Jan Jantoń
| Data urodzenia |
11 kwietnia 1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 grudnia 1942 |
| Przyczyna śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Wojciech i Katarzyna |
| Małżeństwo | |
| Dzieci |
Stanisław, Janina, Kazimierz, Maria |
| Odznaczenia | |
| |
Jan Jantoń (ur. 11 kwietnia 1911, zm. 8 grudnia 1942 w Woli Brzosteckiej[1]) – polski rolnik, stracony za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jan Jantoń z żoną Bronisławą (ur. 1913) byli rodzicami czworga dzieci: Stanisława (ur. 1932), Janiny (ur. 1934), Kazimierza (ur. 1936) oraz Marii (ur. 1938). Prowadzili niewielkie gospodarstwo rolne w Woli Brzosteckiej[2].
W połowie 1942 Niemcy w ramach Aktion Reinhardt rozpoczęli likwidację okolicznej społeczności żydowskiej. Do Jantoniów zwrócili się wówczas z prośbą o schronienie ich żydowscy znajomi z Brzostka: krawcowa Sara Hena Fisch (ur. 1880) i jej dzieci (Ruchla – ur. 1901, Feiga – ur. 1904, Rojza – ur. 1907, Mojżesz – ur. 1909) oraz wnuczka Estera. Początkowo ukrywali się przez około trzy miesiące w domu Jantoniów. Pożywienie Fischom dostarczało małżeństwo Jantoniów, a także najpewniej kilkoro innych mieszkańców wsi. Później Fischowie przenieśli się do ziemianki wykopanej w lesie blisko domostwa Jantoniów, jednak Niemcy dowiedzieli się o ukrywających się Żydach w wyniku donosu[2][3].
Przed południem 8 grudnia 1942 Niemcy wraz z granatowymi policjantami znaleźli kryjówkę w trakcie obławy. Fischowie zostali zabici na miejscu. Jan Jantoń, który zmierzał właśnie z pożywieniem do kryjówki, także został zastrzelony. Następnie Niemcy nakazali okolicznym mieszkańcom pogrzebanie w pobliżu ofiar we wspólnym grobie[2].
Po egzekucji Bronisława wraz z dziećmi ukrywała się w lesie. Doczekała końca wojny[3].
3 września 1992 Jan oraz Bronisława Jantoniowie zostali wyróżnieni przez instytut Jad Waszem tytułem „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”[3][4].
W 2012 w miejscu morderstwa postawiono pomnik[5].
22 czerwca 2022 w Brzostku z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto w ramach projektu Zawołani po imieniu tablicę upamiętniającą Jana Jantonia oraz Stanisława Gaconia i Apolonię Gacoń, małżeństwo z niedalekiej Bukowej, które za pomaganie Żydom zabito pół roku później[6]. W wydarzeniu uczestniczyli m.in. córka Jana i Bronisława Jantoniów – Maria Mikrut oraz ich wnuk – Stanisław Jantoń[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anna Pyżewska, Martyna Grądzka-Rejak, Jantoń Jan [online], Życie za życie [dostęp 2023-04-06] (pol.).
- ↑ a b c Jan Jantoń - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-06] (pol.).
- ↑ a b c Natalia Aleksiun, Historia pomocy - Rodzina Jantoniów | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl, listopad 2016 [dostęp 2023-04-06].
- ↑ Jantoń Jan & Bronisława (Warchał) [online], righteous.yadvashem.org [dostęp 2023-04-06] (ang.).
- ↑ a b W Brzostku – upamiętniono Polaków ratujących Żydów | eKAI [online], eKAI | Portal Katolickiej Agencji Informacyjnej, 23 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-06].
- ↑ Ich śmierć nigdy nie zostanie zapomniana [online], polonia.tvp.pl, 23 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-06] (pol.).