Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie

Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie
	; Obelisk na cmentarzu
Państwo	Polska
Miejscowość	Braniewo
Adres	ul. Elbląska
Typ cmentarza	wojenny
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	6,5 ha
Liczba pochówków	31 237
Data otwarcia	1945–1957
Data ostatniego pochówku	27 sierpnia 2021 3 lotników odnalezionych przez poszukiwaczy z programu Misja Skarb
Architekt	artysta plastyk Bolesław Marszal
	Położenie na mapie Braniewa Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie
	Położenie na mapie Polski Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie
	Położenie na mapie powiatu braniewskiego Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie
	54°22′16″N 19°47′44″E/54,371111 19,795556
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie – największa w Europie^[1]^[2] wojenna nekropolia żołnierzy radzieckich poległych lub zmarłych w wyniku ran i chorób odniesionych w czasie II wojny światowej. Położona jest w Braniewie przy ulicy Elbląskiej.

Operacja wschodniopruska Armii Czerwonej[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Operacja wschodniopruska (1945).

W systemie obronnym Prus Wschodnich Braniewo było jednym z ważniejszych punktów strategicznych. Miasto i powiat wchodziły w skład tzw. trójkąta lidzbarskiego, ciągnącego się wzdłuż linii prowadzącej do Zalewu Wiślanego. Samo Braniewo, leżące na ważnym szlaku komunikacyjnym łączącym Elbląg z Królewcem, posiadało znaczący garnizon wojskowy, m.in. stacjonowały tu oddziały piechoty i wojska pancerne. Zwycięstwo w zaciętych walkach w okresie styczeń – marzec 1945 wojska radzieckie okupiły znacznymi ofiarami. W samym tylko rejonie Mamonowa – Tolkmicka – Fromborka – Braniewa poległo 20 926 żołnierzy radzieckich^[3].

Historia cmentarza[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz powstawał w latach 1945–1957, skrywa prochy 31 237 żołnierzy radzieckich 2 Frontu Białoruskiego oraz 3 Frontu Białoruskiego, którzy polegli w Prusach Wschodnich w II wojnie światowej. Jest to cmentarz, na którym pochowano największą w Europie liczbę żołnierzy armii radzieckich, poległych w zimie 1945 r. na brzegach Zalewu Wiślanego, w Pasłęku, Elblągu, Górowie Iławeckim, Kętrzynie, Barczewie, Reszlu, Nidzicy. Żołnierzy pochowano w 250^[a]^[4] zbiorowych mogiłach i 20 indywidualnych. Wśród pochowanych 4054 żołnierzy to osoby o ustalonej tożsamości. Zdarzały się również pochówki żołnierzy w mundurach niemieckich^[5]. Większość kwater jest bezimienna^[6].

Ostatnie pogrzeby na cmentarzu miały miejsce:

20 lutego 2009 r. na cmentarzu został pochowany radziecki żołnierz, którego szczątki znaleziono na poligonie wojskowym w Braniewie. Pogrzeb odbył się z udziałem dwóch duchownych obrządku prawosławnego^[7].
27 sierpnia 2021 r. na cmentarzu odbył się pochówek szczątków trzech lotników radzieckich zestrzelonych 4 km na południe od Braniewa 8 marca 1945 r. Wrak wraz ze szczątkami został odnaleziony przez polskich poszukiwaczy wiosną 2020 r.^[8]

Co roku, w niedzielę przypadającą w pobliżu 9 maja, odbywają się na cmentarzu uroczystości upamiętniające poległych żołnierzy. W uroczystościach uczestniczą władze polskie i obwodu królewieckiego. Tradycją stał się od 2010 r. zjazd rosyjskich motocyklistów do Braniewa na tę uroczystość, którym przewodzi gubernator obwodu królewieckiego Nikołaj Cukanow. W trakcie wspólnych uroczystości składane są wieńce i odprawione modlitwy ekumeniczne^[9].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz zbudowany jest na planie prostokąta; zajmuje 6,5 ha powierzchni. Żołnierzy pochowano w wytyczonych 250 (albo 750 – patrz uwaga a. i przypis^[4]) mogiłach zbiorowych, w kształcie jednakowych prostokątów. Mogił indywidualnych jest 20, są one usytuowane obok akcentu centralnego. Mogiły obramowano betonem i każdą z nich oznaczono tablicą z gwiazdą. Budowę cmentarza zakończono w 1968 r. – w tym też czasie wzniesiono akcent plastyczny w formie obelisku z piaskowca, posadowionego na niewielkim podwyższeniu obudowanym kamieniem oraz z wkomponowanymi na narożach dwiema rzeźbami, przedstawiającymi grupę żołnierzy. Przy wejściu na cmentarz umieszczona została tablica zawierająca informację o poległych i miejscach stoczonych bitew. Autorem projektu jest artysta plastyk Bolesław Marszal^[4].