Herrerazaur

Herrerazaur
	Herrerasaurus
	Reig, 1963
	; rekonstrukcja Herrerasaurus ischigualastensis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody (?)
Infrarząd	Herrerasauria
Rodzina	herrerazaury
Rodzaj	herrerazaur
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Herrerazaur (Herrerasaurus) – jeden z najwcześniejszych dinozaurów, należących do teropodów.

Nazwa rodzajowa Herrerasaurus oznacza jaszczura Herrery. Victorino Herrera był argentyńskim rolnikiem, który odnalazł szczątki pierwszego herrerazaura.

Synonimy

Ischisaurus cattoi
Frenguellisaurus ischigualastensis

Występowanie

Herrerazaur występował w okresie późnego triasu (karnik) – (około 228 mln lat temu) – na terenach dzisiejszej Argentyny.

Opis

Herrerazaur był bardzo prymitywnym teropodem, o lekkiej budowie ciała. Jego kości były pneumatyczne i miały cienkie ścianki. Herrerazaur miał długie kończyny przednie, które zakończone były pięcioma palcami. Na końcach trzech z nich umieszczone były sierpowate pazury. Palce czwarty i piąty były zredukowane. Ostatni zaledwie do pojedynczej kości śródręcza. Kciuk był ustawiony przeciwstawnie do pozostałych palców. W przeciwieństwie do innych teropodów herrerazaur miał najdłuższy trzeci a nie drugi palec. Kończyny tylne herrerazaura były muskularne i o ponad połowę dłuższe od kończyn przednich. Dzięki lekkiej budowie ciała i długim kończynom tylnym, herrerazaur mógł szybko biegać. Podobnie jak u większości teropodów i ptaków pierwszy palec jego nogi był skierowany do tyłu. Jego miednica zawiera mały eliptyczny otwór w środku panewki^[1]. Kość łonowa jest skierowana do tyłu, a jej końcówka ma kształt buta. Środek kręgu jest w kształcie klepsydry^[2]. Czaszka herrerazaura była długa i wąska. Miała dość prymitywną budowę i przypominała czaszki innych archozaurów. W czaszce herrerazaura znajdowało się 5 par otworów. Dwie z nich stanowiły nozdrza i oczodoły. W szczęce i żuchwie herrerozaura znajdowały się dodatkowe stawy, które umożliwiały szerokie rozwieranie paszczy. Zęby herrerozaura miały sztyletowaty kształt i ząbkowane krawędzie.

Wielkość

Wysokość: 1,1 m^[2]
Długość: 3–6 m^[3]
Masa: 250–350 kg^[2]
Długość głowy: 56cm^[2]

Behawior i etologia

Herrerazaur polował prawdopodobnie na niewielką zdobycz. W koprolitach należących do herrerazaura znaleziono kawałki kości. Jego pożywieniem były m.in. wczesne dinozaury ptasiomiedniczne takie jak pisanozaur oraz rynchozaury. Sam też miał wrogów – dziury w czaszce jednego ze szkieletów świadczą, że ten osobnik padł ofiarą zaurozucha.

Filogeneza

Pozycja systematyczna herrerazaura do dziś pozostaje przedmiotem sporów. Klasyfikowano go m.in. jako karnozaura^[4], bazalnego teropoda, prymitywnego zauropodomorfa, bazalnego dinozaura gadziomiednicznego, a nawet wyłączano z dinozaurów. Obecnie większość naukowców uważa go bądź za bazalnego teropoda^[5]^[6], bądź za bazalnego dinozaura gadziomiednicznego^[7]^[8]^[9].

Historia odkryć

Pierwsze skamieniałości herrerazaura zostały znalezione w 1959 r. przez Victorino Herrerę w okolicy San Juan w Argentynie i opisane w 1963 przez Reiga.

Inne zwierzę odnalezione w tym samym miejscu, nazwane Ischisaurus cattoi, okazało się, że również było herrerazaurem.

Bardziej kompletny szkielet herrerazaura został znaleziony w 1988 r. w Ischigulasto, przez paleontologów Paula Sereno, Fernando Novasa i ich kolegów. Znaleziony okaz został opisany w 1992 r^[3].

