Jan Gasztołd

Jan Gasztołd
	Iwaszko Gasztołd
	; Abdank
Rodzina	Gasztołdowie
Data i miejsce urodzenia	1393 ; Wilno
Data i miejsce śmierci	1458 ; Wilno
Ojciec	Andrzej Gasztołd
Matka	N. Buczacka
Żona	N.N. ; N. Zadora; Elżbieta Drucka ; Dorota N. ;
Dzieci	Wojciech ; Marcin; Jerzy; Maria; Aleksandra ;

Jan Gasztołd^[a] herbu Abdank^[1] (łac. Johannes Gastoldi, ur. 1393 w Wilnie, zm. 1458 tamże)^[2] – bojar wielkolitewski, adoptowany podczas unii horodelskiej (1413)^[1], członek rady hospodarskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego (1430–1455), namiestnik smoleński (1436), marszałek dworski (1426)^[3], wojewoda trocki (1440–1443), wojewoda wileński (1443–1458)^[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

W 1413 roku podczas unii horodelskiej doszło do przyjęcia przez polskie rodziny szlacheckie, bojarów litewskich wyznania katolickiego (tzw. adopcja herbowa). Jednym z ważniejszych dowodów tamtego wydarzenia jest istniejący do dziś dokument, do którego przyczepione są pieczęcie z wizerunkami herbów szlacheckich^[1].

Osobny artykuł: Unia horodelska.

Z dokumentu dowiadujemy się o istnieniu Jana Gasztołda, który został adoptowany przez przedstawicieli Awdańców^[1].

W 1422 roku był starostą dorsuńskim, od 1426 do 1431 r. pełnił urząd marszałka dworskiego w. ks. lit Witolda, a od śmierci Witolda – na dworze Świdrygiełły. Po rozłamie w obozie Świdrygiełły przeszedł na stronę Zygmunta Kiejstutowicza. Brał udział w podpisaniu unii grodzieńskiej w 1432 roku, a następnie unii trockiej w 1433 roku. Jeszcze w tym samym roku w zamian za poparcie, z rąk Zygmunta Kiejstutowicza zostało mu nadane miasto Tykocin wraz z przyległymi wioskami (26 wsi na Podlasiu). W 1436 r. został namiestnikiem smoleńskim. W 1444 roku wyparł z Mielnika i Drohiczyna stronników księcia mazowieckiego, Bolesława IV warszawskiego i odzyskał Podlasie dla Kazimierza Jagiellończyka^[3]^[4]^[5].

Jan był przeciwnikiem udziału Litwy w wojnie trzynastoletniej. Przewodził grupie niechętnych Polsce magnatów, którzy uniemożliwili Kazimierzowi IV użycie sił litewskich dla wsparcia Związku Pruskiego^[4]^[5].

W 1456 r. uczestniczył w próbie obalenia wielkiego księcia litewskiego Kazimierza Jagiellończyka^[3]^[4]^[5].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Według badań genealogicznych Marka Minakowskiego, rodzicami Gasztołda była nieznana z imienia Buczacka i Andrzej Gasztołd. Jan natomiast miał być czterokrotnie żonaty, z pierwszego ślubu z nieznaną z imienia i nazwiska wybranką miał dwójkę dzieci, Aleksandrę i Jerzego. Z drugą małżonką, nieznaną z imienia Zadorą, wziął ślub około roku 1410. Z trzecią żoną, księżną Elżbietą Drucką, ożenił się około roku 1430, z tego małżeństwa mieli trójkę dzieci: Marcina, Marię i Wojciecha. Ostatnie małżeństwo miał zawrzeć około roku 1445 z nieznaną z nazwiska Dorotą^[2].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Pierwotnie przysługujące mu imię to Iwaszko, znane nam obecnie jako Jan.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d Semkowicz 1923 ↓, s. 116.
↑ ^a ^b ^c Minakowski ↓, Linki zewnętrzne.
↑ ^a ^b ^c Lidia Korczak, Litewska rada wielkoksiążęca w XV wieku, Kraków 1998, s. 82.
↑ ^a ^b ^c PawełP. Jasienica PawełP., Polska Jagiellonów, s. 192 .
↑ ^a ^b ^c AndrzejA. Nowak AndrzejA., 1340-1468 Królestwo zwycięskiego orła, s. 417-418 .

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

WładysławW. Semkowicz WładysławW., Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. 1921–1923 T.6, t. VI, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1923, s. 203 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Marek Minakowski: Jan Gasztołd h. Awdaniec. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).

[1] Pierwotnie przysługujące mu imię to Iwaszko, znane nam obecnie jako Jan.

[CITEREFSemkowicz1923116-2] Semkowicz 1923 ↓, s. 116.

[CITEREFMinakowskiLinki_zewnętrzne-3] Minakowski ↓, Linki zewnętrzne.

[:1-4] Lidia Korczak, Litewska rada wielkoksiążęca w XV wieku, Kraków 1998, s. 82.

[:3-5] PawełP. Jasienica PawełP., Polska Jagiellonów, s. 192 .

[:4-6] AndrzejA. Nowak AndrzejA., 1340-1468 Królestwo zwycięskiego orła, s. 417-418 .

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]