Brusonecja chińska

Brusonecja chińska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	morwowate
Rodzaj	brusonecja
Gatunek	brusonecja chińska
	Nazwa systematyczna
	Broussonetia papyrifera (L.) L'Hér. ex Vent.; Tabl. Règn. Vég. 3: 547 1799
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brusonecja chińska^[5], morwa papierowa^[6], papierówka chińska^[7] (Broussonetia papyrifera) – gatunek roślin z rodziny morwowatych. Występuje w Azji: w Chinach, Japonii, Korei, Indochinach, Birmie i Indiach. Jest również uprawiany w niektórych częściach Europy o ciepłym klimacie umiarkowanym, Stanach Zjednoczonych i Afryce. Dostarcza najstarszego surowca do produkcji papieru^[8].

Rozmieszczenie geograficzne

W Azji jej zasięg obejmuje Chiny, Japonię, Koreę, Laos, Kambodżę, Tajlandię, Birmę i Asam, ale jest uprawiana w innych częściach Azji i Pacyfiku, a naturalizowana w południowej części Europy i USA^[9]. W Polsce rzadko w kolekcjach dendrologicznych – uważana za gatunek wrażliwy na mrozy, lokalnie rośnie jednak bujnie i bez uszkodzeń mrozowych^[7].

Morfologia

Pokrój: Małe drzewo o półkulistej koronie i nietypowej korze, które w wieku 10 lat osiąga ok. 1 m wzrostu^[9]. W sumie osiąga do 10^[6]–16^[7] m wysokości. Kora jest ciemna, chropowata, bardzo włóknista. Pędy owłosione, grube^[7].
Liście: Skrętoległe, długoogonkowe (ogonek do 10 cm długości)^[7]. Jasnozielone, gęsto owłosione sterczącymi włoskami^[8] (z wierzchu szorstkimi, od spodu miękkimi^[7]), szerokojajowate, niepodzielone lub trój- albo pięcioklapowe^[8]^[6], długości do 20 cm, wiosną purpurowe, później srebrno-zielone^[10].
Kwiaty: Roślina jest dwupienna^[6]. Pomarańczowoczerwone kwiatostany żeńskie mają kształt kulisty i średnicę 1 cm^[11], poszczególne kwiaty składają się tylko z pojedynczego słupka i mięśniejącej okrywy kwiatowej^[6], długo utrzymują się na drzewie^[5]. Kwiatostany męskie są kotkowate (długości 4–8 cm)^[11]. Kwiaty składają się z 4-listkowego okwiatu i 4 pręcików. Kwitną w końcu czerwca. Roślina wiatropylna.
Owoce: Złożone, kulistawe^[6], podobne do morwy. Jadalne, słodkie, pomarańczowoczerwone, dojrzewają jesienią^[9], osiągają 3 cm średnicy^[7].

Zastosowanie

Włóknista kora i łyko morwy papierowej jest wykorzystywana do produkcji papieru lub płótna. Jest pierwszą w historii rośliną użytą do produkcji papieru^[12], wykorzystywaną w tym celu w Chinach już ponad 100 lat p.n.e. Namoczone włókna ociekały w bambusowych sitach, po czym były nasączane klejem i wygładzane muszlami kauri^[8]. W Japonii i Chinach do dziś wytwarza się z niej wysokiej jakości papier czerpany^[5]^[8].

Gatunek wykorzystywany jest także jako drzewo ozdobne^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-05-18] (ang.).
↑ Broussonetia papyrifera (L.) L'Hér. ex Vent., [w:] The Plant List. Version 1.1 [online] [dostęp 2018-05-18] (ang.).
↑ Broussonetia papyrifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c brusonecja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-05-10] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 239. ISBN 83-09-00256-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Władysław Danielewicz, Tomasz Maliński: Drzewa i krzewy Ogrodu Dendrologicznego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2011, s. 165. ISBN 978-837160-642-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 115–116. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c Broussonetia papyrifera (L.) L’Hér. ex Vent. [online], Plants of the World Online [dostęp 2018-05-10] (ang.).
↑ Factsheet – Broussonetia papyrifera (Paper Mulberry) [online], keys.lucidcentral.org [dostęp 2018-05-10] (ang.).
↑ ^a ^b paper-mulberry: Broussonetia papyrifera (Urticales: Moraceae): Invasive Plant Atlas of the United States [online], www.invasiveplantatlas.org [dostęp 2018-05-10] (ang.).
↑ Mała historia papieru – Materiały poprzedzające papier [online], historiapapieru.yum.pl [dostęp 2018-05-10] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-05-18] (ang.).

[tpl-3] Broussonetia papyrifera (L.) L'Hér. ex Vent., [w:] The Plant List. Version 1.1 [online] [dostęp 2018-05-18] (ang.).

[iucn-4] Broussonetia papyrifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[:1-5] brusonecja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-05-10] .

[podbielkowski-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 239. ISBN 83-09-00256-4.

[danielewicz-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Władysław Danielewicz, Tomasz Maliński: Drzewa i krzewy Ogrodu Dendrologicznego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2011, s. 165. ISBN 978-837160-642-7.

[wep-8] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 115–116. ISBN 83-7079-778-4.

[:2-9] Broussonetia papyrifera (L.) L’Hér. ex Vent. [online], Plants of the World Online [dostęp 2018-05-10] (ang.).

[10] Factsheet – Broussonetia papyrifera (Paper Mulberry) [online], keys.lucidcentral.org [dostęp 2018-05-10] (ang.).

[invasive-11] paper-mulberry: Broussonetia papyrifera (Urticales: Moraceae): Invasive Plant Atlas of the United States [online], www.invasiveplantatlas.org [dostęp 2018-05-10] (ang.).

[12] Mała historia papieru – Materiały poprzedzające papier [online], historiapapieru.yum.pl [dostęp 2018-05-10] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]