Franciszek Treder
Franciszek Treder (ur. 6 kwietnia 1903 w Łączyńskiej Hucie, zm. 22 sierpnia 1980 w Gdyni) – polski nauczyciel, działacz społeczny i twórca Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach[1].
Urodzony w Łączyńskiej Hucie koło Borzestowa, pochodził z wielodzietnej rodziny; rodzice posiadali niewielkie gospodarstwo w Borzestowie oraz karczmę. Ukończył seminarium nauczycielskie w Grudziądzu i podjął pracę jako nauczyciel w Szarłacie, ale ze względu na chorobę serca musiał zrezygnować z zawodu. Za sprawą Aleksandra Majkowskiego zajął się gromadzeniem zabytków kultury materialnej i sztuki ludowej Kaszub oraz wyrobem szkolnych pomocy naukowych. W 1932 roku zorganizował pierwszą wystawę zabytków w Borzestowie. Część z jego zbiorów trafiła jeszcze przed wybuchem II wojny światowej do Muzeum Etnograficznego w Toruniu.
Okres wojenny przeżył w Gdyni, Radomsku (u rodziny), wreszcie na robotach przymusowych w Niemczech. W 1945 roku powrócił na Kaszuby i wznowił pracę nad gromadzeniem regionalnych dóbr kultury. Otrzymawszy od władz Kartuz budynek po byłym areszcie śledczym i wsparty przez innych miejscowych działaczy zrzeszonych w Towarzystwie Miłośników Muzeum Kaszubskiego, założył muzeum regionalne. Zostało ono otwarte oficjalnie w 1947 roku, a w 1949 roku Treder zorganizował pierwszą wystawę etnograficzną. W 1950 roku Muzeum Kaszubskie w Kartuzach upaństwowiono. Treder przekazał wówczas na jego własność (oraz na rzecz Towarzystwa Miłośników Muzeum) zgromadzone eksponaty i objął kierownictwo placówki, a potem został jego kustoszem (aż do przejścia na emeryturę w 1973 roku).
W ramach prac muzealnych i etnograficznych współpracował m.in. z Bożeną Stelmachowską, Andrzejem Bukowskim, Wacławem Szczeblewskim. Szczególne wsparcie Treder otrzymywał od Franciszka Brzezińskiego, Augustyna Mielewczyka, Izabelli Trojanowskiej. Za swoją działalność kulturalną otrzymał w 1980 r. Medal Stolema[2].
Zmarł 22 sierpnia 1980 roku w Gdyni i został pochowany na cmentarzu w Gdyni Witominie (kwatera 26-12-4)[3]. Jego imię nosi Muzeum Kaszubskie w Kartuzach[4] i Szkoła Podstawowa w Borzestowie[5], a także jedna z ulic w Kartuzach[6] oraz, reaktywowane w 1992 roku, Towarzystwo Miłośników Muzeum Kaszubskiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Historia – Muzeum Kaszubskie w Kartuzach [online], muzeum-kaszubskie.pl [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Medal Stolema [online], Klub Studencki "Pomorania", 16 marca 2017 [dostęp 2021-01-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-21] (pol.).
- ↑ https://gdynia.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=55397&inni=0&cinki=2 [dostęp 2020-06-03]
- ↑ – Muzeum Kaszubskie w Kartuzach [online], www.muzeum-kaszubskie.pl [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Szkoła Podstawowa im. Franciszka Tredera w Borzestowie [online], spborzestowo.edupage.org [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Tredera Franciszka Kartuzy, Ulica, 83-300 [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2021-01-15] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Norbert Maczulis: Treder Franciszek. W: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Pod redakcją Stanisława Gierszewskiego. T. 4: R–Ż (pod redakcją Zbigniewa Nowaka). Gdańsk: 1997, s. 378–379.