49°22′12″N 20°37′22″E/49,370000 20,622778Litmanowa
| ||
 Kościół greckokatolicki | ||
| Państwo |  Słowacja
| |
| Kraj | preszowski | |
| Powiat | Lubowla | |
| Starosta | Ján Kormaník[1] | |
| Powierzchnia | 17,92[2] km² | |
| Wysokość | 656[3] m n.p.m. | |
| Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość |
640[3] 35,7 os./km² | |
| Nr kierunkowy | 052 | |
| Kod pocztowy | 065 31 (pošta Jarabina) | |
| Tablice rejestracyjne | SL | |
Położenie na mapie kraju preszowskiego   Litmanowa | ||
Położenie na mapie Słowacji  Litmanowa | ||
| 49°22′12″N 20°37′22″E/49,370000 20,622778
| ||
| Strona internetowa | ||
Litmanowa (słow. Litmanová) – wieś (obec) na Słowacji w powiecie Lubowla.
Spis treści
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Litmanowa znajduje się w dolinie Litmanowskiego Potoku (Litmanovský potok), na granicy dwóch regionów geograficznych: Pienin (a dokładniej Małych Pienin) i Gór Lubowelskich (Ľubovlianska vrchovina). Prowadzi do niej droga (10 km) od Lubowli (Stará Ľubovňa) przez miejscowość Jarzębina (Jarabina), ślepo kończąca się w Litmanowej. Zabudowania miejscowości znajdują się głównie w dolinie Litmanowskiego Potoku, ale pola miejscowości rozciągają się po okolicznych górach od granicy z Polską na odcinku Eliaszówka (1023 m) – Przełęcz Rozdziela (803 m) – Wierchliczka (964 m), przez zbocza Faklówki (Fakľovka, 934 m) i Wielkiej Góry (Veľká hora, 801 m), po Medvedelicę i Szeroki Wierch (Široky vrch, 884 m)[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość zamieszkała jest przez ludność pochodzenia łemkowskiego i początkowo należała do Polski. Została założona w 1570 na tzw. prawie wołoskim przez spiskiego starostę Mikołaja Maciejowskiego. Jej założycielami było 12 kmieci, którzy w zamian za wyrobienie z lasu terenów pod pasterstwo i uprawę ziemi otrzymali 12 lat zwolnienia od podatków, a paroch (pleban) pół łana ziemi. Pierwsi mieszkańcy byli wyznania prawosławnego, taka też była pierwsza parafia. W XVII wieku przeszli na wyznanie greckokatolickie i do 1787 należeli do diecezji przemyskiej. Według spisu ludności z 1913 r. w Litmanowej mieszkało 970 Łemków wyznania greckokatolickiego i 11 Żydów. Obecnie są dwa kościoły: katolicki i prawosławna cerkiew św. Michała Archanioła wybudowana w 1778 r.[5] Najwięcej mieszkańców liczyła Litmanowa w 1828 r. – 1185. Później liczba mieszkańców zmniejszała się, gdyż ich część wyjechała do Ameryki.
Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej[edytuj | edytuj kod]
Litmanowa stała się po 1990 słynna głównie z objawień i greckokatolickiego ośrodka kultu maryjnego. Na polanie Zvír na grzbiecie Eliaszówki 5 sierpnia tego roku podobno w szopie pasterskiej objawiła się dwóm dziewczynkom Matka Boska. Była to 12-letnia Ivetka i 13-letnia Katka. Potem objawiała się im jeszcze co miesiąc przez 5 lat. Do miejsca tego zaczęło przybywać coraz więcej pielgrzymów. Wybudowano kaplicę i obudowano znajdujące się na polanie źródło z wodą, której przypisuje się cudowne właściwości[5]. W kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Kult rozprzestrzenia się coraz bardziej. Oprócz kaplicy później wybudowano jeszcze inne obiekty, a na ścieżce leśnej stacje drogi krzyżowej[6].
Turystyka i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Główną atrakcją jest Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej. Wartość zabytkową ma też kościół i cerkiew. Obecnie miejscowość ma bardzo zwartą zabudowę: domy stoją obok siebie, zwykle złączone ścianami i blisko przy głównej drodze, która przez to jest wąska. Na górze Faklówka działa wyciąg narciarski. W centrum miejscowości znajdują się dwie grupy Litmanowskich Skałek. Szlaki turystyczne:
– żółty z polskich Jaworek przez przełęcz Rozdziela doliną potoku Rozdziel do centrum Litmanowej. Czas przejścia 2.30 h- nieznakowany szlak od górnej części Litmanowej wzdłuż potoku Wielki Lipnik do Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej
- prowizorycznie znakowana ścieżka ze szczytu Eliaszówki do Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-31].
- ↑ Registre obnovenej evidencie pozemkov (słow.). Úrad geodézie, kartografie a katastra SR, 2017-08-10. [dostęp 2017-10-31].
- ↑ a b Slovakia: Prešovský kraj (ang.). W: City Population [on-line]. [dostęp 2017-10-31].
- ↑ Pieniny polskie i słowackie. Mapa turystyczna 1:25 000. Piwniczna: Agencja Wydawnicza „WiT” s.c, 2008. ISBN 978-83-907671-3-9.
- ↑ a b Józef Nyka: Pieniny. Przewodnik. Wyd. IX. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006. ISBN 83-915859-4-8.
- ↑ Litmanowa. [dostęp 2001-06-10].
| ||||||||
