Wilhelm Szewczyk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Wilhelm Szewczyk
Wilhelm Szewczyk
Data i miejsce urodzenia 5 stycznia 1916
Czuchów
Data i miejsce śmierci 8 czerwca 1991
Katowice
Poseł VIII kadencji Sejmu PRL
Okres od 23 marca 1980
do 31 sierpnia 1985
Przynależność polityczna Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej (1960–1990) Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Familok w Czerwionce, w którym wychował się Wilhelm Szewczyk (2007)
Popiersie Wilhelma Szewczyka w Galerii Artystycznej na placu Grunwaldzkim w Katowicach
Plac Wilhelma Szewczyka w Katowicach (przed przebudową)

Wilhelm Szewczyk (ur. 5 stycznia 1916 w Czuchowie, zm. 8 czerwca 1991 w Katowicach) – prozaik, publicysta, krytyk literacki, poeta, tłumacz z języka niemieckiego, literaturoznawca w zakresie literatury niemieckiej i serbołużyckiej, redaktor naczelny czasopism „Odra”, „Przemiany” i „Poglądy”, działacz nacjonalistyczny i komunistyczny, poseł na Sejm PRL II, III, V, VI, VII i VIII kadencji. Znana postać katowickiej bohemy.

Długoletni prezes Oddziału Związku Literatów Polskich w Katowicach. Autor ok. 500 publikacji – wierszy, opowiadań, powieści, esejów, reportaży. Znawca problemów polsko-niemieckich, autor licznych przekładów z literatury niemieckiej.

Biografia[edytuj]

Wilhelm Szewczyk urodził się w Czuchowie w kamienicy czynszowej przy ul. Młyńskiej. Następnie jego rodzina przeprowadziła się do Czerwionki, gdzie mieszkała w familoku przy ul. Kościuszki. Uczęszczał do Państwowego Liceum w Rybniku (obecne I Liceum im. Powstańców Śląskich w Rybniku), jednak nie zdał egzaminu maturalnego z matematyki[1].

Po ukończeniu liceum przeniósł się do Katowic, gdzie w 1935 w czasopiśmie „Kuźnica” opublikował swoje pierwsze poezje[2]. Działał w Obozie Narodowo-Radykalnym. Postulował wyeliminowanie Żydów z życia kulturalnego i gospodarczego. Literaturę i prasę żydowską uznawał za jedną z najgroźniejszych broni „żydowskiego państwa eksterytorialnego”[3]. Sprzeciwiał się jednak paleniu literatury żydowskiej[4]. W 1938 ukazał się jego poemat Hanys, przedstawiający dramatyczne losy Ślązaka – górnika oraz splot narastających na Górnym Śląsku konfliktów społecznych i narodowych. Do 1939 pracował w redakcji literackiej katowickiej rozgłośni Polskiego Radia.

Podczas II wojny światowej wcielony do Wehrmachtu. W latach 1941–1942 znajdował się na froncie zachodnim, w Normandii i wschodnim w Rosji. W sierpniu 1941 został ranny pod Smoleńskiem. Po leczeniu w Turyngii skierowany na front do Alzacji. Jak twierdził sam Szewczyk, za demonstrowaną postawę pacyfistyczną oraz krytykę Hitlera miał zostać aresztowany, wydalony z oddziału, a w 1942 osadzony w więzieniu w Katowicach. Stamtąd miał zbiec do Generalnego Gubernatorstwa podczas przepustki, gdzie – jak utrzymywał – uczestniczył w tajnym nauczaniu do 1945. Będąc w wojsku niemieckim, prezentował jednak jednoznacznie propolską postawę, m.in. korespondując w tej kwestii z gauleiterem Frtizem Brachtem[5].

Po wojnie wrócił do Katowic i włączył się w tworzenie propagandy komunistycznej. Redagował materiały propagandowe dla tutejszego komitetu wojewódzkiego PZPR. W 1953 był wśród grona 53 członków krakowskiego Związku Literatów Polskich, którzy poparli komunistyczne represje wobec duchowieństwa katolickiego w Polsce. Wspierał działania propagandy komunistycznej w trakcie głośnego procesu księży kurii krakowskiej[6].

