Hong Taiji
| |
| Chan Dżurdżenów, dynastia Późniejsza Jin | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Cesarz Mandżurii | |
| Okres | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Cesarzowa Xiao Ci Gao |
| Żona |
Cesarzowa Xiao Duan Wen |
| Dzieci |
Hooge, Książę Su |
Hong Taiji (chiń. Hóng Tàijí, 洪太極, lub Huáng Táijí, 皇台吉; mandżurski: 
) – władca mandżurski, pierwszy cesarz z dynastii Qing, ósmy syn Nurchaczego, twórcy państwa mandżurskiego. Przekształcił Mandżurię w cesarstwo; wykorzystując armię stworzoną przez ojca podporządkował sobie Mongolię, Koreę i stworzył bazę do inwazji na Chiny.
Dawniej błędnie identyfikowany jako Abahai (która w rzeczywistości była ulubioną konkubiną Nurhaczego i matką młodszych braci Hong Taiji – Dorgona i Dodo). Jego prawdziwe imię jest nieznane, nieznane są też powody, dla których zaginęło. W latach 1627–1636 panował pod imionami chińskim – Tiāncōng (天聰), mandżurskim – Abkai sure; a w okresie 1636-1643, odpowiednio chiń. Chóngdé (崇德), mandż. Wesihun erdemungge, a mongolskim – Degede Erdemtü. W chwili śmierci ojca był najmłodszym z czterech książąt (beile), ale prawdopodobnie najzdolniejszym. Dzięki sprawnym intrygom, przejął dowództwo nad najbardziej prestiżowymi z Ośmiu Chorągwi i został obwołany Wielkim Chanem w 1627.
Polityka zagraniczna
[edytuj | edytuj kod]Po ojcu odziedziczył państwo składające się z północnej i centralnej Mandżurii, ze stolicą w Mukdenie. Rozbudował je i umocnił, kolejno usuwając zewnętrzne zagrożenia. W 1627-29 zawarł kilkakrotne rozejm z mingowskim dowódcą Yuan Chuanghongiem, który dowodził obroną Ningyuan (i pobił tam ojca Hong Taiji, Nurhaczego, będąc tym samym odpowiedzialnym za jego śmierć). W czasie rozejmu najechał północne Chiny, co doprowadziło do oskarżenia Yuana o zdradę i jego egzekucji[1]. W tym samym czasie Hong najechał na Koreę i zmusił ją do zawarcia paktu o nieagresji (regularnie naruszanego, co ostatecznie doprowadziło do drugiej wojny w 1637).
Pozbywszy się zagrożenia na południu, w szeregu kampanii podbił wschodnią Mongolię, wykorzystując konflikt między plemionami mongolskimi i aspirującym do pełnego panowania nad Mongolię, niepopularnym chanem Ligdanem (który był także sojusznikiem Mingów). Po śmierci Ligdana, jego syn uznał zwierzchnictwo Hong Taiji.
W 1636 Hong przemianował swój chanat na cesarstwo, wstępując na tron jako pierwszy cesarz dynastii Qing. Jego cesarstwa nie uznała Korea, co doprowadziło do wojny, w której Hong pobił dynastię Chosǒn. Korea uznała zwierzchnictwo Qingów, zawarła z nimi przymierze i miała wypłacać im trybut, tak jak wcześniej czyniła to względem Mingów (z którymi sojusz musiała zerwać). W tym też czasie Hong podporządkował sobie całą Mongolię Wewnętrzną.
Hong był gotowy uznać podrzędność względem Chin, w zamian za subsydia i układy handlowe. Pekin odrzucił te propozycje, co spowodowało przygotowania do wojny. Oddziały Qingów były gotowe do inwazji, gdy Hong zmarł nagle; jego młodszy brat. Dorgon zajął Pekin kilka miesięcy po jego śmierci, jako regent syna Honga, Shunzhi, pierwszego cesarza dynastii Qing w Chinach.
