Jan Ryś (fotograf)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Ryś
Ilustracja
Portret Jana Rysia
Data urodzenia

1889

Data i miejsce śmierci

18 czerwca 1941
Warszawa

Zawód, zajęcie

fotograf, fotoreporter

Narodowość

polska

Multimedia w Wikimedia Commons
Jan Ryś – Procesja Bożego Ciała w Warszawie
Jan Ryś – Pracownicy intendentury Legionowej w Zakopanem

Jan Ryś (ur. 1889, zm. 18 czerwca 1941 w Warszawie) – polski fotograf, fotoreporter[1][2][3]. Członek Polskiego Towarzystwa Miłośników Fotografii[1][2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodzony w roku 1889 na terenie Galicji, z wykształcenia mechanik osiadł w Mińsku Mazowieckim (Nowo-Mińsk), gdzie w roku 1910 poślubił Wiktorię Gajdzicar[4]. W młodości zapalony cyklista – zdobywca Mistrzostwa Mińska Mazowieckiego w sezonie 1910-11 na rowerze marki Hercules[5]. Po wybuchu pierwszej wojny światowej internowany w Moskwie jako obywatel Austro-Węgier. W tym czasie atelier przy ulicy Przejazd (obecnie Zygmunta Kazikowskiego) prowadziła żona. Po powrocie do kraju brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej wykonując fotograficzną dokumentację lotniczą dla III Armii[4].

Od 1923 prowadził zajęcia na Państwowych Wyższych Kursach Wychowania Fizycznego – interesował się fotografią sportową[1]. W roku 1926 przeniósł się do Warszawy, gdzie prowadził zakład fotograficzny przy ulicy Nowogrodzkiej 6, a następnie przy ulicy Nowowiejskiej 24. Od roku 1930 był fotoreporterem Polskiej Agencji Telegraficznej, jako fotoreporter prasowy, współpracował z takimi wydawnictwami jak Kurier Warszawski, Świat, Tygodnik Ilustrowany[1]. Fotografował najważniejsze warszawskie oraz krajowe wydarzenia, portretując ważne osobistości m.in. ze świata polityki[1][3]. Miejsce szczególne w jego twórczości zajmowała fotografia lotnicza oraz fotografia sportowa[1].

Jan Ryś aktywnie uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Miłośników Fotografii[1][2]. Był autorem i współautorem wielu wystaw fotograficznych[1][2]; indywidualnych oraz zbiorowych – m.in. organizowanych przez PTMF[1][2]. W latach 1925–1930 wykonywał fotografie o tematyce teatralnej publikowane na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” – m.in. kilka zdjęć z przedstawień Balladyny (13.02.1926, nr 7, s. 123), Orłowa (3. 10.1925, nr 40, s. 809), portretów Marii Ma­lickiej (6.06.1925, nr 23, s. 465), Stanisławy Wysockiej (13.02.1926, nr 7, s. 123) oraz Aleksandra Zelwerowicza (16.05.1925, nr 20, s. 400), zdjęć okolicznościo­wych z pogrzebu Włodzimierza Perzyńskiego (1.11.1930, nr 44, s. 917), loterii Związku Artystów Scen Polskich (10.04.1926, nr 15, s. 258), fotografii budynków teatralnych – Teatru Wielkiego we Lwowie (5.12.1925, nr 49, s. 979), Teatru Wielkiego w Warszawie (6.09.1930, nr 36, s. 739)[6]. Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie za rok 1931 wymienia 4 prace fotografa, które były pokazywane na wystawie: Wiosenny połów, Na pełnym morzu, Na taśmie i Wiosenne roztopy[7]. Konfrontacja człowieka z siłami natury była ulubioną tematyką jego prac artystycznych – na I Polskiej Wystawie Fotografii Ojczystej w 1938 roku za fotografię Powodzianie otrzymał dyplom honorowy[2]. W roku 1938 był współautorem zdjęć do albumu fotograficznego Dola i niedola naszych dzieci – wydanego z okazji Ogólnopolskiego Kongresu Dziecka[8].

