Cyprysik

Cyprysik
	; Cyprysik japoński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	cyprysik
	Nazwa systematyczna
	Chamaecyparis Spach; Hist. Nat. Vég. Phan. 11: 329. 25 Dec 1841
	Typ nomenklatoryczny
	C. sphaeroidea Spach, nom. illeg. (=L. thyoides (L.) N. L. Britton)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cyprysik (Chamaecyparis) – rodzaj roślin należący do rodziny cyprysowatych. W zależności od ujęcia systematycznego zaliczanych jest tu od 5 do 8 gatunków. Zasięg geograficzny tych roślin obejmuje Amerykę Północną oraz wschodnią Azję (Japonię i Tajwan)^[4]. W naturze rosną zwykle w wilgotnym klimacie z deszczowym latem^[5].

Morfologia

Pokrój: Drzewa lub krzewy iglaste o koronie kształtu stożkowatego. pęd wierzchołkowy często jest przewisający. Kora jest cienka i gładka, łuszczy się wąskimi, podłużnymi pasmami ew. łuskami. Najmłodsze końce pędów są ułożone wachlarzykowato w jednej płaszczyźnie i spłaszczone (tylko u Ch. thyoides na przekroju mają kształt rombu)^[4].
Liście: Młodociane są igiełkowate, a dojrzałe łuskowate. Wyrastają nakrzyżlegle w 4 rzędach, na spłaszczonych pędach łuski zebrane są po 3, z których środkowa posiada gruczołek (u niektórych gatunków słabo widoczny)^[6].
Kwiaty: Strobile męskie są czerwone (u Ch. lawsoniana i Ch. obtusa) lub żółte. Owalne lub kuliste strobile żeńskie dojrzewają w 6-8 miesięcy od zapylenia. Zwykle są okryte nalotem woskowym, za młodu zielone lub fioletowo nabiegłe, dojrzałe brązowieją i drewnieją. Osiągają średnicę od 4 do 14 mm. Opadają zaraz po rozsypaniu nasion^[4]^[6].
Rodzaj podobny: Cyprysiki są często mylone z żywotnikami. Różnią się od nich wyraźnie odstającymi od pędu i ostro zakończonymi łuskami z białym, woskowatym wzorem na spodniej stronie liści (nie dotyczy to c. tępołuskowego) oraz bardziej kulistymi szyszkami. Ponadto wierzchołki pędu zazwyczaj zwieszają się na dół^[6].

Systematyka

Synonimy^[7]

Retinispora Siebold & Zucc.

Wykaz gatunków^[7]^[8]

Chamaecyparis formosensis Matsum. – cyprysik tajwański
Chamaecyparis funebris (Endl.) Franco (syn. Cupressus funebris Endl.)
Chamaecyparis lawsoniana (A. Murray) Parl. – cyprysik Lawsona
Chamaecyparis obtusa (Siebold & Zucc.) Endl. – cyprysik tępołuskowy, c. japoński
Chamaecyparis pisifera (Siebold & Zucc.) Endl. – cyprysik groszkowy
Chamaecyparis thyoides (L.) Britton et al. – cyprysik żywotnikowaty

Zaliczany tutaj według "The Plant List" i innych źródeł^[8]^[4] cyprysik nutkajski (Chamaecyparis nootkatensis (D. Don) Spach) jest według innych autorów^[7]^[4] klasyfikowany jako Cupressus nootkatensis D. Don. Z kolei gatunek Fokienia hodginsii bywa włączany do cyprysików jako Chamaecyparis hodginsii (Dunn) Rushforth 2007^[4].

Mieszańce międzyrodzajowe cyprysika Lawsona z różnym gatunkami z rodzaju cyprys Cupressus zaliczane są do rodzaju cyprysowiec ×Cupressocyparis^[5]

Zastosowanie

Cyprysiki są uprawiane jako rośliny ozdobne, przy czym zwłaszcza gatunki japoński ei cyprysik Lawsona dostępne są w wielu zróżnicowanych odmianach. Gatunki z zachodniej części Ameryki Północnej są także ważnym źródłem drewna^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-12-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Christopher J. Earle: Chamaecyparis. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2011-12-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 27. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 140-142. ISBN 83-01-05225-2.
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-12-27].
↑ ^a ^b Chamaecyparis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-12-27]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-12-27]. (ang.).

[conifers-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Christopher J. Earle: Chamaecyparis. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2011-12-27]. (ang.).

[philips-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 27. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-6] Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 140-142. ISBN 83-01-05225-2.

[grin-7] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-12-27].

[tpl-8] Chamaecyparis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-12-27]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]