Fediwersum

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Proponowane logo Fediwersum

Fediwersum[1][2][3] (zbitka słów federacja i uniwersum) – wspólna nazwa wielu połączonych serwisów społecznościowych korzystających z ustandaryzowanych protokołów[4] (m.in. OStatus(inne języki), ActivityPub(inne języki) i Diaspora Network(inne języki))[5][6]. Ponieważ sieć tę tworzą głównie osoby indywidualne i organizacje non-profit, Fediwersum cechuje się brakiem reklam oraz szanowaniem prywatności użytkowników[7].

Działanie[edytuj | edytuj kod]

Powszechną formą działania sieci społecznościowych jest przechowywanie wszystkich zasobów w jednym miejscu, co nosi znamiona centralizacji wokół dostawcy usługi[8].

Dla odmiany, serwery Fediwersum działają niezależnie od siebie, lecz pozwalają na interakcję pomiędzy użytkownikami innych instancji[5]. Własną instancję może uruchomić każdy, tak samo jak w przypadku e-maila. Przykładowo, użytkownik może wysłać wiadomość np. z Gmaila do ProtonMaila i odwrotnie, ponieważ oba te serwisy funkcjonują w ramach jednego protokołu[9]. Tak samo działa Fediwersum – użytkownicy jednej instancji (np. kbina) mogą komunikować się z użytkownikami innej instancji tego samego (lub innego) oprogramowania[10].

Wiele aplikacji klienckich wspiera platformy oparte na ActivityPubie – należą do nich Tusky, Fedilab czy Pixeldroid[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Schemat oprogramowań formujących Fediwersum z podziałem na protokoły, oznaczone odpowiednimi kolorami

Wczesne implementacje[edytuj | edytuj kod]

Koncept Fediwersum istniał na długo przed rozpoczęciem prac nad obecnymi protokołami formującymi tę sieć. Pierwszą znaną implementacją była Laconica (od 2009 roku nazywająca się StatusNet[12]), wykorzystująca standard OpenMicroBlogging. W 2013 roku StatusNet został połączony z Free Social, w wyniku czego rozpoczęte zostały prace nad GNU Social[13].

Z czasem zaczęły ujawniać się wady związane z budową protokołu OpenMicroBlogging, który został napisany tak, żeby przekazywać wiadomości tekstowe jednostronnie – „od autorów do subskrybentów”[14]. Celem rozwiązania wad, przedstawiono nowy protokół – OStatus, mający zastąpić OMB. Łączył on cechy standardów takich jak Salmon Protocol(inne języki), Atom, PubSubHubbub(inne języki) i ActivityStreams(inne języki). StatusNet jako pierwszy wprowadził obsługę nowego protokołu 3 marca 2010 roku, wraz z opublikowaniem wersji 0.9.0[14].

Obecnie[edytuj | edytuj kod]

Mniej więcej w tym samym czasie, gdy OStatus zdobywał popularność, uruchomiono Diasporę, która korzystała z własnego protokołu do łączenia serwerów w jedną sieć. Dwa lata później Friendica opublikowała swoją integrację z Diaspora Network, zaś w 2016 roku uruchomiono Socialhome[15], wykorzystujący ActivityPub oraz Diaspora Network[16].

W 2013 roku OStatus został porzucony przez identi.ca na rzecz Pump.io[17][18]. Rok później powstała sekcja W3C, której zadaniem było wypracowanie standardu dla platform społecznościowych[19]. ActivityPub, który był sztandarowym projektem tej grupy, powstał na bazie protokołów tworzących Pump.io, nad którym całkowicie zaprzestano prac w 2022 roku[20]. Miał on służyć jako potencjalny następca OStatus[21].

W styczniu 2018 roku ActivityPub został ogłoszony zalecanym standardem W3C[22]. W założeniu miał on poprawić interoperacyjność całego Fediwersum, oraz wyprzeć protokoły takie jak OStatus czy Pump.io[23]. W 2019 roku wiele serwisów porzuciło wsparcie dla OStatus[24][25], gdzie wyjątkiem była Friendica wspierająca oprócz OStatus protokół Diaspora Network, oraz sama Diaspora[26].

W 2023 roku zaprezentowano mostek łączący protokoły ActivityPub oraz Matrix(inne języki) (będący protokołem ukierunkowanym ku komunikatorom internetowym) - Kazarma[27]. Premiera wersji testowej zaplanowana została na początek 2024 roku[28].

Serwisy w ramach Fediwersum[edytuj | edytuj kod]

Większość członkowskich programów jest wolna i otwartoźródłowa oraz opiera się na ActivityPubie (choć np. Bluesky(inne języki)[29] i Nostr(inne języki)[30] są oparte na osobnych protokołach). Niektóre z nich to serwisy mikroblogowania wzorowane na Twitterze, a inne zbliżone są do Facebooka, Google+, Instagrama czy YouTube'a. Istnieją również serwisy służące do blogowania[31][32][33].

