Górale

Podhalanie (ok. 1877)

Górale żywieccy (2008)

Jabłonkowianie podczas Jubileuszowego Festiwalu PZKO (2007)

Górale w Szczecinie podczas The Tall Ships’ Races w 2007 roku

Górale to:

1. w znaczeniu ogólnym (w języku polskim) – mieszkańcy terenów podgórskich i obszarów górskich (np. górale kaukascy, górale szkoccy, górale Kantabrii),
2. w ujęciu szczegółowym – grupa etnograficzna zamieszkująca Karpaty Zachodnie.

Podział

• Górale beskidowi
  • Górale babiogórscy,
  • Górale żywieccy.
  • Górale śląscy
  • Górale sądeccy:
    • Biali Górale,
    • Czarni Górale,
    • Górale łąccy;
• Górale podtatrzańscy
  • Górale spiscy,
  • Górale podhalańscy,
  • Górale pienińscy,
  • Górale orawscy,
• Inni Górale
  • Górale kliszczaccy,
  • Górale ochotniccy,
  • Górale zagórzańscy,
• Enklawy
  • Górale liptowscy

Podział na ww. grupy jest umowny, oparty na niewielkich różnicach w kulturze ludowej i równie niewielkich różnicach dialektalnych. Silniej zarysowuje się jedynie odrębność górali śląskich, którzy mówią dialektem śląskim niemazurzącym (górale wiślańscy) lub jabłonkującym (jabłonkowanie, górale jabłonkowscy) powstałym w wyniku zetknięcia gwar niemazurzących – śląskich (cieszyńskich) z mazurzącymi małopolskimi (żywieckimi) i śląsko-małopolskimi (czadeckimi). Na ogół Czechach czują silniejsze związki z Ślązakami a w Polsce z innymi Góralami. Górale na ogół czują się narodowościowo Polakami, Słowakami lub Góralami, często mając parę identyfikacji naraz.

Mapa osiedlenia grup góralskich

Strój górali

Do charakterystycznych elementów stroju góralskiego zalicza się; białą lnianą koszulę zapiętą na spinki, białe obcisłe portki z lampasem szyte z wełny, rozcięcie u dołu, przeznaczone do schowania spodni w niskie obcisłe buty, ozdobione były parzenicami i pomponem. Na nogach kierpce, skórzane, wyciskane we wzory. Serdak – barani kożuszek z ciemnobrązowej skóry. Na koszulę nakładana była haftowana kamizelka (cucha). Na głowie kłobuk – kapelusz filcowy z szerokim rondem. Na Podhalu zdobiony sznurem z muszelek, orlim piórem w Beskidzie Zachodnim – tasiemką. Całość dopełniał skórzany pas bacowski z ćwiekami, zwany srosem. Dawniej za paskiem noszono pistolety, noże, strzelby i ciupagi. W okolicach Poznachowic, Wiśniowej, Wierzbanowej oraz Lipnika góralski strój wyraźnie pozostawał pod wpływem lachowskim. Lokalni tych wsi też zwykle już nie czują się Góralami.

Kultura

W kulturze poszczególnych grup góralskich widać także wpływy słowackie i węgierskie. Kulturowo są częścią jednej rodziny kulturowej z Słowakami i Rusinami. Kultura górali jest jedną, jak nie najodrębniejszą z kultur w Polsce.

Linki zewnętrzne

• Marek Skawiński: Góralszczyzna polska. Tekst złożony do druku w piśmie „Podhalanin”, Związek Podhalan. Góralski serwis informacyjny 23 lutego 2014. zwiazek-podhalan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-23)].
• Górale, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 693 .
• Góralszczyzna polska. Obszary grup etnograficznych. [Mapa etnograficzna rozmieszczenia grupy górali polskich w Beskidach]