Cetotheriidae

	Cetotheriidae
	Brandt, 1872
	; Cetotherium – rekonstrukcja
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Infrarząd	walenie
Parvordo	fiszbinowce
Rodzina	Cetotheriidae
	Typ nomenklatoryczny
	†Cetotherium Brandt, 1843
Podrodziny
	3 podrodziny (w tym 2 wymarłe) + 6 rodzajów wymarłych o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście
	3 podrodziny (w tym 2 wymarłe) + 6 rodzajów wymarłych o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cetotheriidae – rodzina waleni z infrarzędu fiszbinowców (Mysticeti) w obrębie rzędu parzystokopytnych (Atriodactyla). Tradycyjnie klasyfikowano do niej walenie mające fiszbiny, których nie można było zaklasyfikować do żadnej ze współczesnych rodzin. W obecnym rozumieniu grupa ta obejmuje rodzaje Cetotherium, Cephalotropis, Herentalia, Herpetocetus, Joumocetus, Kurdalagonus, Metopocetus, Nannocetus, Pinocetus, Piscobalaena, Vampalus, Zygiocetus i przypuszczalnie Caperea. Są to dość niewielkie walenie, przeważnie o długości 4–6 metrów – największy z nich, walenik mały (Caperea marginata), ma ok. 6,5 m długości^[2]. W zapisie kopalnym Cetotheriidae znane są od środkowego miocenu – najstarszym znanym przedstawicielem Cetotheriidae może być Metopocetus, którego skamieniałości pochodzą sprzed 13,6–16 mln lat (albo sprzed 9–10 mln lat – nie ma pewności, z jakiej lokalizacji pochodzą szczątki). Kilka innych rodzajów jest również znanych sprzed ponad 10 mln lat. Cetotheriidae przetrwały do czwartorzędu, na co wskazują pozostałości Herpetocetus odkryte w osadach środkowoplejstoceńskiej formacji Falor w Kalifornii^[3]. Analizy kladystyczne przeprowadzone przez Fordyce’a i Marksa (2013, 2015) sugerują, że Cetotheriidae nie są grupą wymarłą, ponieważ należy do niej współczesny gatunek Caperea marginata^[4]^[5]. Zgadzają się z tym również niektórzy inni autorzy^[2]^[6], jednak według Biscontiego (2012) C. marginata nie jest blisko spokrewniony z Cetotheriidae i należy do odrębnej rodziny walenikowatych (Neobalaenidae)^[7]. Jeśli faktycznie należy on do Cetotheriidae, rodzina walenikowatych staje się podrodziną Neobalaeninae w obrębie Cetotheriidae^[2].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodziny Cetotheriidae zalicza się jedną podrodzinę występującą współcześnie^[8]^[9]^[10]:

Neobalaeninae J.E. Gray, 1873 – walenikowate

oraz dwie podrodziny wymarłe^[10]:

Cetotheriinae Brandt, 1872
Herpetocetinae Steeman, 2007

Opisano również rodzaje wymarłe nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin:

