De revolutionibus orbium coelestium
 De revolutionibus orbium coelestium, Norymberga, 1543 (kliknij, by czytać książkę) | |
| Autor | |
|---|---|
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1543 |
| Wydawca | |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego |
1854 |
De revolutionibus orbium coelestium (pol. O obrotach sfer niebieskich) – dzieło Mikołaja Kopernika, które zawiera wykład heliocentrycznej i heliostatycznej budowy wszechświata. Na owe czasy stanowiło przewrót w nauce i ówczesnym światopoglądzie. Ukazało się drukiem w Norymberdze w 1543. Składa się z sześciu ksiąg[1].
W 1999 autograf De revolutionibus orbium coelestium został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata[2].
Historia powstania[edytuj | edytuj kod]
W 1514 rozpoczęło się spisywanie Księgi I De revolutionibus orbium coelestium.
W 1533 roku poglądy Mikołaja Kopernika wyłożone w rękopisie jego dzieła De Revolutionibus zreferowano papieżowi Klemensowi VII.
Teolog norymberski, Andreas Osiander, usunął przedmowę Kopernika i dopisał własną niepodpisaną, z której wynikało, że jest to tylko hipoteza dzięki której można skonstruować efektywne modele matematyczne opisujące ruch planet[3][4]. Zmienił także tytuł z De revolutionibus na De revolutionibus orbium coelestium[4][5][6].
W roku 1542 pierwsze dwa arkusze De revolutionibus wyszły spod prasy drukarskiej. Mikołaj Kopernik wysłał do Norymbergi napisaną przez siebie przedmowę dedykowaną papieżowi Pawłowi III. Rozdziały 13 i 14 Księgi I ukazały się drukiem w Wittenberdze pod postacią osobnej książki De lateribus et angulis triangulorum... (O bokach i kątach trójkątów), z przedmową Retyka, który od roku 1541 był w posiadaniu rękopisu dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich).
Rękopis ten następnie zaginął, aby odnaleźć się w Pradze Czeskiej po prawie 200 latach. W roku 1953 rząd Czechosłowacji przekazał rękopis Polsce. Później został umieszczony w Bibliotece Jagiellońskiej.
De revolutionibus... a Indeks ksiąg zakazanych[edytuj | edytuj kod]
 |
W treści tej sekcji od 2015-12 występują prawdopodobnie wyrażenia zwodnicze, co nie jest zgodne z zasadami przyjętymi w Wikipedii. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
- 1543 – wydanie drukiem De revolutionibus orbium coelestium, Libri VI. Brak oficjalnego stanowiska Kościoła katolickiego, zainteresowanie wyższych dostojników treścią, którą w przedmowie, napisanej przez wydawcę, przedstawiono jako hipotezę ułatwiającą obliczenia.
- 1559 – wprowadzenie w Kościele katolickim Indeksu ksiąg zakazanych.
- 1566 – drugie wydanie De Revolutionibus..., Bazylea.
- 1616 – pierwsza sprawa Galileusza. Eksperci Kościoła tezę o tym, iż „Słońce stanowi centrum świata i jest całkowicie nieruchome pod względem ruchów lokalnych”, uznają za „bezsensowną i absurdalną z punktu widzenia filozoficznego” oraz „formalnie heretycką”. Tezę, iż „Ziemia nie stanowi centrum świata, ani nie jest nieruchoma, lecz obraca się zarówno wokół samej siebie, jak i ruchem dobowym”, uznają za podobnie absurdalną oraz „co najmniej błąd w wierze”. Ogłoszenie przez Kongregację Kardynalską Inkwizycji, że Galileusz poddaje się wyrokowi. Równocześnie, dekretem z 5 marca, Kongregacja zakazuje De revolutionibus..., wpisując na Indeks „do czasu wprowadzenia poprawek”.
- 1617 – trzecie wydanie De Revolutionibus..., pod tytułem Astronomia instaurata, Amsterdam.
- 1618-1621 – publikacja Epitome Astronomiae Copernicanae Keplera; umieszczone na Indeksie.
- 1620 – wskazanie przez Kongregację poprawek, jakie należy nanieść w De Revolutionibus...
- 1632 – publikacja głównego dzieła Galileusza: Dialogu o dwu wielkich systemach świata: ptolemeuszowym i kopernikowym, Florencja. Konfiskata i zakaz rozprowadzania.
