Przejdź do zawartości

Hr.Ms. De Ruyter (1935)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
De Ruyter
Ilustracja
Historia
Stocznia

Wilton Feijenoord, Schiedam Holandia

Położenie stępki

14 września 1933

Wodowanie

11 maja 1935

 Koninklijke Marine
Wejście do służby

2 października 1936

Zatopiony

28 lutego 1942 na Morzu Jawajskim

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 6442 t
pełna: 7548 t

Długość

170,9 m

Szerokość

15,7 m

Zanurzenie

5,3 m

Napęd
2 turbiny parowe o mocy 66 000 KM, 6 kotłów parowych, 2 śruby
Prędkość

32 węzły

Zasięg

6800 Mm przy prędkości 12 w (maksymalnie 11 000 Mm)

Uzbrojenie
7 dział 149 mm (3xII, 1xI),
10 działek 40 mm plot (5xII),
8 wkm plot 12,7 mm (4xII)
Wyposażenie lotnicze
2 wodnosamoloty Fokker C.XI-W
Załoga

435-473

Hr.Ms. De Ruyter – holenderski krążownik lekki z okresu II wojny światowej, siódmy okręt o tej nazwie, jedyny okręt swojego typu. Przeznaczony do służby w holenderskich koloniach, został zatopiony 28 lutego 1942 przez japońskie okręty w bitwie na Morzu Jawajskim.

Historia powstania

[edytuj | edytuj kod]

Przyczyną rozwijania przez Holandię klasy krążowników była potrzeba ochrony rozległych kolonii w Indiach Wschodnich (obecnej Indonezji). W połowie lat 20. Holandia ukończyła budowę swoich dwóch pierwszych, w tamtym czasie dość silnych lekkich krążowników typu Java, lecz budowa trzeciego okrętu tego typu o nazwie „Celebes” została anulowana w 1919 roku[1]. Wobec znacznej rozbudowy Cesarskiej Marynarki Japonii i budowy przez nią nowych krążowników ciężkich, w 1930 roku powołana w Holandii komisja stwierdziła potrzebę posiadania w Indiach Wschodnich trzech krążowników, po czym plan ten został zaakceptowany w tym roku przez parlament[2]. Typ Java był wówczas już przestarzały i należało zaprojektować nowy okręt, rozwijający większą prędkość i mający racjonalniej rozmieszczone uzbrojenie. przy tym połowa kosztów budowy miała być sfinansowana z budżetu kolonii[2]. Rząd holenderski, borykający się z ograniczeniami budżetowymi, optował za mniejszym okrętem, o wyporności 5250 ton, podobnie opancerzonym, uzbrojonym tylko w sześć dział kalibru 15 cm (dwa podwójne na rufie i dwa pojedyncze na dziobie), który miał kosztować 12,5 mln guldenów[2]. Założenia te były krytykowane przez marynarkę, w której byli zwolennicy budowy większego okrętu uzbrojonego w osiem dział tego kalibru lub sześć kalibru 20 cm, co czyniłoby go małym krążownikiem ciężkim, podobnym do japońskich okrętów typu Aoba[2]. W końcu w 1932 roku zdecydowano wydłużyć projektowany okręt dla zwiększenia osiąganej szybkości, co wiązało się ze zwiększeniem wyporności i umożliwiło zwiększenie uzbrojenia do siedmiu dział kalibru 15 cm oraz dodanie katapulty[2]. Decyzję o jego budowie podjęto 1 września 1932 roku, a 5 września podpisano kontrakt ze stocznią Wilton-Fijenoord[2]. Projekt opracowało niemiecko-holenderskie konsorcjum IvS, tworzone głównie przez niemiecką stocznię Krupp-Germania, która opracowała wcześniej projekt Javy[3][4]. Dlatego okręt miał podobne rozwiązania konstrukcyjne do krążowników typu Java oraz projektowanych równolegle niemieckich okrętów, przede wszystkim podobną sylwetkę do niemieckich „pancerników kieszonkowych” typu Deutschland, w tym długi pokład dziobowy, podobny kształt dziobnicy i rufy oraz wieżową nadbudówkę[4][5].

Początkowo jednostka miała nosić nazwę „Celebes”, jak trzeci okręt typu Java jednakże przed wodowaniem zmieniono ją na „De Ruyter”, na cześć XVII-wiecznego admirała Michiela de Ruytera (zarazem noszący dotychczas tę nazwę niszczyciel „De Ruyter” przemianowano na „Van Ghent”)[2]. Stępkę położono 14 września 1933 roku w stoczni Wilton Feijenoord w Schiedam[5]. Z uwagi na długość okrętu, największą z budowanych dotychczas w Holandii, budowę prowadzono w suchym doku, a nie na pochylni[2]. Kadłub wodowano 11 maja 1935, a okręt wszedł do służby 2 października 1936. Koszt budowy okrętu wyniósł ok. 14 milionów guldenów, w tym kadłub 6,687 mln[2].

