Gołąbek pięknobarwny
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek pięknobarwny |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula amoenicolor Romagn. Bull. mens. Soc. linn. Soc. Bot. Lyon 31(6): 175 (1962) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
.jpg)
Gołąbek pięknobarwny (Russula amoenicolor Romagn.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1962 r. Henri Charles Louis Romagnesi i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna. Synonimy:
- Russula amoenicolor f. nigrosanguinea Romagn. 1962
- Russula amoenicolor f. nigrosanguinea Romagn. ex E. Campo & R. Socha 2011
- Russula amoenicolor f. olivacea Maire 1978
- Russula amoenicolor var. fenoloviolascens Donelli 2009
- Russula amoenicolor var. ramgarhensis K. Das, J.R. Sharma & R.P. Bhatt 2005[2].
Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 2– 8 cm, rzadko do 12 cm, kształt początkowo wypukły, później płaski, nawet silnie wklęsły. Powierzchnia gładka, o trzech formach ubarwienia (przez Romagnesiego opisanych jako formy); u formy purpurowej brązowofioletowa z jaśniejszym brzegiem, u formy odbarwionej brudnoszara z odcieniem liliowym lub oliwkowym, u formy zielonawej – oliwkowa, czasami z bardzo ciemnym środkiem. Brzeg tępy, czasami płatowaty, u starszych okazów karbowany. Skórkę daje się ściągnąć prawie do połowy kapelusza[4].
Dość rzadkie, czasami rozwidlone z nielicznymi blaszeczkami, o szerokości 3–7 mm, przy brzegu tępe, początkowo kremowe, potem kremowoochrowe. Ostrza czasami czerwonawe lub fliliowe[4].
Wysokość 2,5–7 cm, grubość 0,6–2 cm, walcowaty, początkowo odwrotnie maczugowaty i pełny, później u podstawy zwężony i watowaty, na koniec komorowaty. Powierzchnia gładka, biała, ale zwykle różowokarminowo nabiegła lub różowoliliowa[4].
Kruchy, biały, o zapachu gotujących się bulw i łagodnym smaku. Pod działaniem fenolu zmienia barwę na purpurowokarminową, z siarczanem żelaza brak reakcji barwnej[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 48–57 × 9–13,5 µm. Bazydiospory prawie kuliste, 5,7–8,5 × 5,2–8,2, średnio 7 × 6,5 µm, z nielicznymi brodawkami i grubymi grzbietami (siateczkowate), nieco amyloidalne, z wyraźnym hilum. Na ostrzu blaszek liczne cheilocystydialne włoski 90–100 z 10–18 µm. Komórki u ich podstawy nigdy nie są kuliste. Brak strzępek mlecznych[4].
- Gatunki podobne
Początkowo gołąbek powabny (Russula amoena) i gołąbek pięknobarwny nie były odróżniane, dopiero Henri Charles Louis Romagnesi w 1967 r. je rozdzielił[4]. Gołąbek powabny odróżnia się mniejszym owocnikiem, odmienną reakcją na fenol i pleurocystydami[5]. Gatunki te w istocie są łatwe do rozróżnienia. Najłatwiej pomylić gołąbka pięknobarwnego z gołąbkiem fiołkowonogim (Russula violeipes). Odróżnia się on bardziej cytrynowożółtą barwą i kulistymi komórkami (sferocytami) u podstawy cheilocystydialnych włosków[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje głównie w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony, poza Europą podano go w nielicznych miejscach w Ameryce Północnej[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 3 stanowiska[3], w późniejszych latach podano następne[7]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy[3], występujący w lasach iglastych i liściastych. Grzyb jadalny, ale mało wartościowy[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 595, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 66–67, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Russula amoena Quélet [online], gbif.org [dostęp 2024-02-08] (wł.).
- ↑ Występowanie Russula amoenicolor na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-08] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 69, ISBN 83-89648-38-5.