Gatunki

Herrerasaurus ischigualastensis

Muzea

[Instituto Miguel Lillo] – instytut w Tucumán, Argentyna
[Field Museum] – muzeum w Chicago, USA

Przypisy

↑ New Information on the Systematics and Postcranial Skeleton of Herrerasaurus ischigualastensis (Theropoda: Herrerasauridae) from the Ischigualasto Formation (Upper Triassic) of Argentina [online], www.researchgate.net .
↑ ^a ^b ^c ^d Gregory S.G.S. Paul Gregory S.G.S., Predatory dinosaurs of the world, 1988, s. 248–250., ISBN 978-0-671-68733-5 [dostęp 2023-11-25] (ang.).
↑ ^a ^b PAUL C.P.C. SERENO PAUL C.P.C., FERNANDO E.F.E. NOVAS FERNANDO E.F.E., The Complete Skull and Skeleton of an Early Dinosaur, „Science”, 256 (5083), 1992, s. 1137-1140, DOI: 10.1126/science.258.5085.1137 [dostęp 2023-11-29] (ang.).
↑ Reig, O. A. (1963) "La presencia de dinosaurios saurisquios en los "Estratos de Ischigualasto" (Mesotriásico Superior) de las provincias de San Juan y La Rioja (República Argentina)." Ameghiniana 3: 3-20
↑ Sereno, P. C. (1999) "The evolution of dinosaurs." Science 284:2137-2147
↑ Rauhut, O. W. M. (2003) "The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs." Special Papers in Palaeontology 69:1-213
↑ Langer, M. C. (2004) "Basal Saurischia." Pp. 25–46 in Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press, Berkeley, 861 pp.
↑ Langer, M. C. & Benton, M. J. (2006) "Early dinosaurs: a phylogenetic study." Journal of Systematic Palaeontology 4(4):309-358 DOI:10.1017/S1477201906001970
↑ Ezcurra, M. D. (2006) "A review of the systematic position of the dinosauriform archosaur Eucoelophysis baldwini Sullivan & Lucas, 1999 from the Upper Triassic of New Mexico, USA." Geodiversitas 28(4):649-684

Bibliografia

Carroll, R.L. Vertebrate Paleontology and Evolution. W.H. Freeman, NY.(1988)
Sues, H.-D. Staurikosaurus and Herrerasauridae. In D.B. Weishampel et al. (eds.). The Dinosauria. University of California Press, Berkeley. (1990)
Zago, M. (ed.). Ischigualasto Talampaya: Tiempo de dinosaurios (Time of dinosaurs). Manrique Zago ediciones, Buenos Aires. (1995)
Novas, F.E. Herrerasauridae. In P.J. Currie and K. Padian (eds.). Encyclopedia of Dinosaurs. Academic Press. (1997)

Linki zewnętrzne

herrerazaur na dinozaury.com
herrerazaur – muzeum w Berkeley

[1] New Information on the Systematics and Postcranial Skeleton of Herrerasaurus ischigualastensis (Theropoda: Herrerasauridae) from the Ischigualasto Formation (Upper Triassic) of Argentina [online], www.researchgate.net .

[:1-2] Gregory S.G.S. Paul Gregory S.G.S., Predatory dinosaurs of the world, 1988, s. 248–250., ISBN 978-0-671-68733-5 [dostęp 2023-11-25] (ang.).

[:2-3] PAUL C.P.C. SERENO PAUL C.P.C., FERNANDO E.F.E. NOVAS FERNANDO E.F.E., The Complete Skull and Skeleton of an Early Dinosaur, „Science”, 256 (5083), 1992, s. 1137-1140, DOI: 10.1126/science.258.5085.1137 [dostęp 2023-11-29] (ang.).

[4] Reig, O. A. (1963) "La presencia de dinosaurios saurisquios en los "Estratos de Ischigualasto" (Mesotriásico Superior) de las provincias de San Juan y La Rioja (República Argentina)." Ameghiniana 3: 3-20

[5] Sereno, P. C. (1999) "The evolution of dinosaurs." Science 284:2137-2147

[6] Rauhut, O. W. M. (2003) "The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs." Special Papers in Palaeontology 69:1-213

[:0-7] Langer, M. C. (2004) "Basal Saurischia." Pp. 25–46 in Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press, Berkeley, 861 pp.

[8] Langer, M. C. & Benton, M. J. (2006) "Early dinosaurs: a phylogenetic study." Journal of Systematic Palaeontology 4(4):309-358 DOI:10.1017/S1477201906001970

[9] Ezcurra, M. D. (2006) "A review of the systematic position of the dinosauriform archosaur Eucoelophysis baldwini Sullivan & Lucas, 1999 from the Upper Triassic of New Mexico, USA." Geodiversitas 28(4):649-684

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja