Chasia Bornstein-Bielicka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Chasia Bornstein-Bielicka
Ilustracja
Bornstein-Bielicka, 1948
Data i miejsce urodzenia

16 stycznia 1921
Grodno

Data śmierci

15 lipca 2021

Multimedia w Wikimedia Commons

Chasia Bornstein-Bielicka (ur. 16 stycznia 1921 w Grodnie, zm. 15 lipca 2012) – żydowska działaczka ruchu oporu podczas II wojny światowej, założycielka pierwszego domu dla sierot żydowskich w powojennej Łodzi.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 16 stycznia 1921 roku w Grodnie, w tradycyjnej żydowskiej rodzinie o syjonistycznym światopoglądzie[1]. Jako nastolatka dołączyła do organizacji Ha-Szomer Ha-Cair[2][3], w której zajęła kierownicze stanowiska[3]. Ze względów finansowych nie mogła uczęszczać do w hebrajskiej szkoły „Tarbut”, uczyła się zatem w polskiej szkole i ukończyła lokalną szkołę zawodową dla dziewcząt, w której nauczyła się języka polskiego[2]. Maszyna krawiecka, którą Bielicka otrzymała w okresie nauk, pozwoliła utrzymać się rodzinie, gdy ta została zamknięta w getcie w Grodnie[2].

W czerwcu 1941 roku Bielicka dołączyła do ruchu oporu w Grodnie[3]. Początkowo jej rolą była opieka nad młodzieżą, której wyznaczała zajęcia i cele oraz dodawała otuchy[3][4] opowieściami o emigracji do Palestyny[3]. W obliczu wieści o nadchodzącej likwidacji getta dołączyła do organizacji zbrojnego oporu wobec Niemców[3][5], wraz z Johewed Taub, Cilią Szachnies, Miriam Popko i Eliaszem Tankusem należąc do kierownictwa[6]. Działając pod imieniem „Halina Stasiuk” na początku 1943 roku wykonała misję przewiezienia wyposażenia laboratorium do fałszowania dokumentów z Grodna do getta w Białymstoku[7]. Niepozorny wygląd i znajomość języka polskiego bez akcentu umożliwiły jej zamieszkanie w Białymstoku po „aryjskiej” stronie[8]. Bielickiej udało się zdobyć odpowiednie dokumenty i legalną pracę jako pomoc domowa u esesmana Luchterhanda[8], jednocześnie kontynuowała działalność w konspiracji jako łączniczka z gettem[9]. Podczas powstania w getcie współpracowała z Chajką Grossman, Bronką Klibańską, Marylką Różycką, Lizą Czapnik, Anią Rod i Rywką Madajską przy organizowaniu pomocy dla ocalałych w ucieczce do obozów partyzantów[10].

Po likwidacji getta Chasia rozpoczęła pracę u Niemca Ottona Busse, który wspierał ruch oporu[11], jednocześnie współpracowała z partyzantami ukrywającymi się w okolicznych lasach, dostarczając im prowiant, broń i lekarstwa[3]. Wraz z innymi działaczami konspiracji utworzyła komórkę Niemców wspierających podziemie[3]. W sierpniu 1944 roku zaangażowała się w działania partyzantów przy wyzwoleniu Białegostoku, przekazując informacje na temat pozycji sił niemieckich[11], co umożliwiło Armii Czerwonej przejęcie miasta, za co później wraz z innymi kurierami została wyróżniona najwyższym wyróżnieniem cywilnym[3]. Jako jedyna ze swej rodziny przeżyła Zagładę[12].

Bornstein-Bielicka podczas Dnia Pamięci o Holokauście, 2006

W 1944 roku wyjechała do Grodna i rozpoczęła naukę w kolegium nauczycielskim[11], jednak nie mogła odnaleźć się w nowej rzeczywistości[13]. W czerwcu 1945 roku wyjechała do Łodzi, gdzie kontynuowała współpracę z Ha-Szomer Ha-Cair[13]. Po wojnie założyła tam pierwszy dom dla sierot żydowskich w mieście[3][12] dający schronienie okołu stu dzieciom[14]. Zamieszkała z podopiecznymi, poświęcając im cały swój czas i nie utrzymując za to wynagrodzenia[15]. Rok później została uczestniczką pierwszego powojennego kongresu Ha-Szomer Ha-Cair, który odbył się we Francji[13]. Podczas wydarzenia opisała swe doświadczenia wojenne i zbierała środki na wyjazd podopiecznych z domu sierot do Palestyny[13]. Tego samego roku udało się jej doprowadzić do nielegalnej emigracji grupy dzieci[13], z początku przemieszczając się przez okupowane tereny Niemiec, a następnie płynąc statkiem „Theodor Herzl”[12]. Po zatrzymaniu statku przez władze brytyjskie jej podopieczni spędzili kilka miesięcy w brytyjskim obozie detencyjnym na Cyprze[12], gdzie Bielicka kontynuowała prowadzenie dla nich zajęć[3]. W sierpniu 1947 roku dzieci dotarły do Palestyny[12].

