Choroba Canavan
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
| OMIM | |
| MeSH | |
Choroba Canavan (zwyrodnienie gąbczaste układu nerwowego, leukodystrofia gąbczasta, choroba Canavan-van Bogaerta-Bertranda) – uwarunkowana genetycznie, dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, zwyrodnieniowa choroba układu nerwowego z początkiem w okresie prenatalnym. Istotą choroby jest zwyrodnienie istoty białej i szarej mózgu w następstwie niedoboru N-acetyloaspartazy, spowodowanego mutacją w kodującym ten enzym genie ASPA w locus 17pter-p13. Zwyrodnienie gąbczaste wyodrębniono jako osobną jednostkę chorobową w 1949 roku, a pierwszy opis choroby pozostawiła Myrtelle Canavan w 1931[1].
Epidemiologia[edytuj | edytuj kod]
Choroba występuje w różnych populacjach na świecie, częściej jednak u chłopców i z predylekcją do populacji Żydów aszkenazyjskich, mieszkających w USA i pochodzących z Litwy.
Podłoże molekularne[edytuj | edytuj kod]
- Gen dla N-acetyloaspartazy został zmapowany w 1993 na chromosomie 17pter-p13. Składa się on z 29 tysięcy par zasad, kodujących 6 eksonów przedzielonych 5 intronami. Samo białko enzymu składa się z 313 aminokwasów[2].
- Najczęstsza mutacją jest tranzycja A>C, skutkująca zamianą kwasu glutaminowego przez alaninę w pozycji 285 białka enzymu. Ponieważ zmiana dotyczy centrum aktywnego dochodzi do całkowitego zablokowania aktywności enzymu.
- W populacji europejskiej dominuje mutacja prowadząca do zamiany alaniny na glutaminę w pozycji 305 białka enzymu.
- Badanie nosicielstwa opiera się na analizie DNA, przy rozpoznawaniu choroby oznaczać można również stężenie NAA w płynie owodniowym.
Objawy kliniczne[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się postacie: wrodzone, dziecięce, młodzieńcze i późne.
- postać wrodzona i dziecięca – wielkogłowie, zespół wiotkiego dziecka, opóźnienie rozwoju motorycznego i umysłowego, napady padaczkowe. W dalszym etapie dochodzi do niedowładu spastycznego i zespołu opuszkowego, co prowadzi do śmierci w ciągu kilku lat.
- postać młodzieńcza i dorosłych – otępienie, objawy móżdżkowe, zwyrodnienie barwnikowe siatkówki. Obraz choroby jest mniej charakterystyczny[3].
Patomorfologia[edytuj | edytuj kod]
- Makroskopowo: odpowiednio do klinicznie widocznego wielkogłowia mózg jest duży i ciężki (czasem nawet o 80% normy), jednak wraz z czasem trwania choroby ulega on zmniejszeniu.
- Zatarcie granicy między istotą szarą i białą,
- istota biała sprawia wrażenie gąbczastej, zapadającej się, o konsystencji galarety,
- Mikroskopowo:
- zwyrodnienie wodniczkowe istoty szarej i białej z dużą ilością okrągłych lub owalnych jamek, a w istocie białej wodniczki ułożone są charakterystycznie wzdłuż długiej osi włókien,
- pojedyncze wodniczki w wokół neuronów i komórek glejowych,
- proces jest najwyraźniejszy na pograniczu korowo-podkorowym z rozprzestrzenianiem się do powierzchni kory i w głąb istoty białej,
- stan gąbczasty w gałce bladej, wzgórzu i istocie czarnej
- móżdżek – największe zmiany w komórkach Purkinjego i w jądrze zębatym,
- demielinizacja w obrębie zmian gąbczastych i poza nimi, aksony zazwyczaj zachowane, brak produktów rozpadu mieliny,
- w korze mózgu rozplem astrogleju
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Canavan MM. Schilder’s encephalitis periaxialis diffusa. Report of a case in a child aged sixteen and one-half months. „Archives of Neurology and Psychiatry”. 25, s. 299–308, 1931.
- ↑ Kaul R, Gao G.P, Aloya M et al. „Canavan disease; mutations among Jewish and non-Jewish patients”, Am J Hum.Genet, 1994;55:34-41.
- ↑ Kozubski Wojciech: „Zaburzenia metaboliczne i genetyczne układu nerwowego”. W: Choroby układu nerwowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2004, 287. ISBN 83-200-2636-9.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Choroby metaboliczne układu nerwowego. W: Mirosław Mossakowski: Podstawy neuropatologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1981.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- CANAVAN DISEASE w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)
- National Institute of Neurological Disorders and Stroke. ninds.nih.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-24)]. (ang.)
- Canavan’s disease w bazie Who Named It (ang.)