Jednym z przykładów jego propagandowego zaangażowania jest wydana w latach 60. książka Z teczki wspomnień PPR. Propagował w niej marksizm i leninizm oraz zmiany ustrojowe Polski. Żołnierzy Armii Krajowej nazwał wrogiem w cywilu, który popełnił najohydniejsze zbrodnie na działaczach komunistycznych. Polska, według tej publikacji, kierowana była nieomylną busolą mądrości doświadczonej – nauki marksizmu-leninizmu[7]. „(...) szybko stał się liderem środowiska katowickich literatów. Umiejętnie poruszał się po przedpokojach władzy, bywał częstym gościem wojewody Jerzego Ziętka, ale też zręcznie lawirował po wojewódzkim aparacie partyjnym.”[8] Do PZPR należał od 1960[a][9]. Od 1971 był członkiem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach, w latach 1980–1981 członkiem jego egzekutywy[10].

W latach 1945-1950 był redaktorem naczelnym tygodnika „Odra”, oraz w latach 1947–1951 kierownikiem literackim Teatru Śląskiego im. S. Wyspiańskiego. Od 1951 pełnił funkcję redaktora „Życia Literackiego” wydawanego w Krakowie. W latach 1952–1956 był dyrektorem Studium Teatralnego w Katowicach, zaś później w okresie 1956–1957 redaktorem naczelnym czasopisma „Przemiany”. W latach 1962–1983 redaktorem naczelnym dwutygodnika „Poglądy”, wokół którego koncentrowali się w tym czasie prawie wszyscy „koncesjonowani” literaci Górnego Śląska[8]. Wychodzący we Wrocławiu miesięcznik „Odra” przyznał mu w 1966 nagrodę za całokształt twórczości literackiej i publicystycznej.

Grób Wilhelma Szewczyka

Wilhelm Szewczyk był także wielokrotnym posłem na Sejm PRL – pełnił tę funkcję aż 6 kadencji (II, III, V, VI, VII i VIII kadencja), zasiadał w Sejmie od 1957 z przerwą w latach 1965–1969 aż do 1980.

Będąc posłem na Sejm PRL, był osobą równie barwną, jak w okresie wcześniejszym. W Sejmie III kadencji zasiadało oprócz niego jeszcze dwóch pisarzy: Bohdan Czeszko i Władysław Machejek. Przynosili oni do Sejmu wódkę w butelkach po wodzie sodowej i pod koniec sesji nie potrafili już siedzieć w ławach poselskich. Oburzeni posłowie z Katowic na czele z Wilhelmem Szewczykiem złożyli wówczas interpelację do laski marszałkowskiej, że skandalem jest sprzedawanie towarzyszom pisarzom wódki w bufecie, a im nie. Po interpelacji przepisy podobno złagodniały[11].

Osoba Wilhelma Szewczyka wzbudza duże kontrowersje wśród badaczy. Ciągle odkrywane są nowe aspekty jego propagandowego zaangażowania. 20 kwietnia 2009 w Chorzowskim Centrum Kultury odbył się wykład otwarty Sebastiana Rosenbauma, pracownika naukowego Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Katowicach pt. „Wilhelm Szewczyk – intelektualista zaangażowany”, wygłoszony został w ramach cyklu wykładów „PRL – takie były czasy”[12].

Zmarł 8 czerwca 1991 w Katowicach. Pochowany został na cmentarzu ewangelickim przy ul. Francuskiej w Katowicach.

Dorobek literacki[edytuj]

Jest autorem wielu powieści, nowel oraz szkiców na tematy śląskie. Do jego dorobku literackiego należą m.in.:

  • Posągi – zbiór wierszy (1945)
  • Portret Łużyczanki Mina Witkojc (1948)

Powieści:

  • Wyprzedaż samotności (1959)
  • Od wiosny do jesieni (1965)
  • Skarb Donnersmarcków (1956)
  • Kleszcze
  • Czarne słońce
  • Klara Krause – zbiór opowiadań
  • Ptaki ptakom

Szkice:

  • Z kraju Lompy (1957)
  • Literatura niemiecka w XX wieku (1962, wyd. 2 uzupełnione 1964)
  • Syndrom śląski – zbiór esejów (1985)
  • 13 Portretów Śląskich – szkice portretowe ślązaków. Wydawnictwo Literackie Kraków 1953

Nagrody i odznaczenia[edytuj]

Otrzymał liczne nagrody i odznaczenia państwowe, z których ważniejsze to m.in.:

