Handel narządami ludzkimi
Handel narządami ludzkimi, także czerwony rynek[1] – handel ludzkimi organami, tkankami lub innymi wytworami ciała, zazwyczaj w celu transplantacji[2].
Legalny handel narządami
[edytuj | edytuj kod]Iran
[edytuj | edytuj kod]
Iran jest jedynym krajem, który zezwala na kupno i sprzedaż narządów za pieniądze. Ze względu na brak infrastruktury do utrzymania skutecznego systemu przeszczepów narządów we wczesnych latach 80., Iran zalegalizował pobieranie nerek od żywych niespokrewnionych dawców (ang. living non-related donation, LNRD) w 1988 roku[3]. Charity Association for the Support of Kidney Patients (CASKP) i Charity Foundation for Special Diseases (CFSD) sprawują kontrolę nad handlem organami we współpracy z rządem. Te organizacje non-profit dobierają dawców do biorców, przeprowadzając testy w celu zapewnienia zgodności. Dawcy otrzymują od rządu rekompensatę w postaci ulgi podatkowej, bezpłatnego ubezpieczenia zdrowotnego i często bezpośrednią zapłatę od biorcy, przy czym przeciętny dawca otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1200 dolarów[3][4]. Niektórym dawcom oferuje się również możliwość zatrudnienia. Organizacje charytatywne wspierają biorców, których nie stać na zakup narządu[5].
Iran nakłada ograniczenia na komercyjny handel narządami, próbując ograniczyć turystykę transplantacyjną. Rynek jest zamknięty w obrębie kraju, co oznacza, że obcokrajowcy nie mogą kupować narządów obywateli Iranu. Co więcej, organy mogą być przeszczepiane tylko między osobami tej samej narodowości, a więc na przykład Irańczyk nie może kupić nerki od uchodźcy z innego kraju[4].
Niektórzy krytycy twierdzą, że irański system jest w pewnym sensie oparty na przymusie, ponieważ ponad 70% dawców to osoby ubogie[6].
Rządowe świadczenia dla dawców
[edytuj | edytuj kod]Australia i Singapur zalegalizowały rekompensaty pieniężne dla żywych dawców narządów. Zwolennicy takich inicjatyw twierdzą, że rozwiązania te nie polegają na płaceniu ludziom za ich narządy, a jedynie na rekompensowaniu dawcom kosztów związanych z pobraniem narządów[7]. Australijscy dawcy otrzymują 9 tygodni płatnego urlopu w wysokości odpowiadającej krajowej płacy minimalnej[8].
Nielegalny handel narządami
[edytuj | edytuj kod]Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nielegalny handel organami ma miejsce, gdy narządy są usuwane z ciała w celu przeprowadzenia transakcji handlowych[9]. Pomimo przepisów zakazujących sprzedaży narządów, nadal utrzymuje się taki proceder, a badania szacują, że od 5% do 42% przeszczepianych narządów pochodzi z nielegalnego handlu[10][11][12].
Środowiska przestępcze coraz częściej angażują się w porwania, zwłaszcza dzieci i nastolatków, które są następnie przewożone do miejsc wyposażonych w sprzęt medyczny. Tam są mordowane, a ich organy przeznaczane do sprzedaży[13]. Ubóstwo i luki prawne również przyczyniają się do nielegalnego handlu narządami[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Scott Carney, Czerwony rynek: na tropie handlarzy organów, złodziei kości, producentów krwi i porywaczy dzieci, Wydawnictwo Czarne, 2014, ISBN 978-83-7536-543-6 [dostęp 2023-05-26] (pol.).
- ↑ Scott Carney, The Rise of the Red Market [online], Foreign Policy, 30 maja 2011 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ a b Rupert W.L. Major, Paying kidney donors: time to follow Iran?, „McGill journal of medicine: MJM: an international forum for the advancement of medical sciences by students”, 11 (1), 2008, s. 67–69, ISSN 1201-026X, PMID: 18523518, PMCID: PMC2322914 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ a b A. Griffin, Kidneys on demand, „BMJ (Clinical research ed.)”, 334 (7592), 2007, DOI: 10.1136/bmj.39141.493148.94, ISSN 1756-1833, PMID: 17347232 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Alex Tabarrok, Tackling the Organ Shortage, „Wall Street Journal”, 8 stycznia 2010, ISSN 0099-9660 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Organ Sales and Moral Travails: Lessons from the Living Kidney Vendor Program in Iran, Organ Sales and Moral Travails: Lessons from the Living Kidney Vendor Program in Iran [online], www.cato.org, 8 marca 2008 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ F.L. Delmonico i inni, Living and Deceased Organ Donation Should Be Financially Neutral Acts, „American Journal of Transplantation”, 15 (5), 2015, s. 1187–1191, DOI: 10.1111/ajt.13232 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Supporting Living Organ Donors Program [online], Australian Government Department of Health, 29 lipca 2021 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ Tazeen H. Jafar, Organ Trafficking: Global Solutions for a Global Problem, „American Journal of Kidney Diseases”, 54 (6), 2009, s. 1145–1157, DOI: 10.1053/j.ajkd.2009.08.014 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Yosuke Shimazono, The state of the international organ trade: a provisional picture based on integration of available information, „Bulletin of the World Health Organization”, 85 (12), 2007, s. 955–962, DOI: 10.2471/BLT.06.039370, PMID: 18278256, PMCID: PMC2636295 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ Francis L Delmonico, The implications of Istanbul Declaration on organ trafficking and transplant tourism, „Current Opinion in Organ Transplantation”, 14 (2), 2009, s. 116–119, DOI: 10.1097/MOT.0b013e32832917c9, ISSN 1087-2418 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Silke Meyer, Trafficking in Human Organs in Europe: A Myth or an Actual Threat?, „European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice”, 14 (2), 2006, s. 208–229, DOI: 10.1163/157181706777978739, ISSN 0928-9569 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ La policía detiene a Manuel Plancarte, sobrino de un líder 'templario' [online], Expansión, 17 marca 2014 [dostęp 2023-05-26] (hiszp.).
- ↑ Mohammed I. Khalili, Organ trading in Jordan: Bad news, good news, „Politics and the Life Sciences”, 26 (1), 2007, s. 12–14, DOI: 10.2990/26_1_12, ISSN 0730-9384 [dostęp 2023-05-26] (ang.).