Budy (podobóz KL Auschwitz)
| Podobóz Auschwitz-Birkenau | |
| Odpowiedzialny | |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
kwiecień 1942 |
| Zakończenie działalności |
18 stycznia 1945 |
| Terytorium |
Polska pod okupacją niemiecką (terytorium anektowane przez III Rzeszę) |
| Miejsce | |
| Liczba więźniów |
Od 200 do 500 więźniów Männerlager. W dniu 17 stycznia 1945 r. - 313. Na dzień 23 marca 1944 - 455 więźniarek Frauenlager. Około 400 kobiet przeszło przez Strafkompanie |
Budy (niem. Wirtschaftshof Budy) – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Budach, od 1954 w granicach Brzeszcz.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wirtschaftshof Budy Männerlager (pol. obóz dla mężczyzn)[edytuj | edytuj kod]
Już w 1941 r. na terenie gospodarstwa w Budach pracowały męskie komanda dochodzące codziennie z Auschwitz I (ok. 5 km w jedną stronę). Ponieważ przejście zabierało zbyt wiele czasu, w kwietniu 1942 r. utworzono podobóz, do którego przeniesiono 40 więźniów. Na przełomie lat 1942 i 1943 podobóz rozbudowano do kilkunastu baraków przeznaczonych na: stodoły, stajnie, obory, warsztaty i magazyny oraz na pomieszczenia mieszkalne dla więźniów. Poza ogrodzeniem wybudowano baraki dla esesmanów, a także spichlerz, chlewnie i klatki na króliki. Ogrodzenie wykonane było z drutu kolczastego rozpiętego na betonowych słupach. Funkcję Lagerführera pełnił SS‑Oberscharführer Hermann Ettinger, a następnie SS‑Unterscharführer Bernhard Glaue. W podobozie początkowo przebywali tylko Polacy, później również m.in. Żydzi polscy, czescy, greccy oraz Rosjanie i Niemcy. Na początku 1944 r. liczył on 500 więźniów, którzy wykonywali prace związane z uprawą roli oraz hodowlą świń, bydła, koni i owiec. Do ostatniego apelu, 17 stycznia 1945 r., stanęło 313 więźniów, którzy następnego dnia zostali ewakuowani z podobozu[1].
Wirtschaftshof Budy Strafkompanie (pol. kompania karna)[edytuj | edytuj kod]
Powodem powołania karnej kompanii w Budach była ucieczka dwóch polskich więźniarek, w tym Janiny Nowak (nr 7615) w dniu 24 czerwca 1942 r., kiedy część żeńskiego komanda zbierała siano. Około 200 więźniarek komendy zewnętrznej przywieziono do obozu Auschwitz-Birkenau i poddano „ćwiczeniom”. Następnego dnia wszystkie kobiety z dowództwa zewnętrznego zostały za karę ogolone i przeniesione do karnej kompanii. Mieściła się w budynku dawnej szkoły w Budach. W sumie przez karną kompanię przeszło około 400 więźniarek. Więźniarki mogły być kierowane do karnej kompanii za najdrobniejsze wykroczenia. Wyjątkowo ciężkie warunki panujące w karnej kompanii oraz ciągłe szykany, jakim poddawane były więźniarki, spowodowały w nocy z 5 na 6 października 1942 r. powstanie tzw. Budyrevolte, na czele którego stanęła Żydówka francuska[2]. Ogółem podczas buntu w karnej kompanii i walk między kapami a więźniami francuskimi zginęło 90 więźniów. Kobiety zabijano pałkami, siekierami, niektórym odcinano głowy, wiele zginęło od wyrzucenia przez okno z pierwszego piętra, a kilka zginęło na ogrodzeniu z drutu kolczastego pod napięciem, próbując uciec przed masakrą. 6 października 1942 r. funkcjonariusze służby rozpoznawczej wszczęli śledztwo. W tym czasie sanitariusze SS uśmiercali rannych więźniów wstrzykując im zastrzyk fenolu[2].
Wirtschaftshof Budy Frauenlager (pol. obóz dla kobiet)[edytuj | edytuj kod]
Wczesną wiosną 1943 r., w budynkach zajmowanych wcześniej przez kobiecą karną kompanię, powstał podobóz dla więźniarek. Zostały osadzone w nim Polki, Żydówki, Rosjanki, Ukrainki, Czeszki, Jugosłowianki, natomiast funkcje kapo pełniły Niemki. Ich liczba w 1943 r. dochodziła do 600. Kierowniczkami podobozu były kolejno nadzorczynie SS Elfriede Runge, Elisabeth Hasse i Johanna Bormann. W drugiej połowie 1944 r. podobóz żeński powiększono; w pobliżu podobozu męskiego wybudowano kilka drewnianych baraków, które otoczono ogrodzeniem z drutu kolczastego. Więźniarki podzielone były na kilka komand, które zatrudniono przy pracach polowych i leśnych, w szkółce drzewek leśnych i owocowych, przy drenowaniu pól, oczyszczaniu i pogłębianiu stawów, wycinaniu wikliny, budowie wału nad Wisłą i naprawie dróg. Charakter wykonywanych prac oraz towarzyszące im warunki, dyktowały pory roku. W okresie zimy czy w trakcie wzmożonych opadów jesiennych praca niezmiennie była wykonywana na dworze od rana do wieczora. Wyjątkowo makabrycznym zajęciem było kompostowanie z wykorzystaniem popiołów ludzkich. Więźniowie przesypywali nimi kolejne warstwy kopca kompostowego. Warunki bytowe były zbliżone do pozostały podobozów KL Auschwitz. Podstawowy posiłek stanowiła zupa z pokrzyw, żyta i karpieli oraz chleb. Więźniarki były ubrane w pasiaki, białe chustki i czarne fartuchy. W celu zachowania higieny przynajmniej raz w miesiącu prowadzono odwszawianie. W czasie dezynfekcji, niezależnie od pory roku, kobiety były zmuszone stać nago na dworze nawet przez kilka godzin, a zwracana im odzież była nadal mokra. Obóz ewakuowano jesienią 1944 r., więźniarki przewieziono na teren Niemiec do fabryk amunicji[3].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 2003 r. przy Przedszkolu Publicznym nr 2 gdzie znajdował się jeden z budynków podobozu postawiono granitową tablicę z napisem w języku polskim[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Budy / Podobozy / Historia / Auschwitz-Birkenau [online], www.auschwitz.org [dostęp 2023-05-29].
- ↑ a b Wirtschaftshof Budy Strafkompanie [online], Sub Camps of Auschwitz [dostęp 2023-05-29] (ang.).
- ↑ Budy - Bór [online], auschwitz-podobozy.org [dostęp 2023-05-29].
- ↑ Wirtschaftshof Budy Männerlager [online], Sub Camps of Auschwitz [dostęp 2023-05-29] (ang.).