- 1633 – proces Galileusza; powtórzenie potępienia heliocentryzmu z 1616, umieszczenie Dialogu na Indeksie.
- 1664 – bulla Aleksandra VII Speculatores domus Israel jako wstęp do wydanego przez niego Indeksu (Index librorum prohibitorum Alexandri VII Pontificis Maximi jussu editus) – potępienie wszelkich dzieł utrzymujących, że Ziemia się porusza.
- 1751 – wobec powszechnej akceptacji w środowisku naukowym heliocentrycznego obrazu naszego systemu planetarnego, objaśnianego mechaniką Newtona, papież-erudyta Benedykt XIV udziela imprimatur na druk Dzieł Zebranych Galileusza.
- 1757 – w wydaniu Indeksu przejrzanym przez Benedykta XIV z tekstu dekretów znika zapis zakazujący dzieł traktujących o heliocentryzmie, na samej liście pozostają jednak książki wpisane na tej podstawie.
- 1819 – ostatnie wydanie Indeksu zawierające De Revolutionibus... oraz inne dzieła heliocentryczne.
- 1820 – Canon Settele usiłując opublikować w Rzymie podręcznik astronomii jednoznacznie uznający heliocentryzm za prawdziwy, spotyka się z odmową Mistrza Świętego Pałacu Apostolskiego. Po odwołaniu się do papieża (który przekazuje sprawę Kongregacji) otrzymuje zezwolenie na druk.
- 1822 – 11 września Kongregacja Kardynalska Inkwizycji stwierdza, że „druk i publikacja prac traktujących o ruchu Ziemi i nieruchomości Słońca, zgodnie z powszechną opinią współczesnych astronomów, są w Rzymie dozwolone”. 25 września Pius VII zatwierdza dekret.
- 1828 – dzieło Mikołaja Kopernika zostało zwolnione z Indeksu.
- 1835 – kolejne wydanie Indeksu. Pius VII usuwa zeń De Revolutionibus... oraz pozostałe książki uznane wcześniej za heretyckie z powodu heliocentryzmu.
- 1854 – ukazanie się pierwszego polskiego przekładu dokonanego przez Jana Baranowskiego.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Do tytułu dzieła odwoływał się krakowski Kabaret Jama Michalika.
- W 2010 roku w Toruniu powstało Centrum Nowoczesności „Młyn Wiedzy”, zawierające stałą wystawę „O obrotach”.
- W Krakowie znajduje się placówka „De revolutionibus” – kawiarnia i księgarnia, działająca też popularyzatorsko, m.in. przez publiczne wykłady i współorganizację Copernicus Festival[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ De revolutionibus orbium coelestium, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-09-15].
- ↑ Nicolaus Copernicus’ masterpiece „De revolutionibus libri sex” (ang.). unesco.org. [dostęp 2013-11-17].
- ↑ M. Hoskin (red.): Historia astronomii. Warszawa: WUW, 2007, s. 95.
- ↑ a b A.K. Wróblewski: Historia fizyki. Od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 80.
- ↑ „Zmiana taka wyłączała niejako Ziemię z zakresu tematyki dzieła”, w: Kopernik, astronomia, astronautyka: przewodnik encyklopedyczny. Praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Zonna, Warszawa, PWN, 1973, s. 67n hasło „De Revolutionibus”.
- ↑ Odmiennie sprawę tytułu przedstawia polski astronom Eugeniusz Rybka w artykule opublikowanym w Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN, tom. 6 (1965), s. 29: „Dzieło ukazało się 1543 pod tytułem De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich). Jaki tytuł nadał dziełu autor, nie wiadomo, bo w rękopisie pisanym ręką Kopernika karty tytułowej brak”.
- ↑ derevolutionibus.pl [dostęp 2021-08-09]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- De revolutionibus orbium coelestium, Norimbergae, J. Petreium, 1543 (Wikiźródła)
- Królewiecki egzemplarz dzieła Mikołaja Kopernika DE REVOLUTIONIBUS (Norymberga 1543). Dzieje dokumentu
- De revolutionibus, wydanie 1566 (dokument DjVu)
- O wydaniach De revolutionibus
- Tłumaczenie O obrotach na angielski (fragmenty)
- De revolutionibus orbium coelestium libri sex Warszawa 1854
- Mikołaja Kopernika „O obrotach”: księga pierwsza Wrocław 1987
- O Koperniku, w: Urania Nr 7/8, 1965 s. 194–200
- O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć