Biórków Wielki
50°09′54″N 20°10′25″E/50,165000 20,173611| wieś | |
 Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Biórkowie Wielkim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
505[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-104[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KPR |
| SIMC |
0322809 |
Położenie na mapie gminy Koniusza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu proszowickiego  | |
| 50°09′54″N 20°10′25″E/50,165000 20,173611[1]
| |
Biórków Wielki – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Koniusza.
W czasie funkcjonowania gromad wieś była siedzibą gromady Biurków Wielki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Integralną częścią miejscowości jest Wysiółek Biórkowski[4].
Nazwa miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Pochodzenie nazwy Biórków Wielki, wcześniej – Birków, jest patronimiczne: od nazwy osobowej Birek[5], wywodzącej się być może od bierać, birać, por. prasłowiańskie *birati a. *bьrati – "ujmować, chwytać, zabierać"[6], a także stanowiącej zdrobnienie imienia Biernat (Bernard)[7]. W XV wieku właścicielem wsi był Jan Birkowski herbu Topór. Wcześniej spotykane nazwy to m.in. Bircow, Byrkow, Byrow, Byorkow, Bierków, Birków, Birków Wielki[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki osadnictwa w Biórkowie Wielkim sięgają przełomu XII i XIII wieku. Przypuszcza się, że król Władysław Łokietek osadził ją na prawie niemieckim i podarował swojemu rycerzowi Wilczko, który pomógł mu w stłumieniu buntu. Wilczko z Birkowa był później podstolim a następnie kasztelanem sandomierskim. Kazimierz Wielki mianował Wilczka burgrabią zamku w Kazimierzu Dolnym[9]. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o wsi pochodzi z roku 1374. Jest to krótki opis parafii w Biórkowie w spisie świętopietrza. Źródła z 1385 r. wymieniają istniejący tu drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[8].
W XV wieku Biórków Wielki był własnością rodu Birkowskich herbu Topór, o czym wspomina Jan Długosz w swoim dziele Liber Beneficiorum. W XVI wieku rządzili tu Szembekowie herbu Szembek, a następnie inni szlachcice[8].
W 1633 r. w miejscu zniszczonej świątyni zbudowano zachowany do dziś kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[10]. W tym okresie założono przy kościele szkółkę parafialną dla dzieci wiejskich. W 1782 roku założono we wsi cmentarz parafialny.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].
- Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NPMarii, dzwonnica, drzewostan.
Drewniany kościół znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej[10]. - Zespół dworski: dwór, stajnia, park ze stawem.
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Jacek Woźniakowski – historyk sztuki
- Stanisław Tatar – gen. WP
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 6107
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 68 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rymut K., Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław [etc.] 1987, ISBN 83-04-02436-5, por. hasło Bircza
- ↑ A. Cieślikowa (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych t.1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7
- ↑ M. Malec (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, t. 2, Kraków 1995, ISBN 83-85579-68-0
- ↑ a b c Sołectwo Biórków Wielki. gmina Koniusza. [dostęp 2011-09-13]. (pol.).
- ↑ Wojciech Wółkowski, Zamek w Kazimierzu Dolnym w świetle badań architektonicznych / The castle in Kazimierz Dolny in the light of architectural studies, „Ochrona Zabytków 1/2018, s. 7-48” [dostęp 2020-03-02] (ang.).
- ↑ a b Kościół Wniebowzięcia NMP w Biórkowie Wielkim. drewniana.malopolska. [dostęp 2011-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)]. (pol.).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- o Biórkowie Wielkim w serwisie gminy Koniusza
- Birków Wielki lub ''Biórków'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 231.
| Wsie |
|
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
