Brama Lidzbarska w Bisztynku
.jpg) Widok od strony rynku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Marii Konopnickiej 9, 11-230 Bisztynek, Polska |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
XV wiek |
| Ukończenie budowy |
XVI wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
1780, 2018 |
Położenie na mapie Bisztynka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego  | |
Położenie na mapie gminy Bisztynek  | |
 54°05′07,7680″N 20°54′01,9890″E/54,085491 20,900552
| |
Brama Lidzbarska w Bisztynku – brama miejska zlokalizowana w północno-wschodniej części starego miasta w Bisztynku (województwo warmińsko-mazurskie). Stanowi jedyny zachowany element bisztynieckich obwarowań miejskich[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Brama powstała pomiędzy rokiem 1481 a 1547 jako jedna z trzech (obok Reszelskiej i Warszawskiej, które nie zachowały się), a przebudowana została około 1780[2][3].
W XIX w. zaadaptowana została na więzienie.
W XX w. w budowli mieściła się biblioteka i dom kultury. Pierwsze prace remontowe po zniszczeniach wojennych przeprowadzone zostały w latach 1947 – 1949, prawdopodobnie były to jedynie działania zabezpieczające i porządkowe. Kolejny remont związany z adaptacją obiektu na cele kultury miał miejsce w końcu lat 50. XX w., świadczy o tym zachowana na elewacji południowej data wyryta w tynku[3].
Bramę murowaną z cegły na kamiennym cokole wzniesiono w stylu gotyckim na planie bardzo zbliżonym do kwadratu z przejazdem pośrodku zamkniętym dwoma ostrołukowymi otworami bramnymi. Zewnętrzny otwór uzbrojony był we wrota i w opuszczaną bronę. W XVIII w. bramę przebudowano, obniżono i zmieniono jej wyraz architektoniczny. Bryle i elewacjom nadano styl barokowy, który jak się okazało w trakcie obecnego remontu dobrze zachował się pod XIX- i XX-wiecznymi tynkami. Oryginalna stolarka okienna nie zachowała się, dlatego też barokowe otwory okienne i stolarka zostały zrekonstruowane na podstawie zachowanej ikonografii i badań architektonicznych. W późniejszym okresie w środku przejazdu bramnego postawiono mur z ostrołukowym otworem, który stanowił konstrukcję pod centralnie umieszczony komin[3].
Elewacje bramy zostały odtworzone w nawiązaniu do jej wyglądu z okresu barokowego z rekonstrukcją cienkowarstwowej wyprawy tynkarskiej i kolorystyką określoną na podstawie zachowanych reliktów kolorów: czerwień żelazowa i czerń. W przejeździe bramnym pozostawiono odsłonięte zachowane wątki gotyckie. Stolarka okienna i skrzydło drzwiowe zaaranżowane zostały w nawiązaniu do ustalonej kolorystyki elewacji z okresu baroku: stolarka okienna – szarość, ościeżnica drzwiowa – zabytkowa z XIX w. – kolor ugrowy, skrzydło drzwiowe - ugrowo-brązowy. Zachowane i odsłonięte oryginalne ceglane barokowe dekoracje architektoniczne (przyczółki, gzymsy, pilastry) poddane zostały zabiegom konserwatorskim[3].
Późnobarokowe szczyty najprawdopodobniej są projektem Ernesta Mazura[4].
W 2019 brama oraz jej otoczenie zostało zrewitalizowane, w wyniku czego powstały pomieszczenia przeznaczone między innymi na kawiarnię młodzieżową, pracownię Młodzieżowego Klubu Integracji Społecznej, toaletę i pomieszczenie gospodarcze, z których korzysta klub oraz zagospodarowany został teren wokół bramy będący przestrzenią rekreacyjną mieszkańców gminy oraz turystów[5].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Gotycki[6] obiekt jest murowany (ceglany), posadowiony na kamiennej podmurówce, wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu. Przechodzi przez niego sień z ostrołukowymi otworami bramnymi. Dawniej działały wrota i opuszczana brona[1].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Elewacja -
Obiekt przed przebudową w 2018 -
Otoczenie bramy w 1966
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Miasto Bisztynek, Brama Lidzbarska - Zabytki - Dla turysty - Urząd Miejski w Bisztynku [online], bisztynek.pl [dostęp 2023-10-14] (pol.).
- ↑ Bisztynek - brama lidzbarska [online], Warmińsko-Mazurski Fundusz Filmowy [dostęp 2023-11-28] (pol.).
- ↑ a b c d Brama Lidzbarska w Bisztynku [online], visiton.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).
- ↑ Bisztynek - Brama Lidzbarska - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-11-28].
- ↑ Gmina Bisztynek otrzyma dofinansowanie na adaptację Bramy Lidzbarskiej [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).
- ↑ Jan Bałdowski, Warmia, Mazury, Suwalszczyzna: przewodnik, Przewodniki po Regionach, Warszawa: "Sport i Turystyka" : "Muza", 1996, s. 163, ISBN 978-83-7079-590-0 [dostęp 2023-10-14].