Dom Prasy Śląskiej
.jpg) Dom Prasy od strony Rynku (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 1 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Marian Śramkiewicz |
| Kondygnacje |
9 |
| Rozpoczęcie budowy |
1961 |
| Ukończenie budowy |
1963 |
| Ważniejsze przebudowy |
2010–2014 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′32,9″N 19°01′16,4″E/50,259139 19,021222
| |
Dom Prasy Śląskiej – późnomodernistyczny budynek w Katowicach, wzniesiony w latach 1961–1963 na terenie dzielnicy Śródmieście, przy Rynku 1, w jego zachodniej pierzei.
Lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]Pierwszym zabudowaniem, jakie powstało w miejscu dzisiejszego Domu Prasy Śląskiej, był parterowy budynek mieszczący kuźnię i mieszkanie kowala Sommera, wzniesiony około 1851 roku[1]. Z powodu rozbudowy rynku oraz ówczesnej Grundmannstraße (dziś ul. 3 Maja) w 1875 roku obiekt rozebrano[2]. Na jego miejscu stanęła duża, trzypiętrowa kamienica, wypełniająca wychodzący w stronę Rynku narożnik między ulicami Grundmannstraße i Poststraße (dziś ul. Pocztowa). Nosiła ona adres Grundmannstraße 2. W 1899 roku uruchomiono w niej pierwszą w Katowicach kawiarnię, a Paweł Scholz otworzył w niej wkrótce atelier fotograficzne[1]. W połowie lat 30. XX w. miała w niej swą siedzibę hurtownia towarów tekstylnych Izaka Rakowera[3]. Obok niej powstały kolejne budynki przy Poststraße (sięgającej wtedy dalej ku północy) oraz ówczesnej Mühlstraße (dziś ul. Młyńska, dochodząca wówczas do ul. Pocztowej). Wiadomo, że kamienica przy ul. Pocztowej 1 u schyłku lat 30. XX wieku była własnością miasta Katowice. Wcześniej należała do rodziny Glodny i do Banku Kwilecki z Poznania[4].
Teren, na którym stanął Dom Prasy Śląskiej, objął działki przynależne do czterech przedwojennych kamienic, które nosiły adresy: Młyńska 1, Pocztowa 1, Pocztowa 3 oraz 3 Maja 2. Wspomniane kamienice zostały zniszczone pod koniec II wojny światowej. Prawdopodobnie, tak jak sąsiedni ratusz, zostały podpalone przez czerwonoarmistów, poszukujących w nich łupów i alkoholu. Po wojnie teren uporządkowano, a sąsiednie kamienice przy ul. Młyńskiej i 3 Maja podparto przyporami. Na placu stanęły budki, w których do 1948 roku sprzedawano pieczywo, nabiał, owoce itp.[4]
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Według informacji zachowanych w archiwum Urzędu Miejskiego w Katowicach, w 1959 roku na pustym placu przy Rynku planowano wznieść wielofunkcyjny Dom Sportowca[5]. Budynek został zaprojektowany przez inż. arch. Mariana Śramkiewicza[6], a projekt konstrukcji wykonał Franciszek Klimek – obaj z katowickiego „Miastoprojektu”[7].
Dokumentacja obiektu była gotowa w październiku 1959 roku[5]. Jako inwestor występował Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej w Katowicach, którego przewodniczącym był wówczas Roman Stachoń. Powołany w maju 1960 roku Komitet Budowy Domu Sportowca wystąpił w styczniu 1961 roku do prezydium Rady Narodowej o wydanie pozwolenia na budowę. 1 lutego 1961 roku wykonawca przejął plan inwestycji[5]. Budowę zakończono w 1963 roku[8][6] (bądź rok później[5]), a jej koszt wyniósł 8,7 mln ówczesnych złotych. Budowę finansowały m.in. Wojewódzka Rada Narodowa, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, Totalizator Sportowy i organizacje sportowe[4].
Nie wiadomo, kiedy i z jakiej przyczyny w trakcie budowy zmieniono przeznaczenie budynku, jednak już od momentu jego powstania na 2. piętrze mieściła się w nim siedziba Śląskiego Wydawnictwa Prasowego RSW „Prasa-Książka-Ruch” oraz redakcje wydawanych przez nie czasopism: na 3. i 4. piętrze dziennikarze Trybuny Robotniczej, na 5. dziennikarze Dziennika Zachodniego, na 6. redakcje Sportu oraz Wieczoru, a siódmym piętrze, początkowo traktowanym jako „zapasowe”, mieściły się Poglądy Wilhelma Szewczyka. Tam też ulokowała się wkrótce redakcja Panoramy. Na ósmym piętrze była stołówka[9][6][5].
Na parterze powstała czytelnia Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki, biura „Orbisu”, kasy biletowe, kasy wymiany walut i punkt Informacji Turystycznej. Na pierwszym piętrze mieściła się „Café Sport” – kawiarnia ciesząca się popularnością w mieście, z urządzoną salą gier i zabaw[4][5].