Opis techniczny

[edytuj | edytuj kod]

Na projekcie odbiły się oszczędności budżetowe, skutkując zbudowaniem okrętu średniej wielkości, o umiarkowanie silnym uzbrojeniu i opancerzeniu. W porównaniu z czołowymi zagranicznymi lekkimi krążownikami, "De Ruyter" miał umiarkowaną wielkość (znacznie poniżej limitu traktatu waszyngtońskiego 10.000 ton), co narzucało nieco słabsze opancerzenie i uzbrojenie, jednakże był nowoczesnym i jak na swoją wielkość udanym okrętem, z dobrze rozmieszczonym opancerzeniem. Przy podobnej wyporności i mocy siłowni wobec będących punktem odniesienia okrętów typu Java, rozwijał większą prędkość dzięki dłuższemu i smuklejszemu kadłubowi oraz lepszemu wykorzystaniu masy. Mimo nieco cieńszego od typu Java pancerza, miał podobną odporność na ostrzał, a nieco lepszą odporność na wybuchy podwodne, która jednak i tak okazała się niewystarczająca (podobnie jak w przypadku większości krążowników).

Kadłub o wysokich burtach miał podniesiony pokład dziobowy rozciągający się prawie na 3/4 długości kadłuba[4]. Na wzór okrętów niemieckich, dziobnica była prawie pionowa, z niewielkim wychyleniem od pionu, a w jej dolnej części zastosowano gruszkę Taylora[4]. Również kształt rufy był taki, jak w niemieckich okrętach pancernych typu Deutschland[a]. Na pokładzie dziobowym znajdowała się dwudziałowa wieża artylerii głównej, za nią w superpozycji pojedyncze działo w głębokiej masce pancernej na dolnym piętrze nadbudówki dziobowej[6]. Najbardziej charakterystycznym elementem okrętu była pięciopiętrowa wieża nadbudówki dziobowej, podobna ideowo do zastosowanej w dwóch ostatnich okrętach pancernych typu Deutschland, ale o innym opływowym kształcie i przekroju kroplowym[b]. Przednia krawędź wieży była zbliżona do pionowej, opatrzona wystającymi pomostami, a tylna nachylona[7]. Na szczycie wieży było opancerzone stanowisko dowodzenia[7]. Za nadbudówką były składowane na pokładzie łodzie okrętowe, a dalej na śródokręciu znajdował się szeroki komin i za nim katapulta wodnosamolotu[7]. Na końcu śródokręcia rozciągała się niska nadbudówka rufowa[7]. Dalej, na końcu pokładu dziobowego znajdowała się wieża artylerii, a druga za nią niżej na pokładzie rufowym[7].

Dla oszczędności masy i zachowania wytrzymałości, w konstrukcji kadłuba szeroko zastosowano spawanie elektryczne i wzdłużny system naboru, a pancerz burtowy był jednocześnie elementem konstrukcyjnym[8]. Kadłub dzielił się na 21 głównych poprzecznych przedziałów wodoszczelnych [9]. Łącznie z górnym pokładem (dziobowym), okręt miał trzy pokłady: górny, główny i dolny (pancerny)[10]. Kadłub miał podwójne dno na większości długości, z wyjątkiem krańców na dziobie i rufie, co stanowiło postęp w stosunku do typu Java[11]. Miał również podwójne burty, przy tym wewnętrzne burty miały grubość 30 mm, nieco polepszając ochronę przed wybuchami podwodnymi, która jednak była ogólnie słaba[12]. Okręt miał trzy kotwice o masie 4 ton, zagłębione w prostokątnych niszach z kluzami w celu zmniejszenia zabryzgiwania, z czego jedna była na prawej burcie, a dwie na lewej[10].

Wyporność standardowa okrętu wynosiła ok. 6000 ts (ton angielskich), normalna jest na ogół podawana jako 6442 ts, a pełna 7548 ts[c]. Długość całkowita wynosiła 170,92 m, a na linii wodnej 168,04 m[8]. Szerokość wynosiła 15,7 m, zanurzenie przy wyporności standardowej 5,11 m, a przy normalnej 5,3 m[8].

Opancerzenie

[edytuj | edytuj kod]

Opancerzenie okrętu było dość dobre, wzorowane na niemieckich krążownikach lekkich typu K[13]. Opancerzenie burt stanowił pas pancerny grubości 50 mm lub według niektórych danych 50–62 mm, chroniący przedziały siłowni i komory amunicyjne w rejonie linii wodnej[d]. Miał on długość 133 m (według niektórych danych 123,4 m) i wysokość 3,66 m w rejonie siłowni oraz 2,66 m przed nią i za nią[d]. W rufowej części pas przechodził w burtowy pancerz przedziału maszyny sterowej, o grubości 30 mm[12].

Ochronę poziomą stanowił wewnętrzny pokład pancerny, płaski (w odróżnieniu od starszych krążowników typu Java), przykrywający od góry pas pancerny i łączący się z jego górnymi krawędziami[14]. Wykonany był z niklowej stali i jego grubość wynosiła 50 mm (według niektórych źródeł, 30-32 mm)[d]. Pokład sięgał od wieży dziobowej do maszyny sterowej na rufie, gdzie jego grubość zmniejszała się do 30 mm[12]. Był on wypukły jedynie nad pomieszczeniami siłowni, z uwagi na ich wysokość[12]. Cytadelę z przodu i tyłu siłowni zamykały grodzie pancerne grubości 30 mm[14].

Wieże artylerii głównej i maska siódmego działa miały pancerz grubości 100 mm z przodu i 30 mm z boków (według innych danych tylko 30 mm)[e]. Barbety wież miał y pancerz 50 mm lub według innej wersji 30 mm[d]. Główne stanowisko dowodzenia na wieży nadbudówki i zapasowe na nadbudówce rufowej było chronione ścianami grubości 30 mm, podobnie rury komunikacyjne pod nimi i dalocelownik nad stanowiskiem dowodzenia[15]. Całkowita masa pancerze wynosiła 1100 ts[15].

Uzbrojenie

[edytuj | edytuj kod]

Artylerię główną stanowiło siedem armat kalibru 149,1 mm (nominalnie 15 cm, często upraszczane w publikacjach jako 150 mm)[15]. Wyprodukowane były przez zakłady Wilton-Fijenoord na bazie licencyjnego modelu Boforsa[15]. Sześć dział w wieżach dwudziałowych było modelu Mk 9, a jedno działo pojedyncze (nr 3) modelu Mk 10[15]. Działa miały lufy o długości 50 kalibrów (L/50), poziomy zamek klinowy i strzelały pociskami przeciwpancernymi o masie 46,7 kg i burzącymi o masie 46 kg z prędkością wylotową 900 m/s[15]. Maksymalny kąt podniesienia wynosił 60°[15]. Masa wieży wynosiła 71,2 ton lub 70,6 t w przypadku ostatniej wieży, a pojedynczego stanowiska 25 ton[15]. Szybkostrzelność wynosiła do 6 strzałów/min[15]. Maksymalna donośność pocisku przy podniesieniu 45° wynosiła ok. 27,4 km[15]. Działo pojedyncze mogło też strzelać pociskami oświetlającymi[6]. Pomimo zmniejszenia względem typu Java liczby dział o trzy, ich liczba w salwie burtowej była identyczna (wszystkie siedem), dzięki umieszczeniu artylerii w osi podłużnej okrętu[6]. Mimo to, De Ruyter miał mniejszą liczbę dział w porównaniu z większością nowych konstrukcji zagranicznych tego okresu (8-9)[16]. Sam kaliber był typowy dla lekkich krążowników budowy niemieckiej, porównywalny z najczęstszym na świecie sześciocalowym (152 mm)[16].

W zakresie uzbrojenia przeciwlotniczego nietypowo Holendrzy zrezygnowali z dział przeciwlotniczych średniego kalibru, stosując jedynie wysoce skuteczne działa automatyczne bliskiego zasięgu na nowoczesnych stabilizowanych podstawach własnej konstrukcji[6]. Uzbrojenie to stanowiło 10 armat przeciwlotniczych 40 mm Bofors Mk III zamontowanych parami na stabilizowanych w trzech płaszczyznach podstawach Mk III firmy Hazemeyer, z 2-metrowymi dalmierzami i celownikami kolimatorowymi[6]. Armaty miały lufy o długości L/56 i kąt podniesienia od -10° do 90°[15]. Wszystkie pięć stanowisk było zgrupowane na dachu nadbudówki rufowej – po dwa na burtach i jedno w osi podłużnej kadłuba wysunięte do tyłu[17]. Ich rozmieszczenie było jednak krytykowane, gdyż nie chroniło dobrze przedniej półsfery okrętu, a nadto stwarzało ryzyko wyeliminowania większości dział jednym trafieniem[6]. Uzupełniało je osiem karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm (na licencji Solothurn), na zdwojonych stabilizowanych podstawach na skrzydłach mostka i platformie pojedynczej armaty nr 3[15]. Ponadto okręt miał na mostku i podstawie dalocelownika cztery karabiny maszynowe Mk IV kalibru 7,7 mm[15].

