Przejdź do zawartości

Ciemiężyca biała

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ciemiężyca biała
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

liliowce

Rodzina

melantkowate

Rodzaj

ciemiężyca

Gatunek

ciemiężyca biała

Nazwa systematyczna
Veratrum album L.
Sp. Pl.: 1044 (1753)[3]

Ciemiężyca biała, ciemierzyca biała (Veratrum album L.) – gatunek rośliny z rodziny melantkowatych. Zasięg gatunku obejmuje Europę, Azję Mniejszą, Azję Centralną, Kaukaz oraz Syberię[4]. W Polsce jest rzadko spotykana, większość stanowisk skupia się w Bieszczadach. Najdalej w zachodnim kierunku sięga po Smerek i Dziurkowiec. Poza Bieszczadami spotykana jest tylko na Lubelszczyźnie i tutaj w Woli Różanieckiej znajduje się jedno z jej najliczniejszych stanowisk.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Łodyga
Łodyga gruba, gęsto owłosiona, dorastająca do 1,5 m wysokości, tworzy się dopiero między 10 a 25 rokiem życia.
Liście
Dolne szerokoeliptyczne, o szerokości do 100 mm, górne węższe, jajowatolancetowate, pod spodem krótko owłosione.
Kwiaty
Białawe do jasnożółtych, z zewnątrz zielonkawe, niezróżnicowane na kielich i koronę, o średnicy 10–15 mm, pachnące, zebrane w wiechowaty kwiatostan długości do 50 cm, o bocznych odgałęzieniach wydłużonych, luźnokwiatowych; w górnej części wiechy kwiaty męskie – pręcikowe, dolne obupłciowe.
Owoc
Owłosiona torebka. Nasiona płaskie, oskrzydlone.
Gatunki podobne
Liście młodych roślin są bardzo podobne do liści goryczki żółtej.

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bylina, hemikryptofit. W pierwszych latach życia wytwarza tylko przyziemną rozetę liści. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zapylana jest przez muchówki i motyle. Rośnie w wilgotnych lasach, źródliskach, na górskich łąkach. W Bieszczadach występuje na wysokości 560–1325 m n.p.m., najwyżej położone jej stanowisko znajduje się na Krzemieniu.
  • Roślina trująca: Cała roślina jest silnie trująca. Zatrucie objawia się początkowo osłabieniem i zwolnieniem rytmu serca, a następnie porażeniem mięśni klatki piersiowej uniemożliwiającym oddychanie[4]. Jest to roślina bardzo silnie trująca, już spożycie 1–2 g korzeni może być śmiertelne[4]. Liczba chromosomów 2n= 16[5].

Zagrożenia i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożona może być zmianą warunków siedliskowych (np. w wyniku osuszania terenów na których występuje), oraz zbieraniem ze stanowisk naturalnych w celach leczniczych.

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza. Surowiec zielarski (z uprawy): kłącze ciemiężycy z korzeniami – Rhizoma Veratri cum radicibus. Zawiera silnie toksyczne alkaloidy sterolowe – protoweratrynę, germerynę, germinę, rubijerwinę, izorubijerwinę (do 1,5%) oraz gorzki glikozyd – weratramaryna, kwasy organiczne (weratrynowy i chelidonowy). Dawniej stosowana jako środek drażniący skórę i miejscowo znieczulający, obecnie stosowany tylko do produkcji leków gotowych i w weterynarii, jako środek żołądkowy. Wyciągi alkoholowe lub octowe były używane do zwalczania wszawicy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-20] (ang.).
  3. a b Veratrum album L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-28].
  4. a b c Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
  5. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.