dedykowanego oprogramowania aparatów USG lub połączonych z nim stacji diagnostycznych[19].

Fuzja obrazów MRI i TRUS w pamięci[edytuj | edytuj kod]

Fuzja obrazów MRI i TRUS w pamięci (cognitive fusion biopsy – COG-FB) polega na zapoznaniu się z wynikiem MRI, wzrokowo-umysłowym zapamiętaniu lokalizacji ognisk podejrzanych oraz próbie ich odnalezienia i nakłucia w trakcie wykonywania TRUS. Tego typu biopsja nie wymaga dodatkowej aparatury ani treningu. Niesie jednak ryzyko błędu ludzkiego w ekstrapolacji danych z MRI do obrazu TRUS. Jest ono tym większe, im mniejsze są wymiary poszukiwanej zmiany, a większa objętość stercza[19].

Fuzja obrazów MRI i TRUS za pomocą stacji diagnostycznych[edytuj | edytuj kod]

Obecnie na rynku istnieje kilkanaście aparatów umożliwiających połączenie obrazów MRI i TRUS. Procedura konsolidacji obrazów, sterowania systemem oraz pobierania wycinków w poszczególnych stacjach diagnostycznych znacznie się różni[20].

Biopsja saturacyjna[edytuj | edytuj kod]

Częstość wykrywana RGK za pomocą biopsji saturacyjnej (> 20 rdzeni) wynosi 30–43% i zależy od liczby rdzeni pobranych podczas wcześniejszych biopsji[21]. Biopsję saturacyjną można wykonać techniką przez kroczową, która umożliwia wykrycie dodatkowych 38% przypadków raka. Wadą tej metody jest 10% wskaźnik powikłania w postaci zatrzymania moczu[22].

Biopsja powtórna[edytuj | edytuj kod]

Wskazaniami do powtórnej biopsji po uprzednio ujemnej biopsji są:

  • rosnący i/lub trwale podwyższony PSA;
  • podejrzany wynik badania DRE[23];
  • atypowa proliferacja gruczołów[24];
  • śródnabłonkowa neoplazja gruczołu krokowego wysokiego stopnia (HG PIN)[25];
  • kilka atypowych gruczołów bezpośrednio przylegających do śród nabłonkowej neoplazji gruczołu krokowego wysokiego stopnia (tj. PINA TYP)[26];
  • rak wewnątrz przewodowy jako jedyny objaw[27];
  • pozytywne wyniki wieloparametrowego MRI (mp MRI).

Testy pomocne w typowaniu do ponownej biopsji[edytuj | edytuj kod]

U mężczyzn z podwyższonym ryzykiem RGK, po uprzedniej negatywnej biopsji można uzyskać dodatkowe informacje wykonując testy w moczu (Progensa-PCA3 i Select MDX DRE), testy w surowicy krwi (4Kscore i PHI) lub tkankowy test epigenetyczny (Confirm MDx), który określa ilościowo poziom metylacji regionów promotorowych trzech genów w tkance prostaty. Rola tych testów w typowaniu do ponownej biopsji jest niepewna[28].

Procedura biopsji gruczołu krokowego[edytuj | edytuj kod]

Miejsca pobierania bioptatów i liczba rdzeni[edytuj | edytuj kod]

W biopsjach wyjściowych, gdy nie wykonano wcześniejszego obrazowania za pomocą mp MRI lub gdy badanie to nie wykazało żadnych podejrzanych zmian, miejsca pobierania bioptatów powinny być obustronne od wierzchołka do podstawy, jak najdalej z tyłu i z boku gruczołu obwodowego. Dodatkowe rdzenie należy pobrać z podejrzanych obszarów zidentyfikowanych przez DRE[1].

Zalecane jest pobranie co najmniej 8 bioptatów w gruczole krokowym o wielkości około 30 cm³, a 10 do 12 bioptatów w większych gruczołach krokowych[29]. Pobieranie > 12 bioptatów nie jest znacząco bardziej rozstrzygające[30].

Antybiotykowa osłona biopsji[edytuj | edytuj kod]

W przypadku biopsji przez odbytniczej chinolony są lekami z wyboru, przy czym cyprofloksacyna ma przewagę nad ofloksacyną[31].

Profilaktyka antybiotykowa wykazała znaczące zmniejszenie ZUM po biopsji. 3-dniowy schemat profilaktyki antybiotykowej nie przyniósł korzyści w porównaniu z profilaktyką jedno dawkową[32]. Zwiększona oporność na chinolony jest związana ze wzrostem ciężkiej infekcji po biopsji[33].

Norweskie dane wskazują na wzrost oporności na antybiotyki w ostatnich latach z powiązanym wzrostem 30-dniowej śmiertelności[34]. Czynniki ryzyka oporności na chinolony obejmują wcześniejszą biopsję TRUS, cewnik założony na stałe oraz: zakażenie układu moczowo-płciowego, międzynarodową podróż lub pobyt w szpitalu w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Aby zminimalizować ryzyko ciężkiej infekcji związanej z oporną na chinolony florą odbytniczą, pacjentom z którymkolwiek z tych czynników ryzyka należy zaproponować biopsję TRUS z ukierunkowaną profilaktyką antybiotykową lub chociaż dezynfekcję odbytnicy jodopowidonem[6]. W przypadku biopsji przez kroczowej, która pozwala uniknąć flory odbytnicy, wystarczy tylko jedna dawka dożylnej cefazoliny[35]. Metaanaliza obejmująca 7 badań porównawczych wykazała, że u dwukrotnie większej liczby pacjentów wystąpiła gorączka po biopsjach przez odbytniczych w porównaniu do biopsji przez kroczowych[36].

Znieczulenie miejscowe do biopsji[edytuj | edytuj kod]

Zaleca się blokadę około gruczołową pod kontrolą USG[37]. Znieczulanie do biopsji rdzeniowej jest jednym z wyznaczników jakości usług ośrodka i profesjonalizmu wykonującego. Poza najważniejszym - aspektem ograniczania niepokoju i bólu pacjenta, odpowiednie znieczulenie daje komfort wykonującemu. Możliwość pobierania wycinków z miejsc trudno dostępnych oraz dobra jakość wycinków przekłada się na wykrywalność raka istotnego klinicznie[38].

Doodbytnicza aplikacja żelu lignokainowego jako znieczulenia (powszechnie stosowana w Polsce) jest znacznie gorsza od znieczulenia naciekowego gruczołu krokowego[39].

Powikłania po biopsji[edytuj | edytuj kod]

Ciężkie zakażenia pozabiegowe były początkowo zgłaszane w <1% przypadków, ale nasiliły się w wyniku wzrastającej oporności na antybiotyki[40]. Systematyczny przegląd wykazał korzystne wskaźniki zmniejszenia infekcji w przypadku biopsji przez krocze w porównaniu z biopsjami TRUS[41].

Odsetek powikłań po biopsji TRUS (niezależnie od liczby rdzeni) obrazuje poniższe zestawienie[42]:

  • hematospermia – 37,4%
  • krwiomocz > 1 dzień – 14,5%
  • krwawienie z odbytu < 2 dni – 2,2%
  • zapalenie gruczołu krokowego – 1,0%
  • gorączka > 38,5 °C – 0,8%
  • zapalenie najądrzy – 0,7%
  • krwawienie z odbytu > 2 dni – 0,7%
  • zatrzymanie moczu – 0,2%
  • inne powikłania wymagające hospitalizacji – 0,3%

Biopsja pęcherzyka nasiennego[edytuj | edytuj kod]