Nazwa oprogramowania Rodzaj ActivityPub(inne języki) OStatus(inne języki) Diaspora Network(inne języki)
diaspora* Mikroblogowanie Nie Nie Tak
Friendica (dawniej Mistpark) Makroblogowanie, grupy Tak Tak Tak
GNU Social(inne języki) (dawniej StatusNet) Makroblogowanie Tak Tak Nie
Ghost(inne języki) Blogowanie W trakcie[31] Nie Nie
Hubzilla(inne języki) Makroblogowanie Tak[34] Tak[35] Tak[34]
/kbin(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[36][37] Nie Nie
Lemmy(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[37][38] Nie Nie
Mastodon Mikroblogowanie Tak[39] Porzucone[40] Nie
Misskey(inne języki) Mikroblogowanie Tak Nie Nie
PeerTube Udostępnianie filmów Tak Nie Nie
Pixelfed Udostępnianie zdjęć Tak[41] Nie Nie
Pleroma(inne języki) Mikroblogowanie Tak[42] Porzucone[43] Nie
Tumblr Blogowanie, mikroblogowanie W trakcie[44] Nie Nie
Threads Mikroblogowanie Częściowo[45] Nie Nie
WordPress Blogowanie Tak[46] Tak[47] Tak
Write.as / WriteFreely(inne języki) Blogowanie Tak[32] Nie Nie
Lemmy(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Tak[48] Nie Nie

Rozpowszechnienie[edytuj | edytuj kod]

W Polsce[edytuj | edytuj kod]

Na ten moment użycie Fediwersum w Polsce nie jest zbyt szerokie. Urząd Ochrony Danych Osobowych jest jedynym polskim organem rządowym utrzymującym aktywne konto na Mastodonie[49][50] (stan na kwiecień 2024).

Sieci społecznościowe[edytuj | edytuj kod]

W 2019 roku Gab zdecydował się na wsparcie ActivityPuba[51][52] poprzez stworzenie forka Mastodona[53][54], próbując ominąć blokadę aplikacji klienckich na Google Play i Apple App Store[55]. Eugen Rochko, założyciel Mastodona, w oświadczeniu przekazał, że "Mastodon jest stanowczo przeciwny pozostawianiu i monetyzowaniu zawartości rasistowskiej, jednocześnie ukrywając się za płaszczem wolności słowa", i że "wiele instancji w Fediwersum podjęło decyzję o zablokowaniu wszelkich interakcji z Gabem". W odpowiedzi, Gab bez większego rozgłosu wycofał wsparcie dla protokołu w 2020 roku[56].

Po przejęciu Twittera przez Elona Muska dnia 28 października 2022 roku[57][58], wiele komercyjnych platform takich jak Instagram (za sprawą Threads)[59], Tumblr[60] czy Flipboard(inne języki)[61] zadeklarowało wsparcie dla protokołu ActivityPub. Przez pewien czas spekulowano o porzuceniu przez Tumblr planów na wsparcie ActivityPuba, ale po sesji AMA, która miała miejsce tuż po wycieku informacji o reorganizacji zespołu pracującego nad serwisem, okazało się, że „prace dalej trwają”[62]. Termin oficjalnego wdrożenia jest dalej nieznany.

Szerokim echem odbiła się zapowiedź dołączenia Instagrama do Fediwersum. Wywołała ona rozległą reakcję administratorów serwerów zwaną Fedipact[63][64][65][66] w obawie przed brakiem moderacji treści homo- oraz transfobicznych[67][68] oraz zdominowaniem protokołu ActivityPub metodą embrace, extend, extinguish(inne języki) (przyjąć, rozszerzyć, przejąć)[69]. W styczniu 2024 roku opublikowano plan stopniowego uruchamiania kolejnych powiązanych funkcji[70], a w marcu uruchomiono wersję testową federacji w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Japonii[71][72]. Jako pierwszy prezydent USA, 2 kwietnia 2024 roku Joe Biden aktywował federację na swoim profilu na Threads, stając się dostępnym w zdecentralizowanej sieci społecznościowej[73].

Flickr zapowiedział decyzję wsparcia Fediwersum[74], choć od tego czasu prawdopodobnie wycofał się z niej lub wstrzymał prace nad wsparciem odpowiedniego protokołu[75].

Portal Minds(inne języki) dodał wsparcie dla protokołu w 2023 roku[76].

Systemy zarządzania treścią (CMS)[edytuj | edytuj kod]

Jedną z pierwszych implementacji ActivityPuba skupionych wokół zarządzania treścią jest WriteFreely, powstała w 2018 roku[32][77]. 23 lutego 2019 roku opublikowano podobną integrację dla Drupala[78].

