Jagodlin wonny
 Morfologia | |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Nadklasa | |||||
| Klasa | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
jagodlin wonny | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Cananga odorata (Lam.) Hook.f. & Thomson Fl. Ind. 1: 130 1855[3] | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||||
 | |||||
Jagodlin wonny (Cananga odorata (Lam.) Hook.f. & Thomson) – gatunek rośliny z rodziny flaszowcowatych (Annonaceae Juss.). Występuje naturalnie w południowo-wschodniej Azji (Półwysep Indyjski, Indochiński, Archipelag Malajski) oraz północno-wschodniej Australii[5]. Rozpowszechniony w uprawie w strefie klimatu równikowego, naturalizowany między innymi w Oceanii. W Malezji roślinę nazywa się potocznie ylang-ylang[6] i nazwa ta przenoszona jest także na wytwarzany z kwiatów tego gatunku aromatyczny olejek[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Zimozielone drzewo lub krzew dorastające do 12 m wysokości[8]. Kora gładka, jasnoszara. Młode pędy są lekko owłosione[6]. Gałęzie długie, kruche i zwisające[8].
- Liście
- Osadzone na ogonku długości 1–2 cm[5]. Mają podłużny, owalny lub eliptyczny[6], bardzo zmienny kształt[8]. Mierzą 9–23 cm długości oraz 4–14 cm szerokości. Nasada liścia jest zaokrąglona, rozwarta lub ścięta. Wierzchołek jest ostry lub spiczasty[6]. Brzeg blaszki jest nieco karbowany[8].
- Kwiaty
- Zwisające, zebrane w grona lub wierzchotki, rzadko pojedyncze, osadzone na szypułkach długości 1–5 cm[5]. Rozwijają się w kątach liści. Działki kielicha mają owalny kształt, dorastają do 1 mm długości, są owłosione, zrośnięte u podstawy. Sześć płatków ma kształt od równowąskiego do równowąsko lancetowatego, są lekko owłosione, mają zielony kolor, później przebarwiając się na żółto, osiągają do 4–9 cm długości i 0,5–2 cm szerokości. Kwiaty mają 10–12 nagich słupków o długości 4 mm. Mają niepozorne, nietrwałe podsadki[6][8].
- Owoce
- Tworzą owoc zbiorowy. Mają kształt od jajowatego do podłużnego. Osiągają 1,5–2,5 cm długości i 1 cm szerokości. Są nagie. Mają czarną barwę[6]. W poszczególnych owocach znajduje się od 2 do 12 nasion[5].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Rośnie w miejscach wilgotnych i półsuchych. Kwiaty rozwijają się od kwietnia do sierpnia[6] i zapylane są przez chrząszcze[8]. Zapach kwiatów jest zróżnicowany, u roślin dziko rosnących zdarza się także, że jest nieprzyjemny[8]. Owoce dojrzewają od października do marca[6]. Drzewo szybko rosnące[8].
Zmienność[edytuj | edytuj kod]
W obrębie tego gatunku wyróżniono jedną odmianę[3]:
- Cananga odorata var. fruticosa (Craib) J.Sinclair
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek bywa uprawiany jako roślina ozdobna między innymi na Madagaskarze, Komorach, wyspie Reunion oraz na Filipinach. Ponadto jego kwiaty są źródłem olejku ilangowego (zwanego także olejkiem ylang-ylang[7] i Cananga) – dojrzały okaz daje rocznie 9 kg świeżych kwiatów, z których produkuje się 30 g tego olejku. Jest on składnikiem między innymi perfum Chanel No. 5. Na Sri Lance z okwiatu wytwarza się używkę betel[9]. Z kwiatów macerowanych w oleju kokosowym wytwarza się pachnący krem do ciała i włosów zwany „makassar”[7]. Roślina ma również właściwości hipotensyjne i antyseptyczne[6]. Efektowne kwiaty wykorzystywane są do wytwarzania wieńców ofiarnych i hawajskich girland lei[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
- ↑ a b c Cananga odorata (Lam.) Hook.f. & Thomson (ang.). The Plant List. [dostęp 2015-08-05].
- ↑ Cananga odorata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c d Cananga odorata. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-08-05].
- ↑ a b c d e f g h i Cananga odorata (fr.). Plantes & botanique. [dostęp 2015-08-05].
- ↑ a b c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 38. ISBN 83-7079-779.
- ↑ a b c d e f g h i Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Ilustrowana encyklopedia drzewa świata. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2008, s. 442. ISBN 97883242-842-5.
- ↑ D. J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants (Second Edition). Cambridge University Press, 1997, s. 122. ISBN 978-0-521-41421-0. (ang.)