Groty Yungang

Groty Yungang^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Chiny
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, II, III, IV
Numer ref.	1039
Region	Azja i Pacyfik
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2001; na 25. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Groty Yungang
Państwo	Chiny
Miejscowość	okolice Datong
Wyznanie	buddyzm
	Historia
Data budowy	460-525
	Położenie na mapie Chin Groty Yungang
	40°06′35″N 113°07′20″E/40,109722 113,122222
	Multimedia w Wikimedia Commons

Groty Yungang (chin. upr. 云冈石窟, chin. trad. 雲崗石窟, pinyin: Yúngāng Shíkū) – kompleks skalnych świątyń buddyjskich w pobliżu miasta Datong w chińskiej prowincji Shanxi. W 2001 roku kompleks wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Większość z 252 grot powstała pomiędzy rokiem 460-525 podczas panowania północnej dynastii Wei, a tylko kilka pochodzi z czasów późniejszych. Zachowało się tu ponad 50.000, wykutych w skale rzeźb przedstawiających Buddę. Największa ma około 17 metrów wysokości.

Około 460 r. Tanyao został wyznaczony na szefa wszystkich mnichów na terenach Północnej dynastii Wei. Odegrał on olbrzymią rolę w odnowieniu buddyzmu po prześladowaniach zainicjowanych w 446 r. przez cesarza Taiwu (pan. 424-452) oraz w powstaniu grot z wyobrażeniami Buddy w Yungang^[1].

Rzeźby reprezentują pierwszą fazę w rozwoju buddyzmu w czasie Północnej dynastii Wei i dlatego większość najstarszych rzeźb zdradza silny wpływ sztuki Gandhary oraz technik indyjskich. Stało się tak dlatego, iż w 439 r. armia Północnej dynastii Wei zajęła Liangzhou na granicy północno-zachodnich Chin. Nieco na zachód od Liangzhou znajdował się ważny punkt na Szlaku jedwabnym – Dunhuang. W tym miejscu stykały się z sobą północna i południowa trasy szlaku. Cesarz Wu nakazał sporej grupie buddystów przenieść się do Północnego Wei. Zapewne byli wśród nich również i artyści buddyjscy pochodzący z takich rejonów jak Hoten, Karaszar, Kucza czy Kaszgar, które były wówczas kwitnącymi buddyjskimi państwami. Niektóre z tych państw płaciły trybut Północnemu Wei i zapewne część trybutu stanowiły wyobrażenia i inne buddyjskie przedmioty. Artyści ludu Tuoba mieli więc skąd czerpać wzory^[2].

Pierwszą grupę grot stanowią groty od 16 do 20. W tych grotach wykuto pięć olbrzymich posągów Buddy, przedstawionych zarówno w postaci siedzącej jak i stojącej. Największy z nich mierzy prawie 70 stóp wysokości. Uważano, że tych pięciu Buddów reprezentowało pięciu poprzednich cesarzy: Taizu (pan. 969-976), Taizonga (pan. 627-649), Shizu, Kongzonga i Gaozonga (pan. 650-683). Było to zgodne z ideami Faguo, który uważał, że ci władcy byli Tathagatami. W tym okresie konstruowano wielkie, trwałe posągi, które miały służyć jako stałe symbole Dharmy^[3].

Drugą grupę grot stanowią groty 5-10. Ich wygląd różni się zdecydowanie od grot z grupy pierwszej. Tu na ścianach grot wyryto liczne wyobrażenia Buddy, bodhisattwów, muzyków, dewów i donatorów. Sceny z grot 9 i 10 zasługują na specjalną wzmiankę, gdyż są ilustracją zawartości dwu sutr przetłumaczonych przez Tanyao i cudzoziemskiego mnicha Kekaya. Jedna z nich opisywała prześladowania buddyzmu przez króla Kaszmiru i ostateczne zwycięstwo buddyzmu. Buddystom chińskim przypominało to ich bezpośrednie doświadczenia z czasów panowania antybuddyjskiego cesarza Wu^[3]. Jednak z tej grupy najważniejsze są groty 5 i 6, które uważane są za stojące na najwyższym poziomie sztuki z całej grupy. Przestawiono w nich całą legendę Buddy: narodziny Buddy, jego siedem pierwszych kroków i okrzyk zwycięstwa, dziewięć smoków plujących wodą, próby siły z dziećmi z Magadhanu, życie w luksusie w pałacu, podróż do ogrodów i cztery znaki, wielkie wyrzeczenie, wyjazd z miasta na koniu Kanthace, ascetyczne życie w lesie i w końcu oświecenie^[3].

Późniejsze posągi naznaczone są wpływem innych kręgów kulturowych, m.in. Persji i Bizancjum. Wnętrza grot pokryte są bogatymi zdobieniami.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Encyklopedia sztuki starożytnej, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1974, str. 240
Kenneth Ch'en. Buddhism in China. A Historical Survey. Princeton University Press. Princeton, New Jersey. 1973. ISBN 0-691-00015-8