W 1939 roku – na mocy pozwolenia podpisanego przez prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego – jako fotoreporter „Kuriera Warszawskiego” dokumentował wydarzenia z obrony stolicy[1]. W tym czasie nawiązał współpracę z Sylwestrem Braunem, z którym razem odbywali fotograficzne wędrówki po zniszczonej stolicy, a później wytwarzali odbitki w formacie pocztówkowym, które sprzedawali wszystkim zainteresowanym. W początkach wojny cieszyły się one dużym zainteresowaniem, zestawiano z nich całe albumy[9]. Zdjęcia obu fotografów dotarły na Zachód, gdzie wykorzystała je w swoich kolażach Teresa Żarnower do zilustrowania wydanej w roku 1942 książki Obrona Warszawy. Lud Polski w obronie stolicy[10]. Fotografie Jana Rysia posłużyły także do projektu trzech znaczków Poczty Polskiej wydanych przez Rząd na Emigracji w roku 1941[11].

Wedle przekazów rodzinnych Jan Ryś został aresztowany przez Gestapo, przesłuchiwany i zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach 18 czerwca 1941. Dzień później w „Nowym Kurierze Warszawskim” pojawiła się notatka:

W jednym z hoteli przy ulicy Chmielnej popełnił samobójstwo 52-letni Jan Ryś, fotograf. Powodem samobójstwa był rozstrój nerwowy. Wezwany lekarz Pogotowia 2-22-22 stwierdził śmierć wskutek otrucia się mieszanką chemikaliów fotograficznych[12].

Jana Rysia pochowano na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 233-4-27).

Grób Jana Rysia na cmentarzu Stare Powązki

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j Wacław Żdżarski – Historia fotografii warszawskiej, s. 141–143, 192, 196, 198, 209. Wydawca – Państwowe Wydawnictwo Naukowe (1974).
  2. ↑ a b c d e f Ignacy Płażewski – Spojrzenie w przeszłość polskiej fotografii, s. 267, 270, 320, 322, 367, 371, 375. Wydawca – Państwowy Instytut Wydawniczy (1982). ISBN 83-06-00100-1.
  3. ↑ a b Jan Ryś (1889–1939?) – Muzeum Historii Fotografii [online], archive.fo, 20 marca 2019 [dostęp 2019-03-20].
  4. ↑ a b Andrzej Piotrowski, Jan Ryś – fotoreporter, „Dagerotyp”, 1996, s. 3–10.
  5. ↑ Siedleckie Tow. Cyklistów, „Sport”, 1910, s. 5.
  6. ↑ Alicja Kędziora, Ikonografia teatralna „Tygodnika illustrowanego” (1859–1939), t. Tom 1, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 72-80, ISBN 978-83-233-4449-0.
  7. ↑ Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie za rok 1931, Warszawa 1932, s. 33.
  8. ↑ Life's Ups and Downs of Our Children [online], Culture.pl [dostęp 2024-01-31] (ang.).
  9. ↑ Elżbieta Kamińska, Sylwester Braun i Jan Ryś. Album zbombardowanej, smutnej Warszawy... 1939, [w:] Łukasz Gorczyca, Michał Kaczyński (red.), Ruiny Warszawy, 2016, s. 261–264, ISBN 978-83-946849-0-7.
  10. ↑ Teresa Żarnowerówna – Obrona Warszawy. Lud polski w obronie stolicy (wrzesień, 1939 roku) – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl, 30 listopada 2011 [dostęp 2024-01-15] (pol.).
  11. ↑ Emigracja 338 B czysty* [online], znaczki-sklep.com – sklep filatelistyczny [dostęp 2024-01-15] (pol.).
  12. ↑ Wczoraj w Warszawie. Samobójstwo, „Nowy Kurier Warszawski” nr 143, (19 czerwca) 1941, s. 3.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Ryś_(fotograf)&oldid=72941531”