Ernst Lambeck
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
| Pełne imię i nazwisko |
Ernst Georg Maximilian Lambeck |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
12 listopada 1814 |
| Data i miejsce śmierci |
9 czerwca 1892 |
| Zawód, zajęcie |
księgarz, drukarz, wydawca |
| Rodzice |
Fryderyk Lambeck, Henrietta z d. von Randahl |
| Małżeństwo |
Antonina z d. Engelmann |
| Dzieci |
pięcioro (w tym Walter i Max) |
Ernst Lambeck (właśc. Ernst Georg Maximilian Lambeck[1], ur. 12 listopada 1814 w Górsku, zm. 9 czerwca 1892 w Toruniu[2]) – toruński księgarz, drukarz i wydawca pochodzenia niemieckiego[2][3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 12 listopada 1814 w Górsku w pobliżu Torunia[1][2]. Jego rodzicami byli Fryderyk (z zawodu pastor) oraz Henrietta z d. von Randahl[1]. Początkowo uczył się w szkole elementarnej w Górsku, następnie kontynuował naukę w Gimnazjum Akademickim w Toruniu[1][3]. Po zdaniu matury rozpoczął studia wyższe na uniwersytecie w Erlangen. Przerwał studia, by poświęcić się księgarstwu, którego uczył się w Norymberdze, Wiedniu i Brnie przez trzy lata. Za namową starszego brata – pastora, zamieszkał na stałe w Toruniu[1].
W 1840 roku założył w Toruniu księgarnię z wypożyczalnią polskich książek[2]. W 1842 roku kupił drukarnię W.T. Lohdego[1]. W 1845 roku kupił drukarnię Rady miasta Torunia. Wkrótce uruchomił przy niej zakład litograficzny[2]. W tym samym roku przejął toruński tygodnik Thorner Wochenblatt. Jesienią 1867 roku tytuł przekształcił w dziennik Thorner Zeitung. Obok sprzedaży książek i gazet zajmował się również produkcją druków akcydensowych i litografii[4].
W 1842 roku został członkiem Rady Miejskiej. W latach 1872–1892 był członkiem sejmiku powiatu prowincjonalnego i pruskiej Izby Panów[4].
W 1858 roku w drukarni Lambecka ukazało się pierwsze samodzielne i nieocenzurowane wydanie Pana Tadeusza Adama Mickiewicza na ziemiach polskich[5]. Wydanie to (z datą 1859) ukazało się bez porozumienia ze spadkobiercami poety[2][5]. Kolejne wydania Pana Tadeusza ukazały się w latach 1865 i 1878[6].
Ponadto Lambeck wydawał również: prace naukowe niemieckiego towarzystwa naukowego Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst, De revolutionibus orbium coelestium Mikołaja Kopernika w języku łacińskim i niemieckim, podręczniki do nauki języków, literaturę ludową i dziecięcą, Kalendarz ewangelicko-polski dla Mazur, Śląska i dla Kaszub, czasopisma i kalendarze w języku niemieckim, literaturę religijną w języku niemieckim i polskim, zarówno dla ewangelików jak i dla katolików, książki kucharskie, lekarskie, senniki, śpiewniki, mapy[2][4].
W 1868 roku wydał pracę pt. Geschichte der Rathsbuchdruckerei von Thorn, poświęconą historii drukarstwa w Toruniu[4].
Opowiadał się za równouprawnieniem Polaków w państwie niemieckim. W 1882 roku został oskarżony o krytykę wymuszania emigracji Polaków z ziem pruskich na łamach Toruńskiego Kalendarza Katolicko-Polskiego. Podczas procesu sądowego zarzucił władzom pruskim prześladowanie ludności polskiej, a zwłaszcza pozbawienie jej nauki języka polskiego. Proces sądowy zakończył się uniewinnieniem Lambecka[4].
W 1890 roku uzyskał tytuł Honorowego obywatela Torunia[7].
Jego żoną była Antonina z d. Engelmann. Para miała pięcioro dzieci, ojca przeżyli tylko dwaj synowie: Walter i Max. Obaj również zajmowali się księgarstwem[4]. Ernst Lambeck zmarł 9 czerwca 1892 w Toruniu[2]. Jego drukarnię przejął syn Max[4].
W 1992 roku ukazała się biografia Lambecka autorstwa Janiny Huppenthal[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Zakrzewski 1998 ↓, s. 147.
- ↑ a b c d e f g h Lambeck Ernst, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-06-08].
- ↑ a b Domasłowski 1998 ↓, s. 17.
- ↑ a b c d e f g Zakrzewski 1998 ↓, s. 148.
- ↑ a b Lutomierski 2017 ↓, s. 230.
- ↑ Winek 2010 ↓, s. 12.
- ↑ Honorowe Obywatelstwo Miasta Torunia. torun.pl. [dostęp 2024-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-05)].
- ↑ Krełowska 2013 ↓, s. 149–150.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Domasłowski: Zarys dziejów. W: Jerzy Domasłowski, Jarosław Jarzewicz: Kościół Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Toruń: 1998. ISBN 83-87639-06-0.
- Danuta Krełowska. Janina Huppenthal 1928–2013. „Folia Toruniensia”. 13, 2013.
- Marcin Lutomierski. Mickiewicz na cenzurowanym. „Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”. 2, 2017.
- Teresa Winek. Jakiego „Pana Tadeusza” czytano w XIX wieku?. „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”. 45.1, 2010.
- Tadeusz Zakrzewski: Lambeck Ernst Georg Maximilian. W: Krzysztof Mikulski (red.): Toruński Słownik Biograficzny. Cz. 1. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 1998.