Wyposażenie

[edytuj | edytuj kod]

Do walki w nocy okręt miał cztery stabilizowane zdalnie kierowane reflektory o średnicy 120 cm, z czego trzy na platformach po trzech stronach wieży nadbudówki dziobowej, a czwarty na platformie za kominem[17].

Dodatkowym atutem było wyposażenie okrętu w katapultę dla wodnosamolotów, choć były one słabo chronione przed wpływami atmosferycznymi (wobec braku hangaru).

Służba

[edytuj | edytuj kod]
De Ruyter od strony dziobu

12 stycznia 1937 okręt został wysłany przez Kanał Sueski do Holenderskich Indii Wschodnich, gdzie stał się okrętem flagowym floty kolonii, z główną bazą w Surabai. Po włączeniu się Holandii do II wojny światowej po stronie aliantów w maju 1940, a następnie po ataku Japonii na alianckie siły w Azji Południowo-Wschodniej 7 grudnia 1941, De Ruyter podjął intensywną służbę bojową. Początkowo eskortował konwoje, a 3 lutego 1942 wszedł w skład międzynarodowego zespołu uderzeniowego ABDA, dowodzonego przez holenderskiego kontradmirała Karela Doormana, dla którego stał się okrętem flagowym.

4 lutego, podczas ataku japońskich samolotów na siły zespołu koło wysp Kangean na północ od Bali, krążownik został lekko uszkodzony odłamkami blisko upadających bomb. 15 lutego zespół wyruszył w celu przechwycenia japońskich transportowców w pobliżu wyspy Bangka, lecz operacja nie powiodła się wobec ataku japońskiego lotnictwa pokładowego. 19 lutego w nocy zespół podzielony na części zaatakował dwa japońskie niszczyciele i transportowce w cieśninie Badung między Jawą a Bali, jednakże mimo przewagi aliantów, bitwa ta zakończyła się niepowodzeniem. De Ruyter uczestniczył w pierwszej krótkiej fazie starcia, nie odnosząc przy tym uszkodzeń.

27 lutego 1942 okręt wraz z innymi jednostkami sił ABDA wziął udział w bitwie na Morzu Jawajskim z krążownikami japońskimi. W trakcie bitwy, o godz. 23:34 został trafiony torpedą kalibru 610 mm przez japoński ciężki krążownikHaguro”, po czym zatonął po 3 godzinach (28 lutego) z większością załogi liczącej 344 ludzi (uratowano 90)[18]. Zginęli również dowódca kmdr E. Lacomblé i kontradmirał Doorman, którzy nie opuścili tonącego okrętu.

W 2016 roku odkryto, że wrak „De Ruytera”, uznany za grób morski, został nielegalnie złomowany pod wodą[19].

Dane techniczne

[edytuj | edytuj kod]
  • wyporność:
    • standardowa: 6442 t (według innych danych 6500 t)
    • pełna: 7548 t (według innych danych 7669 t)
  • wymiary:
    • długość: 170,9 m
    • szerokość: 15,7 m
    • zanurzenie: 5,3 m
  • napęd: 2 turbiny parowe o mocy 66.000 KM, 6 kotłów parowych, 2 śruby
  • prędkość maksymalna: 32 w
  • zasięg: 6800 mil morskich przy prędkości 12 w (11 000 Mm przy maksymalnym zapasie)
  • zapas paliwa: 750 t, max. 1100 t
  • załoga: 435 (na stopie pokojowej) – 473

Uzbrojenie i wyposażenie

[edytuj | edytuj kod]
  • 7 dział 149,1 mm (nominalnie 15 cm) Bofors (3xII, 1xI): 6 dział Mk IX w dwudziałowych wieżach (1 na dziobie i 2 na rufie), jedno działo Mk X osłonięte maską pancerną na dziobie.
    • Długość lufy L/50 (50 kalibrów), kąt podniesienia do 60°, donośność maksymalna 21 200 m, masa pocisku 46,7 kg.
  • 10 automatycznych działek przeciwlotniczych 40 mm Bofors Mk III podwójnie sprzężonych (5xII), z systemem stabilizacji i kierowania ogniem Hazemeyer.
  • 8 wkm plot 12,7 mm (4xII)
  • 2 wodnosamoloty Fokker C.XI-W, katapulta