W marcu 2023 roku wtyczka do Wordpressa służąca do przekazywania komentarzy między blogiem a resztą Fediwersum została wykupiona przez Automattic[79], a aktualizacja do niej udostępniona w październiku tego samego roku[33]. W kwietniu 2024 roku Ghost zapowiedział wsparcie dla protokołu ActivityPub[31][80], tym samym realizując długoletni postulat społeczności[81].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Marta Andronik, Co to jest Fediwersum? [online], www.benchmark.pl, 16 maja 2020 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-09] (pol.).
  2. ↑ Sylwia Błach, Wszystkie media społecznościowe w jednej aplikacji? Meta wprowadza Threads do Fediwersum! [online], Homo Digital, 22 marca 2024 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
  3. ↑ Jak działa Fediwersum - [online], 23 lipca 2021 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
  4. ↑ David Pierce, The fediverse, explained [online], The Verge, 7 lutego 2024 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-01] (ang.).
  5. ↑ a b Mastodon User Guide [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-09].
  6. ↑ microstatus [online], microstatus [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  7. ↑ Why growing your own services is a good idea! – Grow Your Own Services [online] [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  8. ↑ What is the Fediverse? Opportunities and Challenges [online], Mondo Staffing Agency [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-28] (ang.).
  9. ↑ Co łączy Mastodona z e-mailem? - Mastodon Poradnik [online], mastodon-poradnik.pl [dostęp 2024-04-24].
  10. ↑ Home | kbin.pub - Fediverse of content [online] [dostęp 2024-04-28] (pol. • ang.).
  11. ↑ Co jeśli nie Facebook, Instagram i reszta? Fediverse! [online], Fundacja Internet. Czas działać!, 5 sierpnia 2022 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-29] (pol.).
  12. ↑ Laconica is now StatusNet « StatusNet – Open Source microblogging service [online], web.archive.org, 31 sierpnia 2009 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31].
  13. ↑ Matt Lee, GNU social [online], Free Software Foundation, 8 czerwca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-08-22] (ang.).
  14. ↑ a b Evan Prodromou, Understanding OStatus [online], 7 marca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-12-26] (ang.).
  15. ↑ Sean Tilley, A quick guide to The Free Network [online], We Distribute, 24 września 2017 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  16. ↑ Socialhome HQ, Federation Socialhome federates using the #Activi… [online], Socialhome [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  17. ↑ StatusNet, Identi.ca, and transitioning to pump.io [LWN.net] [online], lwn.net [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-01] (ang.).
  18. ↑ Bryan Behrenshausen, pump.io: the decentralized social network that's really fun | Opensource.com [online], opensource.com [dostęp 2024-05-02] (ang.).
  19. ↑ Social networking built into the Web? W3C gives it a go [online], CNET [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-02] (ang.).
  20. ↑ Commits · pump-io/pump.io [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] (ang.).
  21. ↑ Sandstorm And The Social Web [online], web.archive.org, 30 października 2020 [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-30].
  22. ↑ Victory for libre networks: ActivityPub is now a W3C recommended standard — Free Software Foundation — Working together for free software [online], www.fsf.org [dostęp 2024-04-29].
  23. ↑ Pleroma Encyclical: ActivityPub [online], blog.soykaf.com, 10 lutego 2018 [dostęp 2024-05-01] (ang.).
  24. ↑ Remove OStatus-related code · Issue #10740 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  25. ↑ Mastodon 3.0 [online], Mastodon Blog, 11 października 2019 [dostęp 2024-04-29].
  26. ↑ diaspora* federation protocol [online], diaspora.github.io [dostęp 2024-05-02].
  27. ↑ Bridging ActivityPub with Kazarma [online], archive.fosdem.org [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  28. ↑ Kazarma – Technostructures [online] [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  29. ↑ Bluesky: An Open Social Web [online], Bluesky [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  30. ↑ Mastodon vs Nostr [online], nostr.com [dostęp 2024-04-24].
  31. ↑ a b c Building ActivityPub [online], Building ActivityPub [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  32. ↑ a b c About Write Freely [online], writefreely.org [dostęp 2022-12-14].
  33. ↑ a b Engage a Wider Audience With ActivityPub on WordPress.com [online], WordPress.com News, 11 października 2023 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  34. ↑ a b Pomoc: Member_guide [online], hubzilla.org [dostęp 2022-12-14].
  35. ↑ Files · master · hubzilla / addons · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  36. ↑ Kbin, kbin-core [online], Codeberg.org [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  37. ↑ a b Lemmy and Kbin: The Best Reddit Alternatives? [online], PCMAG [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  38. ↑ Commits · LemmyNet/lemmy [online], GitHub [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  39. ↑ ActivityPub – Mastodon documentation [online], docs.joinmastodon.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  40. ↑ Release v3.0.0 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  41. ↑ Pixelfed – Decentralized social media [online], Pixelfed [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  42. ↑ The Big Pleroma and Fediverse FAQ Part 1 – Beginner Questions [online], pleroma.social [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  43. ↑ ostatus removal (!1854) · Merge requests · Pleroma / pleroma · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  44. ↑ Sarah Perez, Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  45. ↑ Emma Roth, Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  46. ↑ Matthias Pfefferle, ActivityPub [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  47. ↑ Matthias Pfefferle, OStatus [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  48. ↑ NLnet; Lemmy [online], nlnet.nl [dostęp 2023-07-06].
  49. ↑ Aktualności - UODO [online], uodo.gov.pl [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  50. ↑ Redakcja, Jesteśmy na Mastodonie i Was też zapraszamy! [online], Sieć Obywatelska Watchdog, 4 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  51. ↑ Gab is decentralizing, raising $10 million in Series A powered by bitcoin [online], Yahoo Finance, 11 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  52. ↑ Decentralized Social Networks vs. The Trolls [online], SocialHub, 30 września 2020 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  53. ↑ Michael J. Tsai, Michael Tsai - Blog - Gab Will Become a Mastodon Fork [online] [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  54. ↑ Gab switches to Mastodon's code [online], Mastodon Blog, 4 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29].
  55. ↑ Adi Robertson, How the biggest decentralized social network is dealing with its Nazi problem [online], The Verge, 12 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  56. ↑ Gab quietly dumps experiment with decentralisation: just another Web 2.0 site now [online], PeakD [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  57. ↑ Faiz Siddiqui, Elizabeth Dwoskin, Elon Musk acquires Twitter and fires top executives, „The Washington Post”, 28 października 2022, ISSN 0190-8286 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  58. ↑ Polsat News, Elon Musk przejął Twittera. Zaczął od zwolnień - Polsat News [online], polsatnews.pl, 28 października 2022 [dostęp 2024-05-02] (pol.).
  59. ↑ Instagram Announces New Text App | Instagram Blog [online], about.instagram.com [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  60. ↑ Sarah Perez, Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  61. ↑ Mike McCue, Flipboard Begins to Federate [online], Flipboard, 18 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  62. ↑ Sarah Perez, Tumblr's 'fediverse' integration is still being worked on, says owner and Automattic CEO Matt Mullenweg [online], TechCrunch, 11 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  63. ↑ 🖤 ANTI-META FEDI PACT 🖤 [online], fedipact.online [dostęp 2024-04-24].
  64. ↑ #Fedipact - The instances blocking Zuckerberg's Threads.net [online], fedipact.veganism.social [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  65. ↑ Sean Tilley, FediPact is an Organized Effort to Block Meta's ActivityPub Platform [online], We Distribute, 20 czerwca 2023 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  66. ↑ Gregory Barber, Meta’s Threads Could Make—or Break—the Fediverse, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  67. ↑ Report – Unsafe: Meta Fails to Moderate Extreme Anti-trans Hate Across Facebook, Instagram, and Threads | GLAAD [online], glaad.org, 25 marca 2024 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  68. ↑ Ethan Collier, Meta is still allowing misinformation and hate speech to proliferate on Threads [online], Media Matters for America, 21 lipca 2023 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  69. ↑ Lukas Rosenstock's Blog [online], lukasrosenstock.net [dostęp 2024-04-24].
  70. ↑ How Threads will integrate with the Fediverse – plasticbag.org [online], 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  71. ↑ @zuck • We're making progress integrating Threads into the fediverse and launching a beta in a few countr... • Threads [online], web.archive.org, 4 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-04].
  72. ↑ Emma Roth, Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  73. ↑ Wes Davis, President Biden is now posting into the fediverse [online], The Verge, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  74. ↑ Corbin Davenport, Tumblr and Flickr Might Join Mastodon's "Fediverse" Network [online], How-To Geek, 25 listopada 2022 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  75. ↑ Flickr: The Help Forum: ActivityPub/Mastodon support status [online], www.flickr.com [dostęp 2024-04-28].
  76. ↑ ActivityPub | Minds Docs [online], developers.minds.com, 29 sierpnia 2023 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  77. ↑ Release v0.1 · writefreely/writefreely [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] (ang.).
  78. ↑ ActivityPub [online], Drupal.org, 23 lutego 2019 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  79. ↑ Making the Social Web a Better Place: ActivityPub for WordPress Joins the Automattic Family [online], WordPress.com News, 17 marca 2023 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  80. ↑ Nilay Patel, Newsletter platform Ghost adopts ActivityPub to ‘bring back the open web’ [online], The Verge, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  81. ↑ Federate over ActivityPub [online], Ghost Forum, 13 lipca 2018 [dostęp 2024-04-28] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fediwersum&oldid=73706637”