Gołąbek różowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek różowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula aurora Krombh. Naturgetr. Abbild. Beschr. Schwämme (Prague) 9: 11 (1845) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Gołąbek różowy, gołąbek jutrzenkowy (Russula aurora Krombh.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1898 r. Julius Vincenz von Krombholz i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Synonimy:
- Agaricus aurora (Krombh.) Sacc. 1887
- Russula lepida var. aurora (Krombh.) Rea 1932
- Russula rosea Quél. 1888
- Russula velutipes Velen. 1920[2].
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 2003 r. dla synonimu Russula velutipes, powołując się na Alinę Skirgieło[3], która w 1991 r. podała nazwę gołąbek różowy, ale dla Russula rosea[4]. Według Index Fungorum jednak jest to inny gatunek[1]. W niektórych atlasach grzybów podawana jest dla Russula aurora nazwa gołąbek jutrzenkowy[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3–10 cm, dość mięsisty, początkowo półkulisty, potem płaski, na koniec na środku wklęsły z małym garbem[5]. Powierzchnia gładka, żółtocielista, cielistoróżowa, czerwonożółta z pomarańczowym, miejscami miedzianym odcieniem, łosiowa lub morelowa, czasami blaknąca nawet do bialej[4].
Dość gęste, wąsko przyrośnięte, rozwidlone, początkowo białawe, potem kremowe[5].
Wysokość 4–8 cm, grubość 1–2,5 cm, walcowaty, początkowo pełny i zwarty, potem gąbczasty, często włóknisty. Górna część oszroniona[5]. Często różowy[4].
Początkowo miękki, sprężysty, potem kruchy, białawy. Zapach przyjemny, smak początkowo gorzkawy, potem słodkawy[5]. W sulfowanilinie szybko barwi się na żywo czerwono[4].
Białawy do kremowego, silnie żółknący podczas wysychania[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 35–50 × 8–12 µm, bazydiospory odwrotnie jajowate, 6–8 × 5–6,5 µm, pokryte bardzo niskimi brodawkami z delikatnymi łącznikami, nieco amyloidalne z widocznym hilum. Cystydy wrzecionowate, 50–70 × 8–12 µm, zakończone dość długim kończykiem. Strzępki prymordialne pod wpływem fuksyny pokrywają się czerwonymi kropelkami[4].
- Gatunki podobne
Bardzo podobny jest gołąbek rumiany (Russula pseudointegra). Odróżnia się od niego różowym trzonem, silną reakcją z sulfowaniliną, białawym do kremowego wysypem zarodników, mikroskopowo inkrustacją strzępek prymordialnych[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest w niej szeroko rozprzestrzeniony[6]. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył 5 stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[7], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, pod bukami[4], grabami, brzozami, dębami, jodłami, osikami[8].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb jadalny[3]. Wśród gołąbków jadalne są gatunki o łagodnym smaku, jednak ze względu na dużą ilość gatunków, trudności z ich rozróżnieniem i możliwością pomylenia z grzybami trującymi, ich zbieranie zaleca się tylko doświadczonym grzybiarzom. Zasada, że grzyby o łagodnym smaku są jadalne dotyczy tylko gołąbków, a i od niej istnieje wyjątek; podano przypadki zatrucia gołąbkiem oliwkowym (Russula olivacea) mającym łagodny smak[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-10] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-10] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 615, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 118–120, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 44, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Występowanie Russula aurora na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-10] (pol.).
- ↑ a b Aktualne stanowiska Russula aurora w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-08] (pol.).
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 15–21, 158, ISBN 83-85444-65-3.