Marek Ferdynand Arczyński

Marek Ferdynand Arczyński
*Janek*, *Marek*, *Łukowski*
Data i miejsce urodzenia	8 grudnia 1900 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	16 lutego 1979 ; Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	polityk, dziennikarz
Stanowisko	poseł do KRN i na Sejm Ustawodawczy (1945–1952)
Partia	SD, SPD, SD
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Marek^[1] Ferdynand Arczyński, ps. Janek, Marek, Łukowski (ur. 8 grudnia 1900 w Krakowie, zm. 16 lutego 1979 w Warszawie) – polski działacz społeczny i polityczny, dziennikarz, skarbnik Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj „Żegota” (1942–1945), poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy (1945–1952). Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Życiorys

Urodził się w Krakowie w robotniczej rodzinie jako syn Franciszka i Antoniny. W 1921 uczestniczył w III powstaniu śląskim. W dwudziestoleciu międzywojennym pracował w kolejnictwie. W 1938 znalazł się w Komitecie Zaolziańskim Korpusu Ochotniczego Ziemi Krakowskiej. W czasie II wojny światowej był prezesem zarządu okręgowego Stronnictwa Demokratycznego w województwie krakowskim oraz redaktorem „Dziennika Polskiego”. W 1943 związał się ze Stronnictwem Polskiej Demokracji, którego został sekretarzem generalnym. Był jednym z inicjatorów powołania do życia Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj „Żegota”. Należał do jej prezydium oraz pełnił obowiązki skarbnika (od grudnia 1942 do stycznia 1945). Stał na czele Referatu Legalizacyjnego Rady, jaki miał za zadanie wytwarzać fikcyjne dokumenty dla ukrywających się Żydów.

Po wojnie sprawował funkcję wicesekretarza generalnego CK SD, był również kierownikiem propagandy i wydawnictw CK. W 1945 został powołany w skład Krajowej Rady Narodowej. Dwa lata później znalazł się wśród posłów Sejmu Ustawodawczego. Zaangażował się w propagandę na rzecz tzw. referendum z 1946. W latach 1946–1947 pełnił obowiązki sekretarza generalnego Bloku Stronnictw Demokratycznych. Po 1950 pracował jako dziennikarz. Był członkiem honorowym PTTK, sekretarzem generalnym Ligi do Walki z Rasizmem oraz prezesem zarządu okręgowego Związku Powstańców Śląskich w Krakowie. Pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego pism „Turysta” i „Światowid”^[2]. Został usunięty z władz SD, a w 1958 zawieszony w prawach członka partii za współorganizowanie opozycyjnej wewnątrz niej tzw. grupy odnowy^[3].

Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera 15B-4-7)^[4].

Ordery i odznaczenia

Order Krzyża Grunwaldu III klasy (11 lipca 1946)^[5]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Śląski Krzyż Powstańczy
Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)^[6]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (12 stycznia 1955)^[7]
Odznaka „Zasłużony Działacz Turystyki”
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata^[8]

Przypisy

↑ Urodził się jako Ferdynand Arczyński, jednak po wojnie używał swego okupacyjnego pseudonimu „Marek”, zob. Marek Ferdynand Arczyński, „Kurier Polski”, nr 41 z 22 lutego 1979, s. 2.
↑ „Kurier Polski”, nr 42 z 23 lutego 1979, str. 2 (nekrolog)
↑ Informacje w BIP IPN
↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie
↑ M.P. z 1947 r. nr 34, poz. 286 („za działalność konspiracyjną w czasie okupacji na terenie całego kraju”) – jako Ferdynand Arczyński.
↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”) – jako Arczyński pseud. „Marek”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 70, poz. 888 – Uchwała Rady Państwa z dnia 12 stycznia 1955 r. nr 0/105 – na wniosek Zarządu Głównego Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa”.
↑ Informacje na stronie yadvashem.org (ang.)

Bibliografia

Henryk Wosiński, Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. Cz. 3: Udział Stronnictwa w pracach parlamentu PRL w latach 1944–1968 (red. Wiktoria Beczek), Warszawa 1969.
Teresa Prekerowa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie, 1942–1945, Warszawa 1982.
W czterdziestą rocznicę powstania Krajowej Rady Narodowej: materiały i dokumenty, Kancelaria Sejmu, Warszawa 1984.
Michał Grynberg, Księga sprawiedliwych, Warszawa 1993.
Antoni Czubiński, Stronnictwo Demokratyczne (1937–1989): zarys dziejów, Poznań 1998.
(oprac. Andrzej Krzysztof Kunert), „Żegota” Rada Pomocy Żydom 1942–1945: wybór dokumentów /poprzedzony wywiadem Andrzeja Friszke z Władysławem Bartoszewskim/, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa 2002.
Maciej Rosolak, Ludzie, których warto zapamiętać, rp.pl z 16 września 2008.

[1] Urodził się jako Ferdynand Arczyński, jednak po wojnie używał swego okupacyjnego pseudonimu „Marek”, zob. Marek Ferdynand Arczyński, „Kurier Polski”, nr 41 z 22 lutego 1979, s. 2.

[2] „Kurier Polski”, nr 42 z 23 lutego 1979, str. 2 (nekrolog)

[3] Informacje w BIP IPN

[4] Wyszukiwarka grobów w Warszawie

[5] M.P. z 1947 r. nr 34, poz. 286 („za działalność konspiracyjną w czasie okupacji na terenie całego kraju”) – jako Ferdynand Arczyński.

[6] M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”) – jako Arczyński pseud. „Marek”.

[7] M.P. z 1955 r. nr 70, poz. 888 – Uchwała Rady Państwa z dnia 12 stycznia 1955 r. nr 0/105 – na wniosek Zarządu Głównego Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa”.

[8] Informacje na stronie yadvashem.org (ang.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]