Polityka wewnętrzna
[edytuj | edytuj kod]Podobnie jak ojciec, Hong Taiji nie ufał Chińczykom, ani ich sposobowi rządów[2], zdawał sobie jednak sprawę z jego skuteczności i z faktu, że dżurdżeński system klanowy nie nadaje się do rządzenia osiadłymi rolnikami z południa Mandżurii, niezwiązanymi pokrewieństwem z jego klanem. Na tych terenach wykorzystywał więc biurokrację przejętą od Mingów po podboju tych terenów, wraz z jej konfucjańską ideologią i systemem egzaminów. Starał się wykształcić mandżurską kadrę urzędniczą, dlatego nakazał kształcenie dzieci arystokracji i tłumaczenie chińskich dzieł na mandżurski. Przypisuje mu się stworzenie w tym celu alfabetu mandżurskiego, opartego na staromongolskim.
Choć wykorzystywał chińskie metody rządzenia, był świadom zagrożeń jakie niesie akulturacja i przestrzegał podwładnych przed nadmiernym naśladownictwem chińskich wzorów[3].
Wzmocnił Mandżurię gospodarczo, przede wszystkim monopolizując kontakty z Koreą i pośrednictwo w handlu Korea-Chiny. Dzięki rozszerzeniu panowania na rolniczo-rzemieślnicze tereny południowej Mandżurii, zwiększył możliwości produkcyjne kraju.
Zlikwidował tradycyjny dla Dżurdżenów koalicyjny system rządów, w którym głowy lineaży podejmowały wspólnie decyzje i został praktycznym jednowładcą. Wykorzystywał tybetański buddyzm dla budowania swej pozycji[4]; po pokonaniu chana Ligdana, który powoływał się na pochodzenie z rodu „Wielkiego Chana” zwiększył swą charyzmę wśród Mongołów. Wśród Dżurdżenów powoływał się na pochodzenie swego rodu Aisin Gioro od wielkiego wodza Möngke; z kolei pierwotna nazwa dynastii, którą ustanowił Nurhaczy, Późniejsza Jin, odwoływała się do państwa dżurdżeńskiego z czasów dynastii Song. Nie do końca jasne jest pochodzenie nazwy dynastii Qing, choć wpływ mogła mieć niechęć Honga do utożsamienia się z dynastią Jin[5]. Niejasne są też powody przemianowania w 1635 Dżurdżenów (a raczej członków dżurdżeńskich 8 chorągwi) na „Mandżurów”. Może to mieć związek z imieniem bodhisattwy Manjushriego, którego emanacją miał być ród Nurhaczego.
Hong Taiji rozbudował system chorągwi: Chińczyków z południa Mandżurii, zamiast wcielać jako przybocznych/niewolników do chorągwi mandżurskich, zorganizował w ich osiem własnych chorągwi w 1642. Wcześniej tak samo postąpił z podporządkowanymi plemionami mongolskimi (1635[6]. W przededniu ataku na Chiny główną siłą armii mandżurskiej były 24 chorągwie, liczące łącznie ok. 150 tys. żołnierzy. Rzeczywisty skład etniczny chorągwi był niezmiernie zróżnicowany[7]), ale po inwazji na Chiny, ze względu na wyróżniony społecznie status chorągwianych, zostali oni wszyscy utożsamieni z „Mandżurami” (w odróżnieniu od podbitych Chińczyków Han).
Hong Taiji stworzył też silny korpus artyleryjski i strzelecki, który wspierał konnicę, co miało się okazać decydujące zarówno w walkach w Chinach, jak i późniejszych kampaniach przeciw Dżungarom, prowadzonych przez jego wnuka, Kangxi.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Crossley 2002 ↓, s. 75–77.
- ↑ Crossley 2002 ↓, s. 78.
- ↑ Rhoads 2000 ↓, s. 52.
- ↑ Crossley 2002 ↓, s. 77.
- ↑ Shelley Rigger: Voices of Manchu Identity, 1635-1935. W: Stevan Harrell: Cultural Encounters on China’s Ethnic Frontiers. Seattle: University of Washington Press, 1995, s. 190. ISBN 0-295-97528-8.
- ↑ Rhoads 2000 ↓, s. 18–19.
- ↑ Rhoads 2000 ↓, s. 20 i nn.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Pamela Kyle Crossley: The Manchus. Oxford: Blackwell Publishers, 2002. ISBN 0-631-23591-4.
- Edward J.M. Rhoads: Manchus & Han. Ethnic Relations and Political Power in Late Qing and Early Republican China, 1861-1928. Seattle: University of Washington Press, 2000. ISBN 0-295-97938-0.