Po 1989 roku część z wymienionych czasopism już nie istniała, część zmieniła siedziby. Jako ostatnia wyprowadziła się w marcu 2009 roku redakcja „Dziennika Zachodniego”. W październiku 2010 roku katowicki magistrat, będący właścicielem budynku, ogłosił przetarg na jego przebudowę[10]. W latach 2010–2014 gmach został przebudowany z przeznaczeniem na siedzibę części wydziałów katowickiego magistratu[11][12]. Gmach został oddany do użytku w okresie od końca czerwca 2014 roku (Biuro Obsługi Mieszkańców) do lipca tego roku (pozostałe wydziały)[11][12].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
Obiekt powstał jako monolityczny szkielet żelbetowy o dziesięciometrowym trakcie[5] na rzucie wydłużonego prostokąta z krótkim, bocznym skrzydłem wychodzącym wzdłuż ul. 3 Maja. Posiada dziewięć kondygnacji i kubaturę ok. 20 tys. m³[7]. Charakterystyczną lekkość sylwetki uzyskał dzięki całkowicie szklanej ścianie kurtynowej[8] (nie pełniła ona żadnych funkcji konstrukcyjnych). Ściany osłonowe wykonane były z drewna pokrytego aluminiową blachą – miało to na celu przypominać konstrukcję aluminiową. Pierwotnie określany jako „seledynowy dom” od pierwotnego koloru elewacji, na której zastosowano seledynowy marblit. Po pewnym czasie wymieniono okna na aluminiowe z szybami „Antisol” o pomarańczowej barwie. Parter był całkowicie przeszklony taflami szkła lustrzanego o wymiarach 2×4 m i grubości 16 mm, a same szyby stykały się pod kątem. Wystrój parteru został zaprojektowany w 1962 roku przez Mariana Śramkiewicza, Wiktora Lipowczana oraz artystów Pracowni Sztuk Plastycznych w Katowicach – Amelii Pomorskiej i Bogusława Góreckiego. Wnętrze zostały wyłożone czarnym sjenitem oraz cepeliowskimi płytami, słupy – czarną ceramiką inkrustowaną białymi płytkami, posadzkę – łamanym marmurem. Na jednej ze ścian wykonano kompozycję pokazującą kule ziemskie oraz pojazdy[13].
W czasie remontu w latach 2010–2014 w budynku została wzmocniona konstrukcja, został on ocieplony, wymieniono w nim okna i okładziny zewnętrzne. Remont objął także modernizację dachu i wszystkich instalacji w budynku[10]. Obiekt zyskał m.in. nową elewację[14][15][16]. Wykonawcą prac był Mostostal Warszawa[17], a ich koszt wyniósł dwadzieścia milionów złotych[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Lipońska-Sajdak i Szota 2004 ↓, s. 64.
- ↑ Lipońska-Sajdak i Szota 2004 ↓, s. 40.
- ↑ Księga… 1935 ↓, s. 386 (reklama).
- ↑ a b c d Monika Krężel: Pożegnanie z Domem Prasy. [w:] Katowice Nasze Miasto [on-line]. naszemiasto.pl, 2009-02-27. [dostęp 2025-04-26]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Borowik 2019 ↓, s. 82.
- ↑ a b c Moskal, Szewczyk i Gadomski 1993 ↓, s. 55.
- ↑ a b Kalinowski 1981 ↓, s. 33.
- ↑ a b Chojecka i in. 2004 ↓, s. 451.
- ↑ Marta Żabińska: Czy Katowice potrzebują nowego ratusza?. www.portal.katowice.pl. [dostęp 2011-07-20].
- ↑ a b (wg Nowe Katowice [1])
- ↑ a b c Justyna Przybytek: Dom Prasy w Katowicach: Był Dom Prasy, już jest urząd. katowice.biznespolska.pl, 2014-06-27. [dostęp 2015-02-05].
- ↑ a b Wojciech Żegolewski: Widzieliście już nowy BOM w Katowicach? Tak wygląda Biuro Obsługi Mieszkańców UM Katowice. www.tvs.pl, 2014-06-29. [dostęp 2015-01-05].
- ↑ Borowik 2019 ↓, s. 83.
- ↑ “Dom Prasy” will change its look. www.katowicethecity.com. [dostęp 2011-07-20]. (ang.).
- ↑ Prime contractor for Dom Prasy needed. www.katowicethecity.com. [dostęp 2011-07-20]. (ang.).
- ↑ Mostostal Warszawa will revamp Dom Prasy. www.katowicethecity.com. [dostęp 2011-07-20]. (ang.).
- ↑ Firmy z Warszawy remontują Katowice. Czy to rewanż za odbudowę stolicy po wojnie? (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-07-20]
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Aneta Borowik, Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980), wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, ISBN 978-83-66018-17-4 (pol.).
- Ewa Chojecka, Jerzy Gorzelik, Irma Kozina, Barbara Szczypka-Gwiazda, Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, Katowice: Muzeum Śląskie w Katowicach, 2004, ISBN 83-87455-77-6 (pol.).
- Janusz Kalinowski, Katowice i okolice: przewodnik, wyd. 1, Warszawa: Sport i Turystyka, 1981, ISBN 978-83-217-2352-5 (pol.).
- Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik, 1935 (pol.).
- Jadwiga Lipońska-Sajdak, Zofia Szota, „Gruss aus Kattowitz”. Pozdrowienia z Katowic. Album pocztówek ze zbiorów Muzeum Historii Katowic, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2004, ISBN 978-83-87727-07-9 (pol.).
- Jerzy Moskal, Wilhelm Szewczyk, Stanisław Gadomski (red.), Bogucice, Załęże et nova villa Katowice: rozwój w czasie i przestrzeni, wyd. pierwsze, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1993, ISBN 978-83-85831-35-8 (pol.).