Fort Nieuw-Amsterdam

Fort Nieuw-Amsterdam
	; Gmach więzienia
Państwo	Surinam
Miejscowość	Nieuw Amsterdam
Adres	Wilhelmina Straat
Data założenia	2005
	Położenie na mapie Surinamu Fort Nieuw-Amsterdam
	5°53′17,002″N 55°05′30,001″W/5,888056 -55,091667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Fort Nieuw-Amsterdam – dawny holenderski fort koło Nieuw Amsterdam w Surinamie, współcześnie muzeum.

Historia

W 1734 roku gubernator generalny Surinamu Jacob Alexander Henry de Cheusses (1704–1735) zdecydował o budowie nowego fortu w celu ochrony plantacji w górnej części rzeki Surinam i Paramaribo przed atakami marynarki^[1]. Fort został wzniesiony w latach 1734–1747 w strategicznym miejscu, gdzie łączą się rzeki Commewijne i Surinam^[2]. Materiały i narzędzia do budowy dostarczyła kolonia, pracę wykonali niewolnicy^[2]. Koszt budowy ponad dwukrotnie przewyższył przewidziany budżet^[2]. Wypalane na miejscu cegły były złej jakości z uwagi na dużą zawartość soli^[1]. Rzemieślnicy i inżynierowie przybywający z Holandii słabo znali lokalne warunki^[2] – grunt okazał się zbyt grząski, aby stawiać tu konstrukcje ceglane^[1]. Wzniesione budynki były zbyt wilgotne, by przechowywać w nich proch, a kwatery dla załogi fortu zaczęły ulegać rozkładowi z powodu działalności psotników^[2]. Fort musiał być nieustannie poddawany naprawom^[2].

Fort nie przejawiał większych zdolności obronnych – dwukrotnie został oddany Anglikom bez walki^[2], w 1799 i w 1804 roku^[1]. W XIX w. stracił na znaczeniu i w 1872 roku część baraków została przekształcona w więzienie^[2]. Do 1967 roku było to jedyne więzienie w Surinamie^[2].

1 lutego 1907 roku Fort Nieuw Amsterdam przestał oficjalnie pełnić funkcje obronne i umieszczono w nim administrację dystryktu Commewijne^[2].

Podczas II wojny światowej Amerykanie wykorzystali fort jako centrum ochrony swoich operacji wydobywania boksytu^[2] w Moengo i Patanam^[1]. Więzienie natomiast wykorzystano do internowania 146 osób z Holenderskich Indii Wschodnich podejrzewanych o sympatie z Narodowosocjalistycznym Ruchem Holenderskim^[2]. Więziono to także kilku niemieckich marynarzy z zatopionego statku Goslar^[1].

Więzienie zostało zamknięte w latach 60. XX w.^[1] W 1965 roku przeprowadzono gruntowną restaurację zabudowań fortecznych^[1]. W 2005 roku fort został uznany za zabytek narodowy, a następnie urządzono tu muzeum^[1].

Architektura

Twierdza została wzniesiona na planie pięciokąta z pięcioma bastionami, których nazwy nawiązywały do nazw pięciu prowincji holenderskich^[1]. Całość otaczał rów, który mógł być przekształcony w fosę^[1].

W środku znajdowało się kilka baraków i domów oficerskich, kuźnia, wiatrak, dwa magazyny do przechowywania prochu i kilka zbiorników^[1].

Muzeum

Muzeum to skansen obejmujący połowę terenu fortecznego^[1]. Głównym gmachem muzeum jest budynek dawnego więzienia, gdzie prezentowana jest wystawa na temat historii fortu, plantacji, transatlantyckiego handlu niewolnikami i królestwa Aszanti, skąd sprowadzano niewolników^[1]. W gmachu zachowały się oryginalne cele^[1]. W skansenie zwiedzać można m.in. magazyny do przechowywania prochu (kruithuis) z 1740 i z 1778 roku, gdzie urządzane są wystawy, XIX w. wozownię, latarnię z 1905 roku^[1].

Na terenie skansenu znajdują się także działa armatnie, najstarsze z 1722 roku, oraz dwa wielkie kotły tzw. kappas używane do gotowania trzciny cukrowej do produkcji cukru^[1]. Na północ od fortu znajduje się plantacja, założona w 1986 roku, odtwarzająca plantacje historyczne^[1]. Przed wejściem do muzeum stoi pomnik upamiętniający przybycie pierwszych chińskich robotników w 1835 roku^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Philip Briggs: Suriname. Bradt Travel Guides, 2015, s. 126–127, seria: Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-910-0. [dostęp 2019-07-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Fort Nieuw Amsterdam: Geschiedenis. [dostęp 2019-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-23)]. (niderl.).

[:1-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Philip Briggs: Suriname. Bradt Travel Guides, 2015, s. 126–127, seria: Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-910-0. [dostęp 2019-07-20].

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Fort Nieuw Amsterdam: Geschiedenis. [dostęp 2019-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-23)]. (niderl.).

[1]

[2]