Wskazania do biopsji pęcherzyków nasiennych są słabo określone. Przy PSA > 5 ng / ml, prawdopodobieństwo ich zajęcia przez nowotwór wynosi 20–25%. Ocena stopnia zaawansowania nowotworu w pęcherzyku nasiennym jest przydatna tylko wtedy, gdy ma to decydujący wpływ na leczenie, np. wyklucza radykalną prostatektomię lub ewentualną późniejszą radioterapię (RT)[43].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Tadeusz Drewa: Urologia. Ilustrowany podręcznik dla studentów i stażystów.. PZWL, 2018, s. 175-177. ISBN 978-83-200-5624-2.
  2. ↑ a b c Monique J. Roobol i inni, A risk-based strategy improves prostate-specific antigen-driven detection of prostate cancer, „European Urology”, 57 (1), 2010, s. 79–85, DOI: 10.1016/j.eururo.2009.08.025, ISSN 1873-7560, PMID: 19733959 [dostęp 2020-10-02].
  3. ↑ James A. Eastham i inni, Variation of serum prostate-specific antigen levels: an evaluation of year-to-year fluctuations, „Journal of the American Medical Association”, 289 (20), 2003, s. 2695–2700, DOI: 10.1001/jama.289.20.2695, ISSN 0098-7484, PMID: 12771116 [dostęp 2020-10-02].
  4. ↑ Scott E. Eggener i inni, Empiric antibiotics for an elevated prostate-specific antigen (PSA) level: a randomised, prospective, controlled multi-institutional trial, „BJU international”, 112 (7), 2013, s. 925–929, DOI: 10.1111/bju.12241, ISSN 1464-410X, PMID: 23890317 [dostęp 2020-10-02].
  5. ↑ Jianxin Xue i inni, Comparison between transrectal and transperineal prostate biopsy for detection of prostate cancer: a meta-analysis and trial sequential analysis, „Oncotarget”, 8 (14), 2017, s. 23322–23336, DOI: 10.18632/oncotarget.15056, ISSN 1949-2553, PMID: 28177897, PMCID: PMC5410307 [dostęp 2020-10-02].
  6. ↑ a b Adrian Pilatz i inni, Update on Strategies to Reduce Infectious Complications After Prostate Biopsy, „European Urology Focus”, 5 (1), 2019, s. 20–28, DOI: 10.1016/j.euf.2018.11.009, ISSN 2405-4569, PMID: 30503175 [dostęp 2020-10-02].
  7. ↑ Richard Zigeuner i inni, Detection of prostate cancer by TURP or open surgery in patients with previously negative transrectal prostate biopsies, „Urology”, 62 (5), 2003, s. 883–887, DOI: 10.1016/s0090-4295(03)00663-0, ISSN 1527-9995, PMID: 14624913 [dostęp 2020-10-02].
  8. ↑ Shen E. et al.: Three-Dimensional Sonography With Needle Tracking - Role in Diagnosis and Treatment of prostate cancer J. Ultrasound Med. 2008; Jun; 27(6): 895-905.
  9. ↑ N. Mottet (Chair), J. Bellmunt, E. Briers et.al. EAU- ESTRO- SIOG Guidelines on prostate cancer . European Association of Urology 2016.
  10. ↑ Welch HG et al: Detection of prostate cancer via Biopsy in the Medicare SEER Population During the PSA Era. J Natl Cancer Inst 2007;99: 1395 – 400.
  11. ↑ Schröder FH, Hugosson J, Roobol MJ. Screening and prostate-cancer mortality in a randomized European study. N Engl J Med. 2009 Mar 26;360(13):1320-8.
  12. ↑ Kuligowska E, Barish MA, Fenlon HM, Blake M. Predictors of prostate carcinoma: accuracy of gray-scale and color Doppler US and serum markers. Radiology. 2001 Sep;220(3):757-64.
  13. ↑ Ohori M, Kattan MW, Utsunomiya T, Suyama K, Scardino PT, Wheeler TM. Do impalpable stage T1c prostate cancer s visible on ultrasound differ from those not visible- J Urol. 2003 Mar;169(3):964-8.
  14. ↑ van Hove A, Savoie PH, Maurin C, Brunelle S, Gravis G, Salem N, Walz J. Comparison of image-guided targeted biopsies versus systematic randomized biopsies in the detection of prostate cancer : a systematic literature review of well-designed studies. World J Urol. 2014 Aug;32(4):847-58.
  15. ↑ Expert Panel on Urologic Imaging: Fergus V. Coakley, Aytekin Oto, Lauren F. et al.: prostate cancer -pretreatment detection, surveillance, and staging. American College of Radiology Appropriateness Criteria. 2016.
  16. ↑ Fütterer JJ, Briganti A, De Visschere P. Can Clinically Significant prostate cancer Be Detected with Multiparametric Magnetic Resonance Imaging- A Systematic Review of the Literature. Eur Urol. 2015 Dec;68(6):1045-53.
  17. ↑ Barentsz, J.O., Richenberg, J., Clements, R. et al. ESUR prostate MR guidelines 2012. Eur Radiol (2012) 22: 746.
  18. ↑ Logan JK, Rais-Bahrami S. Current status of magnetic resonance imaging (MRI) and ultrasonography fusion software platforms for guidance of prostate biopsies. BJU Int. 2014 Nov;114(5):641-52.
  19. ↑ a b Cornud F, Brolis L. TRUS-MRI image registration: a paradigm shift in the diagnosis of significant prostate cancer .Abdom Imaging. 2013 Dec;38(6):1447-63.
  20. ↑ Rothwax JT, George AK, Wood BJ, Pinto PA. Multiparametric MRI in biopsy guidance for prostate cancer : fusion-guided. Biomed Res Int. 2014;2014:439171.
  21. ↑ Jochen Walz i inni, High incidence of prostate cancer detected by saturation biopsy after previous negative biopsy series, „European Urology”, 50 (3), 2006, s. 498–505, DOI: 10.1016/j.eururo.2006.03.026, ISSN 0302-2838, PMID: 16631303 [dostęp 2020-10-02].
  22. ↑ Brian J. Moran, Michelle H. Braccioforte, Dean J. Conterato, Re-biopsy of the prostate using a stereotactic transperineal technique, „The Journal of Urology”, 176 (4 Pt 1), 2006, 1376–1381; discussion 1381, DOI: 10.1016/j.juro.2006.06.030, ISSN 0022-5347, PMID: 16952636 [dostęp 2020-10-02].
  23. ↑ G.F. Carvalhal i inni, Digital rectal examination for detecting prostate cancer at prostate specific antigen levels of 4 ng./ml. or less, „The Journal of Urology”, 161 (3), 1999, s. 835–839, ISSN 0022-5347, PMID: 10022696 [dostęp 2020-10-02].
  24. ↑ Kyle J. Ericson i inni, Prostate cancer detection following diagnosis of atypical small acinar proliferation, „The Canadian Journal of Urology”, 24 (2), 2017, s. 8714–8720, ISSN 1195-9479, PMID: 28436357 [dostęp 2020-10-02].
  25. ↑ Jennifer L. Merrimen i inni, Multifocal high grade prostatic intraepithelial neoplasia is a significant risk factor for prostatic adenocarcinoma, „The Journal of Urology”, 182 (2), 2009, 485–490; discussion 490, DOI: 10.1016/j.juro.2009.04.016, ISSN 1527-3792, PMID: 19524976 [dostęp 2020-10-02].
  26. ↑ J.D. Kronz, A.A. Shaikh, J.I. Epstein, High-grade prostatic intraepithelial neoplasia with adjacent small atypical glands on prostate biopsy, „Human Pathology”, 32 (4), 2001, s. 389–395, DOI: 10.1053/hupa.2001.23522, ISSN 0046-8177, PMID: 11331955 [dostęp 2020-10-02].
  27. ↑ Charles C. Guo, Jonathan I. Epstein, Intraductal carcinoma of the prostate on needle biopsy: Histologic features and clinical significance, „Modern Pathology: An Official Journal of the United States and Canadian Academy of Pathology, Inc”, 19 (12), 2006, s. 1528–1535, DOI: 10.1038/modpathol.3800702, ISSN 0893-3952, PMID: 16980940 [dostęp 2020-10-02].
  28. ↑ Amanda Nicholson i inni, The clinical effectiveness and cost-effectiveness of the PROGENSA® prostate cancer antigen 3 assay and the Prostate Health Index in the diagnosis of prostate cancer: a systematic review and economic evaluation, „Health Technology Assessment (Winchester, England)”, 19 (87), 2015, i–xxxi, 1–191, DOI: 10.3310/hta19870, ISSN 2046-4924, PMID: 26507078, PMCID: PMC4780983 [dostęp 2020-10-02].
  29. ↑ J. Donovan i inni, Prostate Testing for Cancer and Treatment (ProtecT) feasibility study, „Health Technology Assessment (Winchester, England)”, 7 (14), 2003, s. 1–88, DOI: 10.3310/hta7140, ISSN 1366-5278, PMID: 12709289 [dostęp 2020-10-02].
  30. ↑ Klaus Eichler i inni, Diagnostic value of systematic biopsy methods in the investigation of prostate cancer: a systematic review, „The Journal of Urology”, 175 (5), 2006, s. 1605–1612, DOI: 10.1016/S0022-5347(05)00957-2, ISSN 0022-5347, PMID: 16600713 [dostęp 2020-10-02].
