Burzyk północny

Burzyk północny
	Puffinus puffinus
	(Brünnich, 1764)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	rurkonose
Rodzina	burzykowate
Rodzaj	Puffinus
Gatunek	burzyk północny
Synonimy
	Procellaria puffinus Brünnich, 1764;
	Procellaria puffinus Brünnich, 1764;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; lęgowiska obszary nielęgowe
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Burzyk północny^[4], burzyk popielaty^[5] (Puffinus puffinus) – gatunek średniej wielkości ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), zamieszkujący Atlantyk, jego wyspy i wybrzeża. Nie jest zagrożony.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Burzyk północny lęgi odbywa na południowej Islandii, Szetlandach, Orkadach, Wyspach Owczych, Wyspach Brytyjskich, wybrzeżach bretońskich, na Maderze, Azorach, Ilhas Desertas, Wyspach Kanaryjskich oraz na wyspach stanu Massachusetts i na Nowej Fundlandii^[2]. Szczególnie licznie spotykany na atlantyckich wybrzeżach Wysp Brytyjskich^[3], a zwłaszcza na wyspach Rùm w Szkocji oraz Skomer, Skokholm i Bardsey w Walii^[6]. Zimą rozprasza się po Atlantyku, osiągając na południu wybrzeża Ameryki Południowej poniżej równika oraz południowo-zachodnie wybrzeże RPA^[3].

Do Polski zalatuje wyjątkowo (stwierdzony zaledwie 4 razy, ostatnio dwukrotnie w 2018 roku^[7]).

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Jest to gatunek monotypowy^[2]^[8]. Jest blisko spokrewniony z burzykiem śródziemnomorskim (P. yelkouan), w tym z jego podgatunkiem mauretanicus uznawanym niekiedy za odrębny gatunek^[2]^[4]. Były one dawniej uznawane za podgatunki burzyka północnego, podobnie jak kilka innych gatunków burzyków: wędrowny (P. huttoni), kalifornijski (P. opisthomelas), białorzytny (P. auricularis) i nowozelandzki (P. gavia)^[2].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Cechy gatunku: Wielkością dorównuje mewie śmieszce. Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała czarny, brunatny lub brązowy, spód biały; spodni brzeg skrzydeł nieco ciemniejszy. Sylwetka wydłużona, skrzydła wąskie o ostrych końcach. Cienki matowoczarny dziób, nogi różowe. Upierzenie dorosłych i młodych osobników jest podobne.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 30–38 cm
rozpiętość skrzydeł 76–85 cm
masa ciała ok. 350–460 g

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Biotop: Przybrzeżne wody otwartych mórz.
Zachowanie: Lata nisko nad powierzchnią wody, na zmianę wykorzystując szybkie uderzenia skrzydeł i lot ślizgowy. Jak inne burzyki świetnie wykorzystuje zmienne prędkości wiatru nad falami do szybowania pozwalającego na spokojną obserwację tafli morza. Ptak wędrowny i koczujący nieregularnie, ale nie zapuszcza się zazwyczaj w głąb lądu.

Odgłosy wydawane przez burzyka północnego

Ptak nagrany na wyspie Skomer, Walia

Gniazdo: Na wysepkach i klifach w wykopanej przez siebie norze (do 1,5 m głębokości) lub w szczelinach skał. Wewnątrz można znaleźć trawę, kwiaty i pióra. Gnieździ się kolonijnie w grupach liczących dziesiątki tysięcy par (na wyspie Rùm w archipelagu Wysp Brytyjskich nawet do 100 000 par).
Jaja: Jedno jajo w zniesieniu, w kwietniu lub maju.
Wysiadywanie: Jajo wysiadywane jest przez okres 47–55 dni przez obydwoje rodziców. Gdy jeden ptak je ogrzewa, drugi szuka pokarmu, oddalając się na kilometry w morze. Powroty do gniazd następują dopiero o zmroku lub nawet nocą, czemu towarzyszy powitalny donośny wrzask drugiego partnera przypominający warczenie lub krakanie. Hałas ten trwa do świtu, aż ptak od aprowizacji odlatuje. Pozostawiony sam drugi burzyk pozostaje w ciszy. Również w czasie lotu gatunek ten nie wydaje głosu. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60–70 dniach, kiedy nauczą się już latać.
Wiek: Najstarszy zaobrączkowany burzyk północny miał w chwili kontroli żywego osobnika obrączkę założoną ponad 50 lat i 11 miesięcy wcześniej, a kolejny rekordzista 49 lat i 8 miesięcy^[9].
Pożywienie: Drobne ryby, mięczaki, w tym głowonogi i inne zwierzęta oraz odpadki zbierane z powierzchni wody.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje burzyka północnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Całkowitą liczebność populacji szacowano w 2015 roku na 1 026 000 – 1 177 500 osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany^[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[10].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

ptaki Polski

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Puffinus puffinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Manx Shearwater (Puffinus puffinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-01)].
↑ ^a ^b ^c ^d Puffinus puffinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 - burzykowate - Petrels & shearwaters (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-19].
↑ Burzyk popielaty. [w:] zapytaj.onet.pl [on-line]. Ringier Axel Springer. [dostęp 2020-06-21].
↑ Manx shearwater (Puffinus puffinus). Joint Nature Conservation Committee. [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
↑ Fransson, T., Jansson, L., Kolehmainen, T., Kroon, C. & Wenninger, T.: EURING list of longevity records for European birds. 2017. [dostęp 2019-09-02]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Puffinus puffinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Manx Shearwater (Puffinus puffinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-01)].

[iucn-3] Puffinus puffinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 - burzykowate - Petrels & shearwaters (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-19].

[onet-5] Burzyk popielaty. [w:] zapytaj.onet.pl [on-line]. Ringier Axel Springer. [dostęp 2020-06-21].

[jncc-6] Manx shearwater (Puffinus puffinus). Joint Nature Conservation Committee. [dostęp 2021-05-19]. (ang.).

[op2019-7] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-19]. (ang.).

[euring-9] Fransson, T., Jansson, L., Kolehmainen, T., Kroon, C. & Wenninger, T.: EURING list of longevity records for European birds. 2017. [dostęp 2019-09-02]. (ang.).

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]