Ciuciulea Gol’din, 2018^[11] – jedynym przedstawicielem jest Ciuciulea davidi Gol’din, 2018
Eucetotherium Brandt, 1873^[12] – jedynym przedstawicielem jest Eucetotherium helmersenii (Brandt, 1871)
Hibacetus Otsuka & Ota, 2008^[13] – jedynym przedstawicielem jest Hibacetus hirosei Otsuka & Ota, 2008
Joumocetus Kimura & Hasegawa, 2010^[14] – jedynym przedstawicielem jest Joumocetus shimizui Kimura & Hasegawa, 2010
Piscobalaena Pilleri & Siber, 1989^[15] – jedynym przedstawicielem jest Piscobalaena nana Pilleri & Siber, 1989
Titanocetus Bisconti, 2006^[16] – jedynym przedstawicielem jest Titanocetus sammarinensis (Capellini, 1901)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ J.F. von Brandt. Über eine neue Classification der Bartenwale (Balaenoidea) mit Berücksichtigung der untergegangenen Gattungen derselben. „Bulletin de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 17 (2), s. 120, 1872. (niem.).
↑ ^a ^b ^c Felix G.F.G. Marx Felix G.F.G., OlivierO. Lambert OlivierO., Mark D.M.D. Uhen Mark D.M.D., Cetacean Paleobiology, Chichester, Hoboken: John Wiley and Sons, 2016, ISBN 978-1118561362 .
↑ Robert W. Boessenecker. Pleistocene survival of an archaic dwarf baleen whale (Mysticeti: Cetotheriidae). „Naturwissenschaften”. 100 (4), s. 365–371, 2013. DOI: 10.1007/s00114-013-1037-2. (ang.).
↑ R. Ewan Fordyce, Felix G. Marx. The pygmy right whale Caperea marginata: the last of the cetotheres. „Proceedings of the Royal Society B”. 280 (1753): 20122645, 2013. DOI: 10.1098/rspb.2012.2645. (ang.).
↑ Felix G.F.G. Marx Felix G.F.G., R. EwanR.E. Fordyce R. EwanR.E., Baleen boom and bust: a synthesis of mysticete phylogeny, diversity and disparity, „Royal Society Open Science”, 2 (4), 2015, s. 140434, DOI: 10.1098/rsos.140434 (ang.).
↑ Graham J.G.J. Slater Graham J.G.J., Jeremy A.J.A. Goldbogen Jeremy A.J.A., Nicholas D.N.D. Pyenson Nicholas D.N.D., Independent evolution of baleen whale gigantism linked to Plio-Pleistocene ocean dynamics, „Proceedings of the Royal Society B”, 284 (1855), 2017, s. 20170546, DOI: 10.1098/rspb.2017.0546 (ang.).
↑ Michelangelo Bisconti. Comparative osteology and phylogenetic relationships of Miocaperea pulchra, the first fossil pygmy right whale genus and species (Cetacea, Mysticeti, Neobalaenidae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 166 (4), s. 876–911, 2012. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2012.00862.x. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-21]. (ang.).
↑ C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 23. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Cetotheriidae Brandt, 1872, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-21] (ang.).
↑ P.E. Gol’din. New Paratethyan dwarf baleen whales mark the origin of cetotheres. „PeerJ”. 6, s. e5800, 2018. DOI: 10.7717/peerj.5800. (ang.).
↑ J.F. von Brandt. Untersuchungen über die fossilen und subfossilen Cetaceen Europa’s. „Mémoires de l’Académie Impériale des Sciences de St.-Pétersbourg”. VII^E série. 20 (1), s. 143, 1873. (niem.).
↑ H. Otsuka & Y. Ota. Cetotheres from the early Middle Miocene Bihoku Group in Shobara District, Hiroshima Prefecture, West Japan. „Miscellaneous Reports of the Hiwa Museum for Natural History”. 49, s. 1–66, 2008. (ang.).
↑ T. Kimura & Y. Hasegawa. A new baleen whale (Mysticeti: Cetotheriidae) from the earliest late Miocene of Japan and a reconsideration of the phylogeny of cetotheres. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 30 (2), s. 578, 2010. DOI: 10.1080/02724631003621912. (ang.).
↑ G. Pilleri & H.J.G.P.& H.J. Siber G. Pilleri & H.J.G.P.& H.J., Neuer spättertiärer cetotherid (Cetacea, Mysticeti) aus der Pisco-Formation Perus, [w:] G.G. Pilleri (red.), Beiträge zur Paläontologie der Cetacean Perus, Berne: Hirnanatomisches Institut, Ostermundigen, 1989, s. 112 (niem.).
↑ M. Bisconti. Titanocetus, a new baleen whale from the Middle Miocene of northern Italy (Mammalia, Cetacea, Mysticeti). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 26 (2), s. 345, 2006. DOI: 10.1671/0272-4634(2006)26[344:TANBWF]2.0.CO;2.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Cetotheriidae. Mikko's Phylogeny Archive, 2016-10-27. (ang.).

