Derenk

Derenk
Państwo	Węgry
Komitat	Borsod-Abaúj-Zemplén
	Położenie na mapie Węgier Derenk
	48°32′31,51″N 20°38′24,33″E/48,542086 20,640092

Derenk – opuszczona wieś na Węgrzech położone w komitacie Borsod-Abaúj-Zemplén (dawny komitat Abaúj-Torna). Nazwa Derenk pochodzi od słowiańskiego słowa "dereń". Wieś leży w dolinie rzeki Bodva, na wysokości 400 m n.p.m., w odległości 1 km od granicy słowackiej. Do 1943 roku przez ponad 200 lat była zamieszkana przez ludność polską.

Struktura wsi

Derenk był wsią bez wyraźnego centrum, o strukturze jednoulicznej. Domy z budynkami gospodarczymi były rozłożone po dwóch stronach ulicy o długości ok. 1,5 km. To, że Derenk leży w dolinie, początkowo utrudniało, później już uniemożliwiało rozbudowanie wsi. Miejscowi zaczęli budować dla swych dzieci domy na swoich polach, co doprowadziło później do całkowitego zabudowania wsi. Proces ten skończył się po pierwszej wojnie światowej, kiedy biedniejsi, którzy poszli na front, dostali ziemie w innym miejscu. W tym czasie wieś uzyskała ostateczną formę^[1].

Historia

Derenk był wsią założoną w okresie średniowiecza i należącą kolejno do rodzin Bebeków, hrabiów Csákych, książąt Esterházych. Liczba ludności spadła w okresie panowania tureckiego i powstania Rakoczego, aż w końcu w roku 1711 w wyniku epidemii dżumy wieś całkiem wymarła. Wtedy, w latach 1717–1720, wieś zaludniono góralami pochodzącymi ze Spisza i Podhala. Potwierdzają to dane archiwalne, na przykład zapis Mátyása Béli na temat Derenku w rozdziale poświęconym komitatowi Torna w jego Notitia Hungariae: "Polonis noviter impopulata".

Ludność wsi oscylowała około pięciuset mieszkańców: w 1833 roku było ich 507, w 1852 - 418, w 1869 - 392 osoby, w 1900 - 367, w 1910 - 373, w 1920 - 416, w 1930 - 439 a w 1941 - 443 osoby.

W 1938 roku regent Węgier Miklós Horthy chcąc rozszerzyć istniejące tereny myśliwskie zaczął stopniowo wysiedlać ludność. W 1943 roku cała wieś została zburzona, poza dawną szkołą, która miała służyć jako kwatera myśliwska. Ludność przesiedlono głównie do Emőd-Istvánmajor a także do Ládbesenyő-Andrástanya oraz Emőd, Mezőnyárád, Szendrő, Tiszaszederkény, Tóharaszt i Vatta. Tak przestało istnieć skupisko polskie na Węgrzech, którego mieszkańcy - do dziś - przez niemal 300 lat zachowali tożsamość etniczną i język^[2]^[3].

Zabytki

Jedynie co zostało z miejscowości to kapliczka zbudowana na miejscu kościoła oraz budynek szkoły, w którym znajduje się muzeum poświęcone historii i mieszkańcom wsi Derenk, jak również cmentarz.

Pamięć

Co roku, od 1990 na ruinach najstarszej polskiej wsi na Węgrzech, zazwyczaj w trzecią niedzielę lipca ma miejsce odpust polonijny. Organizatorami są Wojewódzki Samorząd Polski oraz Zrzeszenie Polskich Samorządów Mniejszościowych komitatu Borsod-Abaúj-Zemplén, przy wsparciu Ambasady RP na Węgrzech^[4].

Kilka potomkiń mieszkańców Derenka stworzyło zespół ludowy Drenka Polska, który wykonuje tradycyjne piosenki ze wsi^[5].

Popularne nazwiska w Derenku

Popularne nazwiska w Derenku^[6]:

Bubenko
Budinszki
Gogalya
Krajnych
Kreheléy
Kustevan
Mizerak
Munka
Nagy
Remias
Sifari
Szabados
Tatray
Verebb
Voda

Galeria

Była szkoła, obecnie muzeum
Wnętrze muzeum
Kapliczka
Cmentarz w Derenku
Stare groby na cmentarzu
Tablica z listą pochowanych na cmentarzu
Tablica oznaczająca źródło Kadłubek
Tablica na miejscu domu ostatniego mieszkańca Derenku, Istvána Babarcsika
Stare drzewa owocowe w Derenku

Przypisy

↑ Ewa Krasińska, Ryszard Kantor: Derenk és Istvánmajor a lengyel telepesek utódainek törtenéte és kultúrája. Magyar Elektronikus Könyvtár. [dostęp 2012-11-17]. (węg.).
↑ Dr. Tibor Rémias: Rys historyczny. www.derenk.hu. [dostęp 2012-11-20]. (pol.).
↑ Nagrania gwary derenckiej z 2013 roku https://www.youtube.com/watch?v=4FzcWTuuoRA i https://www.youtube.com/watch?v=NolH_WB8HUc
↑ Bożena Bogdańska-Szadai: Derenk: doroczny odpust. www.polonia.hu. [dostęp 2012-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-17)]. (pol.).
↑ Drenka Polska. www.youtube.com. [dostęp 2013-12-17].
↑ Derenk, Abauj, Hungary 1869 Census.. Hungarian Family Record. [dostęp 2012-11-17]. (ang.).

Bibliografia

Pamiątkowy portal Derenku (węg. • pol.)
Odpust w Derenku w obiektywie Pana Bubenkó Gábora
Derenk: doroczny odpust. polonia.hu. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-17)].
Powroty do krainy derenia
Derenk the ghost village. szallas-aggtelek.hu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.)
Janusz Kamocki: Derenk: polska wieś na Węgrzech, Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w Pieninach, 2012, ISBN 83-936080-1-5,.9788393608010
Ewa Krasińska, Ryszard Kantor: Derenk és Istvánmajor a lengyel telepesek utódainek törtenéte és kultúrája
Ryszard Marian Remiszewski: Derenczanie, nakł. aut., 2011, ISBN 83-925974-7-8,.9788392597476
Tibor Rémias: Derenk. A szádvári uradalom lengyel (górál) telepsei a herceg Esterházyak és a gróf Andrássyak földesurasága alatt. Miskolc: Dominium Kiadó és a Borsod-Abaúj-Zemplén Megyei Kissebbségi Önkormányzatok Szövetsége, 2008. ISBN 978-963-87980-0-8

[1] Ewa Krasińska, Ryszard Kantor: Derenk és Istvánmajor a lengyel telepesek utódainek törtenéte és kultúrája. Magyar Elektronikus Könyvtár. [dostęp 2012-11-17]. (węg.).

[2] Dr. Tibor Rémias: Rys historyczny. www.derenk.hu. [dostęp 2012-11-20]. (pol.).

[3] Nagrania gwary derenckiej z 2013 roku https://www.youtube.com/watch?v=4FzcWTuuoRA i https://www.youtube.com/watch?v=NolH_WB8HUc

[4] Bożena Bogdańska-Szadai: Derenk: doroczny odpust. www.polonia.hu. [dostęp 2012-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-17)]. (pol.).

[5] Drenka Polska. www.youtube.com. [dostęp 2013-12-17].

[6] Derenk, Abauj, Hungary 1869 Census.. Hungarian Family Record. [dostęp 2012-11-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]