Po aliji wyszła za mąż za Henryka Bornsteina i z początku przebywała w kibucu Gan Szemu’el, po czym osiadła w tworzącym się kibucu Lahawot ha-Baszan[16]. Pracowała z młodzieżą imigrantów i założyła pierwsze przedszkole dla przyjezdnych, po czym została wysłana z mężem z ramienia Ha-Szomer Ha-Cair do Południowej Afryki i Francji[17]. Od drugiej połowy lat 60. przez dwadzieścia lat nauczała technik ceramicznych oraz tworzyła ceramikę w Izraelu, a w okresie emerytury powróciła do szycia ubrań[17].

Jej wspomnienia spisane przez Neomi Izhar ukazały się po hebrajsku na początku XX wieku[18]. W 2006 roku zapaliła jedną z sześciu pochodni podczas państwowej ceremonii rozpoczęcia Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu w Jad Waszem[3].

Zmarła 15 lipca 2012 roku[17].

Została patronką Festiwalu Kultury Żydowskiej „Zachor” w Białymstoku[18] oraz patronką konferencji naukowej „Kobieta żydowska”, III Konferencji z cyklu Żydzi wschodniej Polski, która odbyła się na Uniwersytecie w Białymstoku w 2014 roku[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dawidowicz 2015 ↓, s. 28.
  2. ↑ a b c Dawidowicz 2015 ↓, s. 30.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Chasia Bornstein (Bielicka) [online], Yad Vashem [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  4. ↑ Dawidowicz 2015 ↓, s. 32.
  5. ↑ Dawidowicz 2015 ↓, s. 33.
  6. ↑ Getto w Grodnie [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2021-11-23].
  7. ↑ Dawidowicz 2015 ↓, s. 33–34.
  8. ↑ a b Dawidowicz 2015 ↓, s. 34.
  9. ↑ Dawidowicz 2015 ↓, s. 35.
  10. ↑ Lenore J. Weitzman, Bronia Klibanski [online], Jewish Women's Archive [dostęp 2021-11-25] (ang.).
  11. ↑ a b c Dawidowicz 2015 ↓, s. 38.
  12. ↑ a b c d e Cohen 2018 ↓, s. 50.
  13. ↑ a b c d e Dawidowicz 2015 ↓, s. 39.
  14. ↑ Cohen 2018 ↓, s. 49.
  15. ↑ Cohen 2018 ↓, s. 53.
  16. ↑ Dawidowicz 2015 ↓, s. 39–40.
  17. ↑ a b c Dawidowicz 2015 ↓, s. 40.
  18. ↑ a b Monika Żmijewska, Żydowskie kobiety. Jakie były? Wkrótce Zachor [online], bialystok.wyborcza.pl, 10 czerwca 2014 [dostęp 2021-11-23].
  19. ↑ Jarosław Ławski, Kobieta żydowska: w kręgu inspiracji Chasi Bornstein-Bielickiej, [w:] Żydzi Wschodniej Polski. Seria III: kobieta żydowska, Białystok 2015, s. 15, 17, 20, ISBN 978-83-933030-3-8.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Boaz Cohen. Survivor Caregivers and Child Survivors: Rebuilding Lives and the Home in the Postwar Period. „Holocaust and Genocide Studies”. 32 (1), 2018. ISSN 1476-7937. 
  • Grażyna Dawidowicz: „Jedna z wielu”. Krótki szkic o Chasi Bornstein-Bielickiej. W: Żydzi wschodniej Polski. Seria III: kobieta żydowska. Białystok: Wydawnictwo Alter Studio. Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Katedra Badań Filologicznych „Wschód-Zachód”, 2015. ISBN 978-83-933030-3-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chasia_Bornstein-Bielicka&oldid=73107311”