[bra-1] J.F. von Brandt. Über eine neue Classification der Bartenwale (Balaenoidea) mit Berücksichtigung der untergegangenen Gattungen derselben. „Bulletin de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 17 (2), s. 120, 1872. (niem.).

[Marxetal-2] Felix G.F.G. Marx Felix G.F.G., OlivierO. Lambert OlivierO., Mark D.M.D. Uhen Mark D.M.D., Cetacean Paleobiology, Chichester, Hoboken: John Wiley and Sons, 2016, ISBN 978-1118561362 .

[plejstocen-3] Robert W. Boessenecker. Pleistocene survival of an archaic dwarf baleen whale (Mysticeti: Cetotheriidae). „Naturwissenschaften”. 100 (4), s. 365–371, 2013. DOI: 10.1007/s00114-013-1037-2. (ang.).

[FM13-4] R. Ewan Fordyce, Felix G. Marx. The pygmy right whale Caperea marginata: the last of the cetotheres. „Proceedings of the Royal Society B”. 280 (1753): 20122645, 2013. DOI: 10.1098/rspb.2012.2645. (ang.).

[baleenboom-5] Felix G.F.G. Marx Felix G.F.G., R. EwanR.E. Fordyce R. EwanR.E., Baleen boom and bust: a synthesis of mysticete phylogeny, diversity and disparity, „Royal Society Open Science”, 2 (4), 2015, s. 140434, DOI: 10.1098/rsos.140434 (ang.).

[gigantyzm-6] Graham J.G.J. Slater Graham J.G.J., Jeremy A.J.A. Goldbogen Jeremy A.J.A., Nicholas D.N.D. Pyenson Nicholas D.N.D., Independent evolution of baleen whale gigantism linked to Plio-Pleistocene ocean dynamics, „Proceedings of the Royal Society B”, 284 (1855), 2017, s. 20170546, DOI: 10.1098/rspb.2017.0546 (ang.).

[Bisconti-7] Michelangelo Bisconti. Comparative osteology and phylogenetic relationships of Miocaperea pulchra, the first fossil pygmy right whale genus and species (Cetacea, Mysticeti, Neobalaenidae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 166 (4), s. 876–911, 2012. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2012.00862.x. (ang.).

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-21]. (ang.).

[amw-9] C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 23. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[zij-10] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Cetotheriidae Brandt, 1872, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-21] (ang.).

[11] P.E. Gol’din. New Paratethyan dwarf baleen whales mark the origin of cetotheres. „PeerJ”. 6, s. e5800, 2018. DOI: 10.7717/peerj.5800. (ang.).

[12] J.F. von Brandt. Untersuchungen über die fossilen und subfossilen Cetaceen Europa’s. „Mémoires de l’Académie Impériale des Sciences de St.-Pétersbourg”. VII^E série. 20 (1), s. 143, 1873. (niem.).

[13] H. Otsuka & Y. Ota. Cetotheres from the early Middle Miocene Bihoku Group in Shobara District, Hiroshima Prefecture, West Japan. „Miscellaneous Reports of the Hiwa Museum for Natural History”. 49, s. 1–66, 2008. (ang.).

[14] T. Kimura & Y. Hasegawa. A new baleen whale (Mysticeti: Cetotheriidae) from the earliest late Miocene of Japan and a reconsideration of the phylogeny of cetotheres. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 30 (2), s. 578, 2010. DOI: 10.1080/02724631003621912. (ang.).

[15] G. Pilleri & H.J.G.P.& H.J. Siber G. Pilleri & H.J.G.P.& H.J., Neuer spättertiärer cetotherid (Cetacea, Mysticeti) aus der Pisco-Formation Perus, [w:] G.G. Pilleri (red.), Beiträge zur Paläontologie der Cetacean Perus, Berne: Hirnanatomisches Institut, Ostermundigen, 1989, s. 112 (niem.).

[16] M. Bisconti. Titanocetus, a new baleen whale from the Middle Miocene of northern Italy (Mammalia, Cetacea, Mysticeti). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 26 (2), s. 345, 2006. DOI: 10.1671/0272-4634(2006)26[344:TANBWF]2.0.CO;2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]