  • 1945 – Złoty Krzyż Zasługi
  • 1959 – Order Sztandaru Pracy II klasy
  • 1963 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki
  • 1964 – Order Sztandaru Pracy I klasy
  • 1972 – Nagroda Państwowa II stopnia
  • 1976 – Order Budowniczych Polski Ludowej, w 60. urodziny[13]
  • 1978 – Złota Odznaka Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czechosłowacji
  • 1984 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji
  • 1986 – Nagroda im. K. Miarki
  • 1986 – Nagroda Państwowa I stopnia
  • 1986 – Odznaka „Zasłużony w Rozwoju Województwa Katowickiego”
  • 1988 – Nagroda im. J. Ziętka
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Pamięć o Wilhelmie Szewczyku[edytuj]

Rokrocznie pod patronatem miasta Czerwionka-Leszczyny odbywa się międzynarodowy konkurs literacki „O złote cygaro Wilhelma”. W czerwcu 2001 nazwano jego imieniem Zespół Szkół w Czerwionce-Leszczynach, jest on także patronem ulicy w Czuchowie oraz placu obok dworca PKP w Katowicach.

W 2000 Wilhelm Szewczyk zajął 18. miejsce w plebiscycie ogłoszonym przez „Gazetę Wyborczą” na „Najwybitniejszego Ślązaka XX wieku”, wyprzedzając m.in. Józefa Rymera (19. miejsce), Arkę Bożka (22. miejsce), abpa Damiana Zimonia (28. miejsce), błogosławionego ks. dra Emila Szramka (31. miejsce) oraz Franciszka Pieczkę (56. miejsce).

Uwagi

  1. ↑ Według informatora biograficznego Kto jest kim w Polsce 1984 w latach 1947–1948 był członkiem PPR, a do PZPR należał od 1948.

Przypisy

  1. ↑ Por. Księga pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceum w Rybniku 1922–1947, Rybnik 1947.
  2. ↑ Hasło w encyklopedii WIEM.
  3. ↑ W. Szewczyk, Ghetto w literaturze, „Kuźnica” 1937, nr 15.
  4. ↑ W. Mich, Obcy w polskim domu. Nacjonalistyczne koncepcje rozwiązania problemu mniejszości narodowych 1918–1939, Lublin 1994.
  5. ↑ G. Bębnik, S. Rosenbaum, B. Warzecha, „Nie ma dla mnie, jako Polaka, miejsca na Niemieckiej Liście Narodowościowej”. Przyczynek do wojennej biografii Wilhelma Szewczyka, „Czasypismo” 2015, nr 1 (7), s. 98–103.
  6. ↑ F. Musiał, Katolicy przeciw Kościołowi, rp.pl, 3 grudnia 2007.
  7. ↑ W. Szewczyk, Z teczki wspomnień PPR, KW PZPR Katowice [brak roku wydania].
  8. ↑ a b M. Smolorz, Elity znad Brynicy. Wilhelm Szewczyk (1916–1991), „Dziennik Zachodni” 5 marca 2010.
  9. ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 954. ISBN 8322320736.
  10. ↑ Informacje w BIP IPN.
  11. ↑ Por. J. Głowacki, Z głowy, Warszawa 2004.
  12. ↑ Wykład otwarty Sebastiana Rosenbauma „Wilhelm Szewczyk – intelektualista zaangażowany” – Chorzów, 20 kwietnia 2009, ipn.gov.pl.
  13. ↑ „Miesięcznik literacki”, T. 11 (1976), s. 141.

Bibliografia[edytuj]

  • Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 70. ISBN 83-85831-35-5.
  • Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 110, 111. ISBN 83-60353-11-5.
  • Maciej Fic: Wilhelm Szewczyk (1916–1991). Śląski polityk i działacz społeczny, Katowice 2007.
  • Wilhelm Szewczyk. Pisarz, publicysta, niemcoznawca. Red. J. Śliwiok. Katowice 2002. (materiały posesyjne).
  • Wilhelm Szewczyk – w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, piątego stycznia tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego pierwszego roku. Związek Literatów Polskich. Oddział w Katowicach. Katowice 1991.
  • Wilhelm Szewczyk – wspomnienia. Wszechnica Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk im. Walentego Roździeńskiego. Katowice 1991.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wilhelm_Szewczyk&oldid=46475656”