Ikebana

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ikebana
Ilustracja
Nazwa japońska
Kanji

生け花
lub 活け花

Transkrypcja Hepburna

ikebana

Hiragana

いけばな

Nagoya Ikebana Art Exhibition, aranżacja dziewięciu roślin szkoły Ikenobō (2018)

Ikebana (jap. 生花, 活花, 生け花, 活け花; „ożywić kwiaty” (po wycięciu z ziemi)japońska sztuka układania kwiatów, nazywana także kadō (華道, 花道) – „droga kwiatów” (sposób opanowania kompozycji kwiatowej)[1].

W przeciwieństwie do dekoracyjnych bukietów w stylu zachodnim, japońska sztuka układania kwiatów skupia się na tworzeniu harmonii linearnych konstrukcji, rytmu i koloru. Podczas gdy ludzie Zachodu podkreślają liczbę i barwy roślin, poświęcając uwagę przede wszystkim pięknu kwiatów, Japończycy podkreślają linearne aspekty kompozycji. Rozwinęli sztukę obejmującą nie tylko kwiaty, ale również naczynia, łodygi, liście i gałęzie. Cała struktura japońskiego układania kwiatów opiera się na trzech głównych punktach, symbolizujących niebo, ziemię i ludzkość.

„Podstawowym celem układania kwiatów – który stoi ponad ich kształtem, kolorem i pięknem – jest wyrażenie zrozumienia dla kruchego życia maleńkiej rośliny i jej oczekiwania na swoją przyszłość. Ikebana jest tworzona w oparciu o szlachetną, duchową wymianę pomiędzy człowiekiem a rośliną” – Sen’ei Ikenobō (ur. 1933), przedstawiciel czterdziestego piątego pokolenia rodu, dyrektor szkoły ikebany Ikenobō[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Prawda o pochodzeniu ikebany jest nieznana, ale sztuka ta ma długą historię. Dama dworu okresu Heian (794–1185), Sei Shōnagon, w swoich Zeszytach spod wezgłowia wspominała o „kwiatach wiśni w seledynowym wazonie”. Utwory o charakterze pamiętników mówią o kwiatach układanych na święto Tanabata w okresie Kamakura (1185–1333).

Faktyczne początki ikebany jako sztuki datuje się na okres Muromachi-Ashikaga (1336–1573). Choć były to lata burzliwych walk pomiędzy feudalnymi panami (daimyō), powstały wówczas liczne, nowe formy sztuki, które przetrwały do dnia dzisiejszego i stały się ikonami japońskości. Jedną z nich jest ikebana, wywodząca się z układania kwiatów oferowanych Buddzie w świątyniach lub też duszom zmarłych. Ten rodzaj hołdu nazywa się kuge, kyōka[1][3].

W pradawnych czasach, przed przyjęciem buddyzmu, Japończycy wykorzystywali kwiaty oraz gałązki wiecznie zielonych drzew (np. sakaki, Cleyera japonica) do odwoływania się do bóstw natury (kami) i w czasie ceremonii oczyszczania, a wraz z wprowadzeniem buddyzmu w VI wieku powszechny stał się zwyczaj składania kwiatów na ołtarzu buddyjskim. Tak jest do dziś (np. w ceremoniach shintō na terenie chramów, czy też towarzyszących otwarciu nowej filii banku, firmy). Poczucie jedności Japończyków z naturą jest widoczne w najstarszych kronikach[4].

W okresie Muromachi-Ashikaga, wraz z ikebaną, rozwinęły się takie dziedziny, jak: architektoniczny styl shoin-zukuri, ceremonia herbaciana (cha-no-yu), teatr , poezja zbiorowa renga, projektowanie ogrodów. Stało się tak dzięki „zawodowym uczestnikom w rozrywce estetycznej”, czyli dōbōshū, doradcom ds. estetyki, zatrudnianym przez panów feudalnych (daimyō) i siogunów. Musieli oni pełnić rolę arbitrów w dziedzinie poezji, malarstwa, dekoracji wnętrz, ogrodnictwa, oceniania dzieł sztuki użytkowej. Byli jednocześnie „panami do towarzystwa”, biegłymi w wykwintnej konwersacji i manierach[5].

Style ikebany[edytuj | edytuj kod]

Przez wieki stworzono wiele stylów i szkół układania kwiatów. Za prekursora ikebany uważany jest mnich ze świątyni Rokkaku-dō (nazwa oficjalna Chōhō-ji) w Kioto, Senkei Ikenobō, żyjący w XV wieku. Jego szkoła, Ikenobō-ryū, od czterdziestu pięciu pokoleń popularyzuje styl rikka ('stojących kwiatów') przez ród Ikenobō[6]. Rikka idzie częściowo w parze ze stylem chabana, czyli ascetycznym aranżowaniem kwiatów we wnęce tokonoma, która znajduje się w pomieszczeniu o nazwie chashitsu przeznaczonym do ceremonii herbacianej cha-no-yu.

Innymi zasadami kieruje się styl nageire-bana ('kwiaty wrzucane' do naczynia, wazonu), który dał początek wielu popularnym dziś kierunkom. W XVIII wieku powstały filozoficzne (oparte na konfucjanizmie) założenia kompozycji kwiatowych.

W okresie Meiji (1868–1912) powstała szkoła Ohara-ryū wprowadzająca styl mori-bana, który z kolei dzieli się na trzy grupy. Nazwa pochodzi od techniki tworzącej spiętrzony, „nastroszony” układ roślin[7].

Współcześnie nadal powstają nowe kierunki. Ikebana jest przedmiotem nauczanym w szkołach i na uniwersytetach.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 525, 651, 1010. ISBN 4-7674-2015-6.
  2. Senei Ikenobo: Ikebana. Osaka: Hoikusha Publishing Co., Ltd., 1976.
  3. Noriko Ohno: The Poetry of Ikebana. Tokyo, New York: 1990, s. 9-10. ISBN 4-7700-1467-8.
  4. History of Ikebana. Sogetsu Ikebana, 2010. [dostęp 2015-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-05)]. (ang.).
  5. Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1984, s. 212-213. ISBN 83-04-01486-6.
  6. Ikenobo – Origin of Ikebana. Ikenobo, 2006. [dostęp 2015-03-15]. (ang.).
  7. Ohara School of Ikebana. Ohararyu, 2014. [dostęp 2015-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-15)]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]