Gillenia
 Gillenia trójlistkowa | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
gillenia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Gillenia Moench Meth. Suppl. 286. Jan-Jun 1802 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
G. trifoliata (L.) Moench[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Gillenia (Gillenia) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Obejmuje dwa gatunki występujące w widnych lasach górskich we wschodniej części Ameryki Północnej (od stanu Nowy Jork po Alabamę i Teksas). Z korzeni Indianie wytwarzali leki wykrztuśne. Oba gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne[4]. Owocostany wykorzystywane są do suchych bukietów[5]. Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia niemieckiego botanika z XVII wieku – Arnoldusa Gilleniusa[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Kępiaste byliny osiągające do 1,3 m wysokości[4].
- Liście
- Trójlistkowe. Listki lancetowate, nierówno piłkowane. Przylistki drobne i szybko odpadające (u G. trifoliata) lub okazałe i trwałe (u G. stipulata)[4].
- Kwiaty
- Niewielkie i zwykle obupłciowe, zebrane po kilka w luźne kwiatostany. Działki kielicha w liczbie 5, są zrosłe u nasady. Płatki korony kwiatu są podługowato-jajowate w liczbie 5, barwy białej lub różowej. Pręciki w liczbie 10–20. Zalążnia dolna, powstaje z 5 owocolistków[4].
- Owoce
- Z każdego kwiatu powstaje 5 skórzastych mieszków zawierających po 1–4 nasiona[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj stanowi klad bazalny w nadplemieniu Pyrodae w podrodzinie Spiraeoideae, w rodzinie różowatych (Rosaceae Juss.), rzędzie różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[6][2]. Tradycyjnie uznawany był za blisko spokrewniony z rodzajem tawuła Spiraea[7]. Analizy molekularne wskazują na bliskie powiązanie tego rodzaju z roślinami drzewiastymi z podplemienia Pyrinae (dawniej podrodzina jabłkowych Maloideae)[6][8].
- Wykaz gatunków[9]
- Gillenia stipulata (Muhl. ex Willd.) Baill.
- Gillenia trifoliata (L.) Moench – gillenia trójlistkowa[10], g. trójlistna[11]
Uprawa[edytuj | edytuj kod]
Rośliny cenione są jako ozdobne. Sadzone są w dużych ogrodach skalnych i w rabatach bylinowych. Najlepiej rosną w półcieniu, mogą być uprawiane też pod drzewami i krzewami. Rozmnaża się je z nasion lub przez podział kęp wiosną[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-07-26] (ang.).
- ↑ a b Gillenia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2014-07-26].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 144. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 414. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ a b D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
- ↑ Focke, W.O. 1894. Rosaceae. In Die Natürlichen Pflanzenfamilien nebst ihren Gattungen und wichtigeren Arten insbesondere den Nutzpflanzen unter Mitwirkung zahlreicher hervorragender Fachgelehrten. Red. A. Engler & K. Prantl. Leipzig, W. Engelmann
- ↑ Evans, R. C., Campbell, C. S.. The origin of the apple subfamily (Maloideae; Rosaceae) is clarified by DNA sequence data from duplicated GBSSI genes. „American Journal of Botany”. 89, 9, s. 1478–1484, 2002. DOI: 10.3732/ajb.89.9.1478.
- ↑ Gillenia. [w:] Flora of Missouri [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-07-26].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 91. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 42.