  31. ↑ M. Aron, T.P. Rajeev, N.P. Gupta, Antibiotic prophylaxis for transrectal needle biopsy of the prostate: a randomized controlled study, „BJU international”, 85 (6), 2000, s. 682–685, DOI: 10.1046/j.1464-410x.2000.00576.x, ISSN 1464-4096, PMID: 10759665 [dostęp 2020-10-03].
  32. ↑ Ahmed M. Elshal i inni, Chemoprophylaxis during transrectal prostate needle biopsy: critical analysis through randomized clinical trial, „World Journal of Urology”, 36 (11), 2018, s. 1845–1852, DOI: 10.1007/s00345-018-2319-2, ISSN 1433-8726, PMID: 29736609 [dostęp 2020-10-03].
  33. ↑ Oscar Cuevas i inni, Significant ecological impact on the progression of fluoroquinolone resistance in Escherichia coli with increased community use of moxifloxacin, levofloxacin and amoxicillin/clavulanic acid, „The Journal of Antimicrobial Chemotherapy”, 66 (3), 2011, s. 664–669, DOI: 10.1093/jac/dkq471, ISSN 1460-2091, PMID: 21172788 [dostęp 2020-10-03].
  34. ↑ Truls E. Bjerklund Johansen i inni, Antibiotic resistance, hospitalizations, and mortality related to prostate biopsy: first report from the Norwegian Patient Registry, „World Journal of Urology”, 38 (1), 2020, s. 17–26, DOI: 10.1007/s00345-019-02837-0, ISSN 1433-8726, PMID: 31183524 [dostęp 2020-10-03].
  35. ↑ Lana Pepdjonovic i inni, Zero hospital admissions for infection after 577 transperineal prostate biopsies using single-dose cephazolin prophylaxis, „World Journal of Urology”, 35 (8), 2017, s. 1199–1203, DOI: 10.1007/s00345-016-1985-1, ISSN 1433-8726, PMID: 27987032 [dostęp 2020-10-03].
  36. ↑ Jianjian Xiang i inni, Transperineal versus transrectal prostate biopsy in the diagnosis of prostate cancer: a systematic review and meta-analysis, „World Journal of Surgical Oncology”, 17 (1), 2019, s. 31, DOI: 10.1186/s12957-019-1573-0, ISSN 1477-7819, PMID: 30760274, PMCID: PMC6375152 [dostęp 2020-10-03].
  37. ↑ Rolf von Knobloch i inni, Bilateral fine-needle administered local anaesthetic nerve block for pain control during TRUS-guided multi-core prostate biopsy: a prospective randomised trial, „European Urology”, 41 (5), 2002, 508–514; discussion 514, DOI: 10.1016/s0302-2838(02)00072-6, ISSN 0302-2838, PMID: 12074792 [dostęp 2020-10-03].
  38. ↑ Słojewski M., G.A., Gliniewicz B., Sikorski A. Miejscowe, celowane znieczulenie pęczków naczyniowo-nerwowych poprawia jakość życia chorych poddanych biopsji przezodbytniczej stercza. Urol. Pol., 2002. 25(1): p. 22-25.
  39. ↑ Ioannis Adamakis i inni, Pain during transrectal ultrasonography guided prostate biopsy: a randomized prospective trial comparing periprostatic infiltration with lidocaine with the intrarectal instillation of lidocaine-prilocain cream, „World Journal of Urology”, 22 (4), 2004, s. 281–284, DOI: 10.1007/s00345-003-0386-4, ISSN 0724-4983, PMID: 14689224 [dostęp 2020-10-03].
  40. ↑ Stacy Loeb i inni, Systematic review of complications of prostate biopsy, „European Urology”, 64 (6), 2013, s. 876–892, DOI: 10.1016/j.eururo.2013.05.049, ISSN 1873-7560, PMID: 23787356 [dostęp 2020-10-03].
  41. ↑ Garcia Cindy i inni, S&t-50 does transperineal prostate biopsy reduce complications compared with transrectal biopsy? a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials, „Journal of Urology”, 195 (4S), 2016, e328–e329, DOI: 10.1016/j.juro.2016.02.2879 [dostęp 2020-10-03].
  42. ↑ https://www.nccn.org/professionals/physician_gls/f_guidelines
  43. ↑ D.G. Linzer i inni, Seminal vesicle biopsy: accuracy and implications for staging of prostate cancer, „Urology”, 48 (5), 1996, s. 757–761, DOI: 10.1016/S0090-4295(96)00422-0, ISSN 0090-4295, PMID: 8911521 [dostęp 2020-10-03].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biopsja_gruczołu_krokowego&oldid=73559859”