Opancerzenie

[edytuj | edytuj kod]
  • pas burtowy: 50-30 mm (długość 133 m, wysokość do 3,66 m)
  • wewnętrzny pokład pancerny: 50 mm (inne dane: 30 mm)
  • wieże dział artylerii głównej: 100-30 mm
  • stanowisko dowodzenia: 30 mm
  • masa pancerza: 1100 t
  1. Na podobieństwo ogólne do typu Deutschland wskazują Doniec 2000 ↓, s. 18 i Patianin 2007 ↓, s. 176. Niektórzy autorzy doszukują się podobieństwa rufy do niemieckich krążowników typu Admiral Hipper (Doniec 2000 ↓, s. 19, Holicki 2008 ↓, s. 38), lecz budowę ich rozpoczęto dopiero w 1935 roku, a bardziej podobne także pod tym względem były okręty typu Deutschland (por. Patianin 2007 ↓, s. 109-116, 177)
  2. Holicki 2008 ↓, s. 38-39. Należy zauważyć, że sam „Deutschland” miał klasyczną niską nadbudówkę z masztem rurowym i „De Ruyter” był podobny nie do niego, ale do dwóch ostatnich okrętów tego typu: „Admiral Scheer” i „Admiral Graf Spee” (por. Patianin 2007 ↓, s. 109-111)
  3. Tak według Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921, s. 388, Doniec 2000 ↓, s. 19 i Holicki 2008 ↓, s. 39. Doniec i Holicki podają również wersje wyporności standardowej 6500 ts, normalnej 6962 ts i pełnej 7669 ts. Rocznik Jane’s Fighting Ships 1937, s. 365 podawał wyporność standardową 6450 ts i pełną 7548 ts.
  4. a b c d Doniec 2000 ↓, s. 21 i za nim Holicki 2008 ↓, s. 40 podają obie wersje co do grubości i długości pasa, pokładu pancernego i barbet
  5. pancerz wież 30-100 mm według Doniec 2000 ↓, s. 22 i Holicki 2008 ↓, s. 42 oraz Patianin 2007 ↓, s. 176, natomiast 30 mm według Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921, s. 388

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Doniec 2000 ↓, s. 7.
  2. a b c d e f g h i Doniec 2000 ↓, s. 16-17.
  3. Doniec 2000 ↓, s. 6, 18.
  4. a b c d Holicki 2008 ↓, s. 38.
  5. a b Patianin 2007 ↓, s. 176.
  6. a b c d e f Doniec 2000 ↓, s. 23-24.
  7. a b c d e Na podstawie rysunków Holicki 2008 ↓, s. 41
  8. a b c Doniec 2000 ↓, s. 19.
  9. Holicki 2008 ↓, s. 39.
  10. a b Doniec 2000 ↓, s. 18.
  11. Doniec 2000 ↓, s. 18-19.
  12. a b c d Doniec 2000 ↓, s. 21-22.
  13. Doniec 2000 ↓, s. 21.
  14. a b Holicki 2008 ↓, s. 40.
  15. a b c d e f g h i j k l m Holicki 2008 ↓, s. 42.
  16. a b Na podstawie Patianin 2007 ↓ (całość)
  17. a b Holicki 2008 ↓, s. 41-43.
  18. Działania operacyjne oraz ostateczne losy wraz z zagładą tej jednostki opisał dokładniej Zbigniew Flisowski (Ognie Morza Jawajskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1979, s. 33-109).
  19. Oliver Holmes: Mystery as wrecks of three Dutch WWII ships vanish from Java seabed. theguardian.com, 16 listopada 2016. [dostęp 2016-12-29]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Aleksandr Doniec: Gołłandskije kriejsiera Wtoroj Mirowoj wojny [Голландские крейсера Второй Мировой войны. Noworosyjsk: Piedestał, 2000. (ros.).
  • Wojciech Holicki. Holenderski jedynak. Krążownik lekki De Ruyter. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 10/2008. XIII (82), październik 2008. ISSN 1426-529X. 
  • Siergiej Patianin: Niderłandy. W: S. Patianin, A. Daszjan, K. Bałakin, M. Barabanow, K. Jegorow: Kriejsiera Wtoroj mirowoj. Ochotniki i zaszczitniki (Крейсера Второй мировой. Охотники и защитники). Moskwa: Jauza – Kollekcyja – EKSMO, 2007, seria: Arsenał Kollekcyja. ISBN 5-699-19130-5. (ros.).
  • Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1937. Francis McMurtrie (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1937. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]