Eliaszówka (szczyt)
 Eliaszówka. Widok z Hurcałek | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1023 m n.p.m. |
| Wybitność |
130[1] m |
Położenie na mapie Piwnicznej-Zdroju  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
Położenie na mapie gminy Piwniczna-Zdrój  | |
 49°24′03,5″N 20°38′32,6″E/49,400972 20,642389
| |
Eliaszówka (1023 m) – szczyt położony w Górach Lubowelskich na Pogórzu Popradzkim (słow. Ľubovnianska vrchovina)[2]. Jest najwyższym szczytem Gór Lubowelskich[3].
Nazwa i topografia
[edytuj | edytuj kod]W większości źródeł szczyt ma nazwę Eliaszówka[4][5][6], ale na lotniczej mapie Geoportalu jest to Heliaszówka[7]. Nazwy słowackie: słow. Eliášovka, dawniej też Heliášovka. Znajduje się w grzbiecie biegnącym od Przełęczy Gromadzkiej (938 m) przez szczyt Okrúhla (958 m) w kierunku południowo-wschodnim. Eliaszówka jest zwornikiem, grzbiet rozgałęzia się tutaj na dwa ramiona[4]:
- północno-wschodnie biegnące przez Świni Groń do Karczmarskiej Góry i Bucznika (669 m), w widły Popradu i Czercza. Grzbietem tym prowadzi granica polsko-słowacka.
- południowo-wschodnie już na terenie Słowacji, tworzące lewe zbocze doliny potoku Wielki Lipnik.
Stoki północne Eliaszówki opadają w stronę doliny potoku Zaczerczyk, zachodnie – po stronie słowackiej – do doliny Wielkiego Lipnika, natomiast ze stoku południowo-wschodniego początek bierze również słowacki potok Eliaszówka (Eliášovka)[4]. Polskie stoki znajdują się w granicach miasta Piwniczna-Zdrój w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim[7], słowackie należa do wsi Litmanowa[4].
Opis szczytu
[edytuj | edytuj kod]Na północno-wschodnim stoku usytuowany jest ośrodek narciarski Sucha Dolina, jeden z większych w regionie, zaś na południowym zboczu, na polanie Zvir w łemkowskiej wsi Litmanowa, znajduje się Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej będące celem licznych pielgrzymek. Tutaj w niedużej szopie pasterskiej, w latach 1990–1995, 13-letniej Katce i 12-letniej Ivetce miała ukazywać się Matka Boska[5].
Z Polski na szczyt prowadzą szlaki turystyczne różnego typu, ale można się tam dostać także z drugiej strony granicy. Mimo braku szlaków, ze względu na brak prawnej ochrony przyrody, wejście jest dozwolone. Do 21 grudnia 2007 r. funkcjonowało tutaj turystyczne przejście graniczne Eliaszówka-Eliášovka[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dawniej stoki Eliaszówki były znacznie bardziej bezleśne, trawiaste i służyły jako wielkie pastwisko. Widoki z Eliaszówki były też znacznie bardziej rozległe. Obecnie wierzchołek Eliaszówki zarósł już lasem i jest nieciekawy, pozbawiony widoków. Widoki są jeszcze ze szlaku turystycznego na podejściu pod Eliaszówkę z Piwnicznej-Zdroju[5]. Sporo polan istnieje jeszcze na słowackich stokach Eliaszówki, ale i one stopniowo zarastają lasem[7].
W czasie II wojny światowej okolice Eliaszówki były popularnym miejscem przekraczania granicy przez kurierów Polskiego Państwa Podziemnego. Było to kontynuowane również po wojnie. W grudniu 1983 polscy wopiści ujęli tutaj trzech młodych Słowaków przemycających w plecakach z Polski wydawnictwa religijne, których drukowanie i posiadanie na Słowacji było zabronione. Spędzili w polskich aresztach 6 miesięcy, a potem w słowackim więzieniu 14 miesięcy[5].
Dla zwiększenia atrakcyjności turystycznej szczytu powstała na nim 20-metrowa, drewniana wieża widokowa, zadaszona altana, miejsce na ognisko i kolarski tor przeszkód[8].
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
pieszy: Obidza – Przełęcz Gromadzka – Górne Stacje – Eliaszówka – Piwniczna-Zdrój:
- z Przełęczy Gromadzkiej 0:45 h (↓ 0:40 h)
- z Piwnicznej 2 h (↓ 1:30 h)
pieszy: Vabec – Čierťaž – Medvedelica – Eliaszówka
rowerowy: Sucha Dolina – Obidza – Gromadzka Przełęcz – Górne Stacje – Eliaszówka – Piwniczna-Zdrój
-
Widok na Eliaszówkę z osiedla Magura w Piwnicznej -
-
-
Na szczycie Eliaszówki
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Analiza wybitności polskich szczytów w Karpatach [online].
- ↑ Jerzy Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91 (2), 2018, s=143–170 + mapa załącznikowa (ang.).
- ↑ Daniel Kollár, Jan Lacika, Pieniny. Spisz północny i Szarysz, Bratislava: Dajama, 2007, ISBN 978-80-89226-19-1.
- ↑ a b c d Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000, wyd. 6, Kraków: Compass, 2011, s. 1, ISBN 978-83-7605-080-5.
- ↑ a b c d e Bogdan Mościcki, Beskid Sądecki i Małe Pieniny, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2001, s. 122,143–148, 188, ISBN 978-83-89188-65-6.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2025-05-08].
- ↑ a b c Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2025-05-08].
- ↑ Wieża widokowa na Eliaszówce [online] [dostęp 2016-08-14] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-22].
Panorama widokowa
[edytuj | edytuj kod]